به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر امور خارجه دولت سیزدهم در نشست خبری «یک سال بعد از وعده صادق یک؛ از تدابیر اقتصادی تا تمهیدات میدان در دولت شهید رئیسی» که توسط بنیاد شهید رئیسی برگزار شد، بیان کرد: در خصوص عملکرد دیپلماسی اقتصادی در دولت سیزدهم، به ویژه پس از اولین حمله جمهوری اسلامی به سرزمین‌های اشغالی، باید عرض کنم که سیاست خارجی دولت، پیوستگی جدی با رویکرد دیپلماسی اقتصادی داشت. همان‌طور که مستحضر هستید، وزارت امور خارجه به عنوان مجری سیاست‌های کلان دولت، نقش مهمی در پیشبرد این رویکرد ایفا کرد. در دولت سیزدهم، اولویت سیاست خارجی، تمرکز بر روابط با کشورهای همسایه و همچنین کشورهای مشترک‌المنافع، آمریکای لاتین، آفریقا و شرق آسیا بود. در عین حال، حفظ توازن در روابط با کشورهای اروپایی و رعایت اصل عزت ملی نیز مدنظر قرار گرفت.
وی در ادامه افزود: بر همین اساس، وزارت خارجه با تمرکز بر خلق منابع ارزی خارجی، اشتغال‌زایی و تقویت امنیت اقتصادی، گام‌هایی موثر برداشت. با این رویکرد، صادرات غیرنفتی کشور به رقم قابل توجه ۵۴ میلیارد دلار رسید. بارها تاکید شده که اگر میزان صادرات از واردات پیشی بگیرد، پایداری ارزی به دنبال خواهد داشت.
صفری اعلام کرد: در بحث واردات نیز تمرکز دولت بر کالاهای اساسی و کشورهای همسایه و مشترک‌المنافع بود. به عنوان مثال در زمینه واردات کود شیمیایی برای وزارت جهاد کشاورزی، منابع تامین از یک کشور به چهار منبع متنوع تبدیل شد که موجب ایجاد رقابت و کاهش قیمت شد. همین سیاست در مورد واردات کالاهای اساسی مانند گندم، جو و گوشت نیز به کار گرفته شد. برای نخستین بار در سال ۱۴۰۳، واردات گوشت گرم از کشورهای آفریقایی مانند کیمیا و آفریقای جنوبی انجام شد. همچنین واردات گوشت گاو از پاکستان جایگزین واردات از استرالیا شد که بر کاهش هزینه‌ها اثر مستقیم داشت.
این مقام مسؤول در دولت سیزدهم اظهار کرد: مرحوم شهید رئیسی شخصا و مستمرا پیگیر این مسائل بودند؛ به گونه‌ای که به صورت منظم، هفته‌ای دو تا سه بار، تماس مستقیم با مسؤولان داشتند و دستور پیگیری فوری می‌دادند. در وزارت خارجه نیز ساختار مشخصی برای پیگیری و اجرای این دستورات ایجاد شد.
وی همچنین افزود: از دیگر نتایج مهم، تقویت ارتباط با کشورهای گروه بریکس بود. ارتباط مستقیم شهید رئیسی با سران این کشورها منجر به پیشرفت‌های قابل توجهی در حوزه انتقال فناوری شد که یکی از مولفه‌های کاهش وابستگی ارزی در بخش واردات محسوب می‌شود.
صفری اعلام کرد: همچنین در حوزه ترانزیت و انرژی، از جمله برق، به توافقات مهمی با کشورهای منطقه دست یافتیم. در زمان بحران نیز همکاری نزدیک وزارت امور خارجه با بانک مرکزی نقش کلیدی در مدیریت بازار ارز ایفا کرد. سفرهای آقای فرزین، رئیس کل بانک مرکزی به کشورهای قطر، امارات، عمان، ترکیه، عراق، روسیه و برخی کشورهای اروپایی، منجر به توسعه تعاملات مالی شد.
وی بیان کرد: برای نخستین‌بار، تفاهم‌نامه‌ای بین بانک‌های مرکزی ایران و روسیه به امضا رسید که زمینه‌ساز تعاملات مالی با ریال میان ایران، روسیه و کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا شد. در نتیجه تجار ایرانی اکنون می‌توانند بدون نیاز به ارز واسطه، با این کشورها مبادلات مالی انجام دهند.
صفری گفت: در نهایت باید تاکید کنم که این دستاوردها نتیجه تعامل موثر دیپلماسی اقتصادی و میدان بود. نمی‌توان میدان را نادیده گرفت و انتظار موفقیت داشت. تلاش‌های پیگیر و موثر این مجموعه‌ها منجر به ثبات نسبی در بازار ارز شد که امیدواریم در آینده نیز استمرار یابد.
در ادامه گفت: یکی از نکاتی که باید عرض کنم، مربوط به نمایشگاه صادراتی سالانه کشور است. این نمایشگاه هر ساله برگزار می‌شود و در سه سال اخیر، شاهد افزایش چشمگیر استقبال بین‌المللی از آن بوده‌ایم. نکته مهم آنکه نمایشگاه سال گذشته، درست پس از عملیات وعده صادق برگزار شد؛ در حالی که بسیاری تصور می‌کردند به دلیل فضای پس از عملیات، این رویداد با استقبال کمتری مواجه شود اما برخلاف این تصور، برای اولین بار بیش از ۹۰ کشور در سطوح عالی دولتی و تجاری در آن شرکت کردند و بنده با اطمینان عرض می‌کنم بیش از ۵ میلیارد دلار قرارداد صادراتی در همین نمایشگاه منعقد شد. این نشانه‌ای روشن از اعتماد بین‌المللی و درک درست از ثبات و اقتدار جمهوری اسلامی ایران پس از عملیات بود.
وی اظهار کرد: نکته مهم دیگر، سفر شهید آیت‌الله رئیسی به کشورهای پاکستان و سریلانکا بلافاصله پس از عملیات وعده صادق بود. رئیس جمهور سریلانکا در دیدار با ایشان صراحتا اعلام کرد که «هیچ‌گاه تصور نمی‌کردم در چنین شرایطی شما این سفر را انجام دهید.» این خود، گواه روشنی بر ثبات سیاسی، اقتدار ملی و اراده فعال ایران برای تعامل منطقه‌ای و بین‌المللی است.
معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه دولت سیزدهم گفت: در حوزه صادرات خدمات فنی و مهندسی، ما پس از عملیات نیز شاهد رشد قابل توجهی بوده‌ایم. کشورهای همسایه، سریلانکا، پاکستان و کشورهای عضو جامعه مشترک‌المنافع از جمله مقاصد اصلی این صادرات بوده‌اند و ارزآوری قابل توجهی از این طریق برای کشور حاصل شده است.
صفری افزود: در خصوص عضویت در سازمان بریکس نیز نکات مهمی وجود دارد. همان طور که مستحضرید، فرآیند عضویت در بریکس با هدایت مستقیم شهید رئیسی و پیگیری جدی وزارت امور خارجه، با وجود اینکه ایران نسبتا دیر اقدام کرده بود، با موفقیت همراه شد. تماس‌های مستقیم شهید رئیسی با روسای جمهور چین، روسیه، برزیل، نخست‌وزیر هند و دیگر رهبران اعضای بریکس، نقش تعیین‌کننده‌ای در پذیرش ایران به عنوان عضو رسمی ایفا کرد.
وی گفت: بنده از زمان ماموریتم به عنوان سفیر در روسیه، در جریان مقدمات عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای نیز بودم. این روند طولانی با تلاش‌های مستمر تکمیل شد و امروز، با عضویت در سازمان‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای نظیر شانگهای، بریکس، اکو و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، ما توانسته‌ایم خود را به شبکه اقتصاد جهانی متصل کنیم. این اتصال، پاسخی راهبردی به تلاش‌هایی است که برای حذف جمهوری اسلامی ایران از نظام اقتصاد بین‌الملل صورت گرفته بود.
صفری همچنین افزود: در پاسخ به برخی پرسش‌ها مبنی بر اینکه ورود به بریکس چه دستاورد اقتصادی داشته؛ باید گفت که ثبات اقتصادی خود یکی از مهم‌ترین نتایج این عضویت است. به علاوه، حضور فعال ایران در نشست‌ها و ساختارهای بریکس باعث شده است در جریان تحولات جهانی، جهت‌گیری‌ها و دستورکارهای اصلی اقتصاد دنیا قرار بگیریم و از این فضا برای توسعه صادرات، افزایش دسترسی به بازارهای جدید و بهره‌مندی از همکاری‌های فناورانه استفاده کنیم.
وی بیان کرد: در حال حاضر، در قالب برنامه‌های مشترک بریکس، نشست‌های مختلفی در زمینه انرژی، فناوری، سرمایه‌گذاری و سیاست‌های پولی برگزار می‌شود که ایران در آن‌ها نقش فعالی ایفا می‌کند. این بسترها، نه فقط امکان بهره‌برداری مستقیم اقتصادی دارند، بلکه به صورت غیرمستقیم موجب تقویت جایگاه اقتصادی ایران در سطح بین‌المللی و تثبیت بازارهای صادراتی کشور نیز می‌شوند.
صفری بیان کرد: وزارت امور خارجه به عنوان مجری سیاست‌های کلان دولت و نظام جمهوری اسلامی ایران، همواره با هماهنگی کامل با ریاست محترم جمهوری و مقام معظم رهبری عمل کرده است. در این چارچوب، سفرهای منطقه‌ای وزیر امور خارجه، به ویژه به کشورهای عربی، سوریه و لبنان، بر اساس دستور و در راستای تحقق اهداف سیاست خارجی انجام شد و نقش بسزایی در تقویت دیپلماسی منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران ایفا کرد.
وی گفت: این سفرها نه فقط از منظر تقویت روابط دوجانبه، بلکه از نظر تثبیت مواضع سیاسی ایران در معادلات منطقه‌ای، بسیار موثر بودند. نوع ادبیات و موضع‌گیری‌های عزتمندانه و مقتدرانه در این دیدارها نیز تاثیر قابل توجهی در ارتقا جایگاه جمهوری اسلامی در فضای دیپلماسی عمومی و رسمی داشت.
این مقام مسؤول در در دولت سیزدهم اظهار کرد: از نظر بنده، وزیر امور خارجه که البته رئیس بنده نیز بودند، نقش کلیدی و بسیار موثری در هماهنگی‌های دیپلماتیک، پیگیری سیاست‌های خارجی و ارتباط مستمر با نهادهای حاکمیتی ایفا کردند و اقدامات ایشان در پیشبرد سیاست‌های کلان نظام کاملا برجسته و راهبردی بود.
صفری اظهار کرد: نکته‌ای که شما به آن اشاره کردید، یعنی دور زدن تحریم‌ها، به نظر بنده عبارت دقیقی نیست. هدف ما نه دور زدن، بلکه دستیابی به استقلال اقتصادی بوده است. ممکن است از منظر برخی این اقدامات نوعی دور زدن تلقی شود اما در واقع ما تلاش کردیم نیازهای کشور را به گونه‌ای مدیریت کنیم که وابستگی‌های خارجی کاهش یابد.
وی گفت: برای مثال در حوزه تامین برخی اقلام استراتژیک مانند کود شیمیایی فسفاته که تامین آن تحت فشار تحریم‌ها با مشکلاتی همراه بود، با اقدامات هماهنگ میان دستگاه دیپلماسی اقتصادی و وزارت جهاد کشاورزی، زمینه راه‌اندازی واحدهای تولیدی در جنوب کشور، به‌ویژه استان هرمزگان، فراهم شد. امروز این کارخانه‌ها نه فقط نیاز داخلی را تامین می‌کنند، بلکه منجر به ایجاد اشتغال، کاهش ارزبری و افزایش بهره‌وری ملی شده‌اند. در نتیجه می‌توان گفت ما در این حوزه به نوعی خودکفایی و استقلال اقتصادی دست یافته‌ایم.