به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ در تاریخ ۱۵ آوریل ۲۰۲۵ (۲۶ فروردین) جنگ داخلی سودان وارد سومین سال خود شد. با پیشروی ارتش سودان و کاهش قابل توجه مناطق تحت کنترل شبه نظامیان موسوم به نیروهای پشتیبانی سریع، نشانه‌هایی از نزدیک شدن پایان جنگ دیده می‌شود. این تحولات، پرسش مهمی را در مورد تامین هزینه‌های سنگین بازسازی کشور پس از جنگ مطرح کرده‌اند.
جنگ منجر به تخریب گسترده زیرساخت‌ها، تاسیسات عمومی، کارخانه‌ها، شرکت‌ها و اموال عمومی و خصوصی شده است. بنا بر گفته جبریل ابراهیم، وزیر دارایی میزان خسارات وارد شده، چندین میلیارد دلار برآورد می‌شود. همچنین عادل عبدالعزیز، کارشناس اقتصادی اعلام کرد که اقتصاد سودان حدود ۱۲۷ تا ۱۴۰ میلیارد دلار خسارت دیده و همه بخش‌ها به نوعی آسیب دیده‌اند.
بخش‌های آسیب دیده از جنگ
کشاورزی و صنعت: طبق گزارش‌ها، حدود ۶۵ درصد از بخش کشاورزی سودان تخریب شده است. بسیاری از زمین‌ها و زیرساخت‌های کشاورزی به دلیل جنگ از دست رفته و تولید محصولات کشاورزی مانند صمغ عربی و دانه‌های روغنی به شدت کاهش یافته است. بسیاری از کارخانجات صنعتی نیز به دلیل تخریب و سرقت تعطیل شده‌اند. این خسارات به بیش از ۵۰ میلیارد دلار می‌رسد.
نفت و انرژی: وزیر نفت سودان اعلام کرده که در نتیجه جنگ، این کشور حدود ۲۱۰ هزار بشکه نفت در روز را از دست داده است. تخریب تاسیسات نفتی و ذخایر سوختی باعث شده تا بخش انرژی کشور به شدت آسیب ببیند. خسارت‌های وارده به صنعت نفت حدود ۵ میلیارد دلار برآورد شده است.
بخش بهداشت: صنعت بهداشت نیز از آسیب‌های شدید جنگ به دور نمانده است. بیش از ۷۰ درصد بیمارستان‌ها در پایتخت و سایر ایالت‌ها تخریب یا تعطیل شده‌اند. خدمات درمانی به دلیل آسیب به زیرساخت‌ها و از دست دادن امکانات پزشکی، به شدت کاهش یافته است. وزیر بهداشت خسارات وارد شده به این بخش را ۱۱ میلیارد دلار اعلام کرده است.
نگاه خوش‌بینانه دولت به بازسازی
با وجود این بحران اقتصادی، مقامات سودانی امید دارند که کشورهای خارجی در بازسازی سودان نقش فعال داشته باشند. عبدالفتاح البرهان، رئیس شورای حاکمیتی تاکید کرده که بازسازی نیازمند تلاش‌های بین‌المللی و داخلی است.
همچنین محی‌الدین نعیم، وزیر انرژی و نفت اعلام کرد که در سفرهای خود به چین و هند نشانه‌هایی از تمایل این کشورها به سرمایه‌گذاری دوباره در بخش نفت مشاهده کرده است.
وی افزود که برنامه‌هایی برای بازسازی حوزه انرژی و برق وجود دارد.
در این راستا علی یوسف شریف، وزیر خارجه نیز از تلاش برای بازسازی خدمات پایه مانند برق، آب، بهداشت و آموزش خبر داد.
وی همکاری‌ها با ترکیه، عربستان، مصر، قطر و کویت را مورد اشاره قرار داد و ترکیه را یکی از شرکای اصلی در این مسیر معرفی کرد. همچنین از ایالات متحده و کشورهای اروپایی برای مشارکت در این روند دعوت کرد.
منابع پیشنهادی برای تامین هزینه بازسازی
منابع داخلی: این مورد شامل جمع‌آوری سرمایه‌های ملی و ایجاد شرکت‌های سهامی شفاف با مشارکت سودانی‌های خارج‌نشین و سرمایه‌داران مهاجر است. بازسازی سودان نیازمند منابع مالی عظیم است. علاوه بر کمک‌های بین‌المللی، سودان باید به دنبال جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی برای ترمیم زیرساخت‌ها و رونق دوباره اقتصاد باشد. برخی کارشناسان بر این باورند که در کوتاه‌مدت، سودان باید به خوداتکایی برسد و از کمک‌های محدود کشورهای خارجی بهره ببرد.
سازمان‌های بین‌المللی: دومین منبع سازمان‌های بین‌المللی است که از طریق برنامه‌های کمک مالی می‌توانند نقش موثری ایفا کنند.
بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول: با وجود چالش‌های سیاسی، این منبع ظرفیت تامین حمایت مالی را دارند.
کشورهای هم‌پیمان جدید: کشورهایی همانند چین، روسیه، هند، ترکیه، ایران، آفریقای جنوبی و سایر اعضای گروه بریکس که در صورت همگرایی منافع، می‌توانند در بازسازی مشارکت کنند.
مراحل بازسازی و چالش‌ها
نیاز به کمک‌های بین‌المللی: در حال حاضر دولت سودان در تلاش است تا با کمک کشورهای همسایه و سازمان‌های بین‌المللی برای بازسازی کشور اقدام کند. عربستان سعودی و مصر از جمله کشورهای مهمی هستند که در پروژه‌های بازسازی همکاری کرده‌اند. وزیر دارایی سودان بر اهمیت پروژه‌های زیرساختی همچون آب، برق و حمل‌ونقل تاکید و اعلام کرده که بازسازی فرودگاه خارطوم و تاسیسات برق و آب در دستور کار قرار دارد.
بازسازی با مشارکت ایران: با توجه به بهبود روابط ایران و سودان در سال‌های اخیر، ایران می‌تواند نقش کلیدی در بازسازی سودان ایفا کند. ایران می‌تواند از طریق سرمایه‌گذاری در پروژه‌های نفتی، کشاورزی و زیرساخت‌های شهری به بازسازی کشور کمک کند. این همکاری نه فقط به تقویت روابط دوجانبه کمک می‌کند، بلکه فرصت‌های اقتصادی جدیدی را نیز برای ایران فراهم خواهد کرد.
بازسازی سودان نیازمند منابع مالی عظیم است. علاوه بر کمک‌های بین‌المللی، سودان باید به دنبال جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی برای ترمیم زیرساخت‌ها و رونق دوباره اقتصاد باشد. برخی کارشناسان بر این باورند که در کوتاه‌مدت، سودان باید به خوداتکایی برسد و از کمک‌های محدود کشورهای خارجی بهره ببرد.
تاثیرات بلندمدت جنگ بر اقتصاد: بازسازی سودان یک فرآیند طولانی‌مدت خواهد بود که نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و اجرای استراتژی‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت است. بر اساس گفته‌های برخی اقتصاددانان، پروژه‌های بازسازی باید ابتدا بر روی خدمات اساسی مانند برق، آب، بهداشت و آموزش متمرکز شوند. این خدمات پایه‌ای می‌توانند زمینه‌ساز بازسازی سایر بخش‌ها و ایجاد ثبات اجتماعی و اقتصادی در کشور شوند.
وابستگی به کمک‌های خارجی: با توجه به پیچیدگی‌های اقتصادی سودان و حجم خسارات جنگ، کمک‌های خارجی می‌تواند نقش مهمی در بازسازی ایفا کند اما برخی کارشناسان معتقدند که امید به کمک‌های گسترده از سوی جامعه جهانی غیرواقع‌بینانه است و سودان باید به دنبال جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی محدود باشد.
توافقات بین‌المللی برای بازسازی
در راستای برنامه‌ریزی برای بازسازی، سودان و مصر توافق کرده‌اند که تیم مشترکی تشکیل دهند تا تجربه‌های بین‌المللی را برای دستیابی به اهداف بازسازی سودان بررسی کنند. بر اساس این توافق، شرکت‌های مصری نیز در حال اجرای برخی پروژه‌ها مانند ترمیم پل‌ها در خارطوم هستند. همچنین بسیاری از کارشناسان در مصر و سودان پیشنهاد کرده‌اند که ایران می‌تواند با استفاده از ظرفیت‌های خود در زمینه‌های مختلف مانند کشاورزی و انرژی به بازسازی کشور کمک کند.
در نهایت، بازسازی سودان یک فرآیند پیچیده و زمان‌بر است که نیاز به همکاری‌های بین‌المللی، جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و استفاده از منابع داخلی دارد. با توجه به بهبود روابط ایران و سودان، ایران می‌تواند در این فرآیند نقش مهمی ایفا کند و در کنار کشورهای دیگر به بازسازی این کشور جنگ‌زده کمک نماید. سرمایه‌گذاری ایران در بخش‌های مختلف می‌تواند به عنوان نقطه عطفی در روابط دوجانبه و تقویت جایگاه ایران در منطقه باشد.