به گزارش اقتصاد معاصر؛ در سال ۱۴۰۴ و با تأکید رئیس‌جمهور جدید، مسعود پزشکیان، طرح حذف یارانه نقدی دهک‌های بالا به‌صورت رسمی وارد فاز اجرایی خواهد شد. بر اساس اعلام دولت، خانوارهایی که در سه دهک پردرآمد جامعه قرار دارند، به‌دلیل برخورداری از وضعیت اقتصادی مطلوب، از لیست یارانه‌بگیران خارج خواهند شد. این تصمیم در راستای هدفمند کردن یارانه‌ها و افزایش سهم دهک‌های پایین و آسیب‌پذیر اتخاذ شده و اجرای آن با استفاده از داده‌های بانکی، مالیاتی و ملکی در حال انجام است.
جزییات جدید از حذف یارانه نقدی در 1404
در پی سخنان روز ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۴ «دکتر مسعود پزشکیان» رئیس‌جمهور جدید کشور، فرآیند اصلاح نظام یارانه‌ها با حذف تدریجی یارانه نقدی سه دهک پردرآمد جامعه وارد مرحله اجرایی جدیدی شده است. هدف از این تصمیم، تخصیص مؤثرتر منابع به خانوارهای نیازمند و ارتقای عدالت اجتماعی اعلام شده است.
دستور روز گذشته رئیس‌جمهور بر تسریع در حذف یارانه سه دهک بالای درآمدی از عزم دولت برای این منظور حکایت دارد. مجلس نیز در این زمینه با دولت همسو است. مطابق لایحه بودجه ۱۴۰۴ مجلس دولت را مکلف کرد تا در سال جاری یارانه نقدی خانوارهای پردرآمد را حذف و منابع آن را به افزایش اعتبار کالابرگ خانوارهای تحت پوشش نهادهای حمایتی و یا سه دهک پایین درآمدی جامعه اختصاص دهد.
پس از واریز جدیدترین یارانه نقدی ۳۰۰ هزار تومانی دهک‌های چهارم تا نهم در ۳۱ فروردین ۱۴۰۴ اعداد و ارقام از حذف ۴۳۶ هزار نفر از دریافت یارانه حکایت داشت. سپس احمد میدری وزیر کار اعلام کرد که در دولت چهاردهم تا کنون یارانه ۷۵۰ هزار نفر قطع شده که ۱۵۰ هزار نفرشان مقیم خارج از کشور بودند.
در ماه گذشته نیز اعداد و ارقام ارائه شده توسط سازمان هدفمندی نشان داد که حدود ۵۳ هزار نفر به یارانه‌بگیران دهک‌های اول تا سوم افزوده شده و تعداد آنها از ۲۷ میلیون و ۸۸۱ هزار و ۸۰۱ نفر به ۲۷ میلیون و ۹۳۴ هزار و ۵۵۷ نفر افزایش یافته است.
چرا یارانه برخی خانوارها حذف میشود؟
بر اساس تأکید دولت سیزدهم و ادامه آن در دولت چهاردهم، نظام یارانه‌ای کشور باید مبتنی بر اطلاعات دقیق اقتصادی و سطح رفاه خانوارها بازنگری شود. از این‌رو، افرادی که در دهک‌های بالای درآمدی شناسایی میشوند، به‌تدریج از فهرست مشمولان دریافت یارانه حذف میشوند.
ملاک دهک بندی یارانه خانوارها/مشمولین حذف یارانه افراد
ملاک‌های اصلی برای این دهک‌بندی و تشخیص خانوارهای برخوردار به شرح زیر است:
معیار حذف یارانه افراد به این شرح است:
1. درآمد بالای سرپرست خانوار: افرادی که درآمد ماهانهشان از حد مشخصی بیشتر باشد. این میزان معمولاً بر اساس بررسی حسابهای بانکی و درآمد خانوار تعیین میشود.
2. مالکیت املاک با ارزش بالا: خانوارهایی که دارای املاک گرانقیمت یا چندین ملک هستند، از جمله املاک مسکونی، تجاری یا صنعتی.
3. مالکیت خودروهای لوکس و گران قیمت: افرادی که دارای خودروی گران قیمت و لوکس هستند، معمولاً مشمول حذف یارانه میشوند. این میزان معمولاً برای خودروهای با ارزش بالا مانند خودروهای سواری یا وانتهای دو کابین تعریف می شود.
4. تراکنش های مالی غیرمتعارف: افرادی که دارای حسابهای بانکی با تراکنش های مالی غیرمتعارف هستند، مانند مبالغ بسیار زیاد خرید و فروش.
5. اقامت در خارج از کشور: افرادی که مدت طولانی در خارج از کشور زندگی میکنند و بهطور مداوم یارانه دریافت میکنند.
6. تعداد زیاد سفرهای خارجی: افرادی که بیش از حد معمول سفرهای خارجی دارند، به ویژه کسانی که در یک سال بیش از ۵ سفر خارجی انجام دادهاند.
7. ثروت و دارایی های بالا: افرادی که دارای داراییهای مالی و ملکی زیادی هستند و به طور کلی از وضعیت مالی مطلوبی برخوردارند.
چه کسانی مشمول حذف یارانه نیستند؟
خانوارهایی که در دهک‌های اول تا هفتم قرار دارند و از سطح درآمدی پایینی برخوردارند، همچنان یارانه نقدی دریافت خواهند کرد. این شامل اقشار کم‌درآمد، زنان سرپرست خانوار، سالمندان بدون درآمد ثابت و افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی نظیر کمیته امداد و بهزیستی میشود.
نحوه استعلام دهک‌بندی یارانه‌ها
برای اینکه متوجه شوید در کدام دهک درآمدی قرار دارید و آیا یارانه شما در معرض حذف است یا خیر، دو روش رسمی وجود دارد:
1.ورود به سامانه حمایت معیشتی
از طریق وب‌سایت hemayat.mcls.gov.ir با وارد کردن کد ملی و شماره حساب یارانه، وضعیت اقتصادی خانوار، دهک‌بندی و سابقه پرداخت‌ها را مشاهده کنید.
2.استفاده از کد دستوری USSD
با شماره‌گیری کد 43857کدملی# از طریق موبایل، می‌توانید به‌صورت پیامکی از وضعیت دهک خود مطلع شوید.
3. تلفن گویای وزارت رفاه
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی شماره‌های ۰۲۱-۶۳۶۹ و ۰۲۱-۶۳۶۹۰۹۲۰ را برای پاسخگویی به سوالات شهروندان درباره دهک‌بندی و یارانه فعال کرده است. افراد می‌توانند با تماس با این شماره‌ها و ارائه کد ملی سرپرست خانوار، اطلاعات مربوط به دهک اقتصادی خود را دریافت کنند.
۴. مراجعه حضوری به دفاتر پلیس +۱۰
افرادی که به اینترنت یا تلفن همراه دسترسی ندارند، می‌توانند با مراجعه حضوری به دفاتر پلیس +۱۰ و ارائه کارت ملی، از وضعیت دهک اقتصادی خانوار خود مطلع شوند.
این فرآیند معمولاً به منظور تعیین وضعیت اقتصادی خانوارها و اختصاص یارانه به افراد نیازمندتر است. در صورتی که اطلاعات شما به طور اشتباه یا نادرست وارد شده باشد شما می توانید اعتراض خود را ثبت کنید و درخوایت بررسی وضعیت دوباره وضعیت مالی خود را داشته باشید.
مدارک لازم برای اعتراض به دهک بندی خانوار
افرادی که قصد اعتراض دارند، باید مدارک زیر را ارائه دهند:
• کارت ملی سرپرست خانوار
• مدارک شغلی و درآمدی (فیش حقوقی، گواهی اشتغال، یا سایر مدارک)
• شماره حساب بانکی یارانه که واریزی‌های یارانه به آن انجام میشود
نحوه اعتراض به حذف یارانه نقدی
اگر معتقدید یارانه شما به‌اشتباه حذف شده یا دهک‌بندی شما دقیق نیست، فرصت ثبت اعتراض از طرق زیر فراهم شده است:
۱. ثبت درخواست اینترنتی
مراجعه به سامانه رسمی یارانه‌ها به نشانی hemayat.mcls.gov.ir و انتخاب گزینه "ثبت اعتراض". در این بخش می‌توانید مستندات مالی، ملکی و بانکی را برای بررسی مجدد بارگذاری کنید.
۲. تماس تلفنی
با شماره تلفن سراسری ۰۲۱۶۳۶۹ تماس گرفته و با ارائه کد ملی، اعتراض خود را به‌صورت تلفنی ثبت و پیگیری کنید. پاسخگویی این سامانه در طول هفته از ساعت ۷ صبح تا ۱۲ شب انجام میشود.
۳. مراجعه حضوری
در صورت عدم دسترسی به اینترنت یا گوشی هوشمند، می‌توانید با مراجعه به دفاتر پیشخوان دولت یا پلیس +۱۰ و ارائه مدارک هویتی، نسبت به ثبت اعتراض اقدام نمایید.
ماجرای تغییر از دهک بالا به دهک پایین برای دریافت یارانه
البته ورود افراد از یک دهک و ورود به دهک دیگر بر اساس آیتم‌های وسع‌سنجی صورت می‌گیرد که دو بار در سال انجام میشود؛ بدین ترتیب که هر دهک از لحاظ جمعیتی همواره ثابت و بطور متوسط شامل ۸.۵ میلیون نفر است؛ بنابراین در صورتی که در هر مرحله از وسع سنجی افرادی از دهک ۱۰ خارج شده و به دهک های پایین تر بروند، دقیقا معادل تعداد همان افراد از دهک‌های پایین‌تر به دهک ۱۰ اضافه میشوند. طبق بند (د) تبصره (۱۷) قانون بودجه کل کشور سال ۱۴۰۲، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مکلف به دهک بندی خانوارها دوبار در سال شده است، لذا دهک خانوار افراد تا دوره دهک‌بندی بعدی غیر قابل تغییر بوده و مجدداً با دریافت داده‌های ثبتی اقتصادی و اجتماعی ارزیابی خواهد شد.
آمار کلی از افراد یارانه بگیر
در حال حاضر ماهانه ۲۶ هزار و ۳۲۰ میلیارد تومان (همت) یارانه نقدی از سوی دولت به شکل عمومی پرداخت میشود که ۱۱ هزار و ۱۲۰ میلیارد تومان به دهک‌های اول تا سوم و ۱۵ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان به دهک‌های چهارم تا نهم اختصاص می‌یابد.
بر اساس آمار بهمن ۱۴۰۳ حدود ۵۱ میلیون نفر در دهک‌های چهارم تا نهم به صورت ماهانه یارانه دریافت میکنند. در سال‌هایی هم که از افراد خواسته شد به صورت داوطلبانه از دریافت یارانه انصراف دهند ۹۰ درصد مردم اعلام کردند که می‌خواهند یارانه همچنان به آنها اختصاص یابد. در حالی که نتایج آمارگیری هزینه و درآمد خانوارهای شهری در سال ۱۴۰۲ نشان داد دهک دهم به طور متوسط حدود ۵۹۰ میلیون تومان خرج کرده‌اند که ۱۳ برابر بیشتر از ۴۷ میلیون تومان هزینه دهک اول است.
شکاف درآمد و هزینه میان اقشار جامعه از سال‌ها قبل دولت و مجلس را بر آن داشت تا نسبت به قطع یارانه ثروتمندان اقدام کنند اما نبود داده‌ها و زیرساخت‌های لازم تا کنون اجازه اجرای کامل این طرح را نداده است.
یارانه چه افرادی در سال 1404 قطع میشه؟ آموزش استعلام دهک
اخیرا وزارت رفاه، لایحه‌ای دو فوریتی به دولت برای ارسال به مجلس ارائه کرده تا شیوه اجرای تصمیم حذف یارانه دهک‌های بالا شفاف‌سازی شود.
از سوی دیگر طبق گفته میدری، افرادی که یارانه‌شان قطع شده، می‌توانند اعتراض کنند و از آنها خواسته میشود که درآمد ماهانه خود را اعلام کنند. اگر پس از بررسی‌ها مشخص شد که افراد اطلاعات درستی ارائه کرده‌اند و زیر سقف تعیین‌شده درآمد دارند، یارانه آنها بازگردانده خواهد شد اما اگر اطلاعات غلط داده باشد پیشنهاد وزارت کار این است که دیگر مشمول هیچ نوع یارانه‌ای ازجمله دریافت وام یا زمین یارانه‌ای نشوند و در همه کشورها، ارائه اطلاعات نادرست به دولت مجازات سنگینی دارد.
در سال‌های گذشته پرداخت یارانه برای همه مشمولان، بیستم هر ماه انجام می‌شد؛ اما از بهمن‌ماه سال ۱۴۰۲ پرداخت یارانه براساس زمان‌بندی انجام میشود. بدین‌ترتیب مستمری مددجویان کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی کشور بیستم هرماه، یارانه نقدی و معیشتی خانوار دهک‌های یک تا سه به مبلغ ۴۰۰ هزار تومان به ازای هر نفر بیست و پنجم هر ماه، یارانه نقدی و معیشتی سایر خانوارهای مشمول به ازای هر نفر ۳۰۰ هزار تومان سی‌ام هر ماه و یارانه دارو و هزینه حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی سوخت، از ابتدای ماه واریز میشود.
تا کنون هفت میلیون نفر از افراد غیرنیازمند از لیست دریافت یارانه خارج شده‌اند که طبق قانون باید این عدد به ۱۸ میلیون نفر برسد؛ برنامه‌ای که در قالب لایحه بودجه ۱۴۰۴ در کمیسیون اجتماعی مجلس با حضور رییس مجلس و وزیر کار در دستور کار قرار گرفت و به نظر می‌رسد عزم دولت و مجلس برای اجرای آن جدی است.
جمع‌بندی و توصیه نهایی
با اجرای سیاست حذف یارانه نقدی از دهک‌های بالا، دولت تلاش می‌کند منابع محدود خود را به اقشار نیازمندتر اختصاص دهد. به خانوارها توصیه میشود بهطور مستمر وضعیت اقتصادی خود را در سامانه‌های مربوطه بررسی و در صورت مشاهده مغایرت، اعتراض خود را ثبت کنند. این فرآیند نه‌تنها به شفافیت بیشتر کمک می‌کند، بلکه موجب میشود عدالت در توزیع یارانه‌ها محقق شود.