به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ از تاریخ ۱۲ اسفند ۱۴۰۲ (۲ مارس ۲۰۲۴)، پس از آغاز موج جدیدی از حملات اسرائیل به نوار غزه، تمامی گذرگاه‌های ورودی به منطقه بسته شده‌اند؛ موضوعی که بحران انسانی در این منطقه محاصره شده را به مرحله‌ای فاجعه‌بار رسانده است.
در حالی که بیش از دو ماه از این انسداد کامل می‌گذرد، اکنون اسرائیل طرحی را برای توزیع کمک‌های بشردوستانه از طریق نهادی موسوم به «موسسه غزه انسانی» پیش می‌برد؛ طرحی که بدون هماهنگی با نهادهای بین‌المللی و از طریق شرکت‌هایی با سابقه نظامی و امنیتی پیش می‌رود و نگرانی‌های جدی در میان کارشناسان، سازمان‌های امدادی و فعالان فلسطینی برانگیخته است. در همین زمینه، گفت‌وگویی داشته‌ایم با احمد ابوقمر، خبرنگار و تحلیلگر اقتصادی ساکن غزه که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
لطفا تصویری کلی از وضعیت کمک‌های بشردوستانه که اخیرا وارد نوار غزه شده‌اند، ارائه دهید. آیا این کمک‌ها توانسته‌اند پاسخی به نیازهای مردم باشند؟
متاسفانه، آنچه وارد غزه شده بسیار ناچیز و ناکافی است. فقط حدود ۳۰۰ کامیون در روزهای اخیر به جنوب نوار غزه رسیده‌اند. این در حالی است که نیاز واقعی روزانه بیش از ۸۰۰ کامیون است. اگر بخواهم تصویر دقیقی بدهم، این کمک‌ها قطره‌ای در اقیانوس هستند. در شمال غزه، مردم بیش از یک ماه است که حتی نان هم نخورده‌اند. نه آردی مانده و نه نانی. اگر هم کسی بخواهد از بازار آزاد آرد تهیه کند، باید بیش از ۱۵۰۰ شکل بپردازد که معادل حقوق چند ماه بسیاری از خانواده‌هاست.
از نظر جمعیتی و جابه‌جایی‌های اجباری، چه اتفاقی در مناطق شمالی افتاده است؟
بیش از ۳۵۰ تا ۴۰۰ هزار نفر در شمال غزه، به ویژه در جبالیا و بیت‌لاهیا، به دلیل عملیات نظامی اخیر آواره شده‌اند. بسیاری از این مردم به تازگی با امید به خانه‌های ویران‌شان بازگشته بودند اما دوباره مجبور به ترک آن شدند و به شهر غزه پناه آوردند. خود من دو هفته است که به همراه خانواده به منطقه بندری شهر غزه پناه برده‌ایم.
اسرائیل عملا در حال اجرای یک عملیات تخلیه جمعیتی گسترده است، به ویژه در مناطقی مانند رفح، الشجاعیه و حي التفاح. خانه‌ها به صورت کامل با خاک یکسان می‌شوند و مردم مجبورند بدون هیچ‌گونه سرپناهی منطقه را ترک کنند. نه چادری است، نه هیچ امکاناتی برای اسکان. خانواده‌ها در خیابان‌ها یا در ویرانه‌ها سرگردان‌اند، در حالی که حتی آب آشامیدنی یا غذا برای زنده ماندن هم در اختیار ندارند. این شرایط، یک فاجعه انسانی کامل است و به وضوح بخشی از سیاست فشار برای کوچ اجباری و پاک‌سازی جمعیتی به حساب می‌آید.
وضعیت بازار و قیمت‌ها به چه صورت است؟ مردم چگونه روز خود را می‌گذرانند؟
قیمت‌ها جنون‌آمیز هستند. یک کیلوگرم برنج به ۵۰ شکل رسیده و ماکارونی تا ۴۰ شکل. سبزیجات هم نایاب‌اند. برای مثال، یک پیاز را به چهار قسمت می‌برند و هر قسمت را بین ۱۳ تا ۱۵ شکل می‌فروشند. ما اغلب خودمان غذا نمی‌خوریم تا کودکان‌مان چیزی برای خوردن داشته باشند.
نوسان قیمت‌ها در بازار غزه به ویژه در کالاهای اساسی مثل آرد اخیرا خیلی خبرساز شده است. اوضاع دقیقا چطور است؟
بله، متاسفانه قیمت‌ها هر روز و حتی در طول یک روز چندین بار تغییر می‌کنند. مثلا هفته گذشته، قیمت هر کیلوگرم آرد صبح ۵۰ شکل بود، ظهر با شنیدن خبر احتمال باز شدن گذرگاه به ۲۰ شکل رسید اما عصر دوباره به ۸۵ شکل برگشت. در حالی که قیمت واقعی آرد در شرایط عادی فقط یک شکل بود. این نوسانات شدید به سایر کالاهای اساسی هم سرایت کرده است.
علت اصلی این نوسانات چیست؟ صرفا کمبود کالاهاست یا چیز دیگری هم است؟
موضوع فقط کمبود نیست، هرچند بحران ورود کالا جدی‌ست. اما آنچه در بازار می‌بینیم بیشتر ناشی از مضاربه قیمتی و شایعات است. یعنی فروشنده بر اساس شنیده‌ها و اخبار، نه موجودی واقعی، قیمت‌گذاری می‌کند. این وضعیت باعث شده بازار کاملا غیرقابل پیش‌بینی و بی‌ثبات بشود.
آیا راهکاری برای کنترل این وضعیت است؟
اول از همه نیاز فوری به بازگشایی گذرگاه‌ها داریم. الان فقط ۱۱ درصد از نیاز واقعی روزانه وارد غزه می‌شود، یعنی به جای ۸۰۰ کامیون فقط ۹۰ کامیون. تا وقتی این محدودیت‌ها برداشته نشود، هیچ ثباتی ممکن نیست. در عین حال، نظارت بر بازار و جلوگیری از سودجویی دلالان هم ضروری‌ست. بدون فشار بین‌المللی برای ورود کالا، وضعیت از این هم بدتر خواهد شد.
اخیرا بحث‌های زیادی درباره سازوکار توزیع کمک‌ها و نقش شرکت‌های ناشناس مطرح شده است. دیدگاه شما چیست؟
آنچه به نام «موسسه غزه انسانی» برای توزیع کمک‌های بشردوستانه در نوار غزه مطرح شده، در واقع پوششی است برای منافع گروهی خاص از نزدیکان نتانیاهو و بدون هماهنگی با نهادهای امنیتی و بدون مناقصه که تشکیل شده است. رسانه‌های عبری زبان هم تایید کرده‌اند که پشت این شرکت ناشناس که در سوئیس ثبت شده، عناصر اسرائیلی قرار دارند. این اقدام شبهات زیادی را درباره انگیزه‌های سیاسی و شخصی پشت پرده آن ایجاد کرده و اعتماد عمومی را کاملا از بین برده است.
یکی از نکات بحث‌برانگیز دیگر در این ماجرا، به نقش افرادی بازمی‌گردد که پشت شرکت انتخاب‌شده برای توزیع کمک‌های انسانی در غزه قرار دارند. بر اساس گزارش هاآرتص، یکی از این افراد «فیل رایلی» نام دارد که پیش‌تر از مقام‌های ارشد سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) بوده است.
وی و همکارانش همچنین در راس شرکتی به نام Orbis قرار دارند که در گذشته در غزه فعال بوده و در دوره آتش‌بس بین دسامبر و مارس گذشته، مسؤولیت تامین امنیت مسیر را برعهده داشته است.
اما نکته جالب توجه آن‌که این گروه با شرکت دیگری به نام US Solutions نیز در ارتباط است؛ شرکتی که به تازگی اقدام به جذب نیروهای بازنشسته ارتش آمریکا کرده است؛ آن‌هم با این شرط که حداقل چهار سال سابقه حضور در میدان‌های جنگی داشته باشند. در فراخوان این شرکت تاکید شده که این نیروها برای «ماموریت‌های امنیتی و تلاش‌های بشردوستانه» درخواست شدند.
برخی منابع می‌گویند برنامه توزیع کمک‌ها، بخشی از طرحی بزرگ‌تر برای جابه‌جایی جمعیت شمال غزه است. شما چه نظری دارید؟
دقیقا همین‌طور است. چهار مرکز توزیع فقط در جنوب و مرکز غزه در نظر گرفته شده‌اند. هیچ‌گونه توزیعی در شمال وجود ندارد. این یک استراتژی برای فشار بر مردم جهت ترک خانه‌های‌شان است. هدف نهایی، تخلیه جمعیتی شمال غزه است تا زمینه برای اشغال کامل آن فراهم شود. این یک طرح مهندسی جمعیتی و بخشی از پروژه تجزیه غزه از کرانه باختری و حذف رویای دولت مستقل فلسطینی است.
تبعات انسانی این بحران چگونه است؟
تاکنون ۵۸ نفر به دلیل سوءتغذیه جان خود را از دست داده‌اند. ۲۶ بیمار کلیوی فوت کرده‌اند، چون نه غذا داشتند و نه دارو. بیش از ۳۰۰ زن باردار دچار سقط جنین شده‌اند به دلیل کمبود مواد مغذی. ۹۰ درصد نانوایی‌ها تعطیل شده‌اند و کمک‌های انسانی در بنادر یا انبارها فاسد شده‌اند. کامیون‌ها مجبورند از مسیرهای خطرناک عبور کنند و بارها هدف حمله مستقیم قرار گرفته‌اند.
جامعه بین‌المللی تاکنون چه واکنشی نشان داده است؟ آیا امیدی به تغییر وضعیت وجود دارد؟
سازمان جهانی بهداشت به تازگی قطعنامه‌ای صادر کرده که گامی مثبت است. اما تا زمانی که معابر به طور کامل باز نشوند و رژیم اشغالگر پاسخگو نشود، بحران ادامه خواهد داشت. ما خواستار ورود فوری و بی‌قیدوشرط کمک‌ها به تمام مناطق هستیم، به ویژه شمال غزه. همچنین باید از برنامه‌های توزیع تحت پوشش نظامی یا شرکت‌های وابسته به منافع سیاسی جلوگیری شود.
چه پیامی برای افکار عمومی جهانی دارید؟
ما شاهد یک قحطی برنامه‌ریزی‌شده هستیم. گرسنگی به عنوان سلاح جنگی استفاده می‌شود و این جنایت علیه بشریت است. ما از سازمان ملل، صلیب سرخ، اتحادیه اروپا و تمام آزادگان جهان می‌خواهیم برای پایان این محاصره و جنایات مرتبط با آن، اقدامی فوری انجام دهند. هر روز تاخیر، به معنای جان‌های بیشتری است که از دست می‌روند.