هاتف فرج‌الهی، کارشناس حوزه خودرو در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصاد معاصر به بررسی چالش‌های خصوصی‌سازی در صنعت خودروسازی پرداخت و با تاکید بر اهمیت نقش صنعت خودروسازی در اقتصاد ایران، به ناکامی‌های خصوصی‌سازی در این بخش اشاره کرد.
به گفته وی خودروسازان بزرگ مانند ایران‌خودرو و سایپا، نه فقط از فرآیند خصوصی‌سازی منتفع نشده‌اند، بلکه به دلیل نبود شفافیت و نفوذ دولت، با مشکلات پیچیده‌تری روبه‌رو شده‌اند.
وی افزود: واگذاری‌های ناقص در این صنعت، به جای ایجاد رقابت و بهبود عملکرد، به تقویت انحصار و افزایش هزینه‌ها منجر و عملا مانع از پیشرفت خودروسازان شده است؛ شرکت‌های خاص یا بانک‌ها اغلب مالکیت این خودروسازان را به دست می‌گیرند و عملا ساختار رانتی موجود را حفظ می‌کنند.
تاثیر خصوصی‌سازی ناقص بر خودروسازان
فرج‌الهی به طور ویژه به چالش‌های شرکت‌هایی مانند کروز و کرمان موتور اشاره کرد و گفت: کروز به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تامین‌کنندگان قطعات خودرو که بر اساس گزارش‌های منتشر شده به دنبال خرید سهام ایران‌خودرو است، با مشکلات اساسی در تامین مواد اولیه پلیمری روبه‌رو شده که این مواد بخش قابل توجهی از قطعات تولیدی این شرکت را تشکیل می‌دهند.
به گفته وی در چنین شرایطی، واگذاری ایران خودرو و سایپا به شرکت‌هایی مانند کروز و کرمان موتور با توجه به مشکلات عمیق آنها نمی‌توانند به بهبود فناوری یا توسعه محصولات این دو خودروساز بپردازند، زیرا بخش عمده‌ای از منابع آنها صرف مدیریت بحران‌های ناشی از مشکلات تولیدی و مدیریتی می‌شود.
وی افزود: وقتی یک خودروساز خصوصی شود، انتظار می‌رود که با کاهش هزینه‌های اضافی، به تحقیق و توسعه (R&D) بپردازد اما در ایران، خصوصی‌سازی بیشتر به معنای انتقال مالکیت به شرکت‌های شبه‌دولتی است که نه توان مدیریتی دارند و نه انگیزه‌ای برای بهبود.
راهکارهای واقعی برای نجات خودروسازی ایران
فرج‌الهی برای حل مشکلات خودروسازی ایران پیشنهاد داد که دولت باید نقش خود را در این صنعت به حداقل برساند و فقط به نظارت بپردازد.
وی گفت: اگر شرکت‌هایی مانند سایپا و ایران خودرو به بخش خصوصی واقعی واگذار شوند، می‌توانند با جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ارتقای فناوری، به بازیگران اصلی در بازار منطقه تبدیل شوند اما این امر مستلزم حذف کامل نقش دولت و پایان دادن به زنجیره‌های انحصاری تامین قطعات است.
مزایای خصوصی‌سازی واقعی در صنعت خودرو
این کارشناس حوزه خودرو تاکید کرد: خصوصی‌سازی شفاف و واقعی، مزایای گسترده‌ای برای صنعت خودروسازی ایران به همراه خواهد داشت. بنگاه‌های خصوصی با شناسایی نیروهای اضافی، هزینه‌های عملیاتی خود را کاهش می‌دهند و منابع صرفه‌جویی شده را به توسعه فناوری‌های نوین و بهبود کیفیت محصولات اختصاص می‌یابد و توانایی رقابت در بازارهای داخلی و بین‌المللی را پیدا می‌کنند.
فرج‌الهی توضیح داد: اگر خودروسازان دولتی بتوانند به طور کامل از نفوذ دولت رها شوند، نه فقط بازار داخلی را تقویت خواهند کرد، بلکه می‌توانند به صادرکنندگان قطعات و خودرو در منطقه تبدیل شوند. این امر نیازمند یک رویکرد شفاف و حمایت از بخش خصوصی واقعی است.
تاثیر رقابت بر مصرف‌کنندگان
فرج‌الهی به تاثیر مثبت خصوصی‌سازی صنعت خودرو بر مصرف‌کنندگان نیز اشاره کرد و گفت: در شرایط فعلی، مردم از خودروهای بی‌کیفیت با قیمت‌های بالا رنج می‌برند اما اگر فرآیند خصوصی‌سازی به درستی اجرا شود، مصرف‌کنندگان شاهد کاهش قیمت‌ها و افزایش کیفیت خواهند بود. خودروسازان خصوصی برای بقا و سودآوری، باید به خواسته‌های بازار توجه کنند و این امر به سود مصرف‌کننده خواهد بود.
خصوصی‌سازی یا انحصار بیشتر؟
فرج‌الهی تکرار کرد که اگر روند خصوصی‌سازی به شکل ناقص و رانتی ادامه یابد، صنعت خودروسازی وارد بحران‌های عمیق‌تری خواهد شد و افزود: واگذاری‌های ناقص به شرکت‌های شبه‌دولتی یا وابسته به بانک‌ها، نه فقط انحصار موجود را حفظ می‌کند، بلکه هزینه‌های تولید و قیمت خودروها را افزایش می‌دهد. این روند نه به نفع مصرف‌کننده و نه به نفع اقتصاد کشور است.
مسیر نجات صنعت خودروسازی
فرج‌الهی تاکید کرد: تنها راه نجات صنعت خودروسازی کشور، اجرای خصوصی‌سازی واقعی و شفاف است. دولت باید به طور کامل از مدیریت خودروسازی‌ها کنار برود و اجازه دهد که شرکت‌های خصوصی واقعی با ابزارهای مدیریتی مدرن، این صنعت را متحول کنند زیرا فقط در این صورت می‌توان به کاهش انحصار، ارتقا بهره‌وری و رقابت‌پذیری در بازارهای بین‌المللی امیدوار بود.