به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ قیمت جهانی نفت از زمان آغاز درگیری‌های نظامی بین اسرائیل و ایران در ۱۳ ژوئن همچنان در نوسان است. در این راستا قیمت نفت خام برنت به عنوان شاخص جهانی، در آغاز جنگ حدود ۱۳ درصد افزایش و از ۷۸ دلار در هر بشکه فراتر رفت. 

از زمان آغاز جنگ، قیمت نفت در طول هفته نوسان داشته است. با وجود این نوسانات، نفت خام برنت بالاتر از سطح قبل از جنگ خود باقی مانده است، به طوری که در ابتدای ژوئن در محدوده ۶۰ دلار و از آغاز جنگ تا پایان هفته اول از ۷۰ دلار فراتر رفته است. 

در حالی که جنگ ایران و اسرائیل هنوز به پایان نرسیده است، گمانه‌زنی‌ها در مورد سناریوهای قیمت نفت از کاهش تنش گرفته تا توقف عرضه نفت خام ایران و فاجعه‌بارترین سناریو یعنی بسته شدن تنگه هرمز، در حال افزایش است. 

کارشناسان بازار انرژی، در صورت تعمیق دخالت ایالات متحده در درگیری بین ایران و اسرائیل، طیف وسیعی از سناریوهای بازار را در نظر می‌گیرند. لازم به توضیح است که براساس اعلام امروز دونالد ترامپ، عملیات خود بر علیه تاسیسات هسته‌ای ایران را آغاز کرد، هرچند بسیاری از کارشناسان غربی نسبت به موفقیت آن ابراز تردید کرده‌اند اما واکنش ایران در تنگه هرمز می‌تواند بازار نفت را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. 

۳ سناریو 

تحلیلگران آکسفورد اکونومیکس سه سناریو برای مقابله با کمبود احتمالی عرضه نفت ناشی از درگیری‌های فعلی در خاورمیانه مطرح کرده‌اند که عبارت از کاهش تنش‌ها با اعمال تحریم‌های شدید علیه تهران، توقف کامل تولید نفت خام ایران و بستن تنگه هرمز هستند. براساس این گزارش و به باور تحلیلگران، هر یک از این سه سناریو تاثیر قابل توجهی بر قیمت جهانی نفت خواهد داشت. در سناریوی نخست، تولید نفت ایران تقریبا ۷۰۰ هزار بشکه در روز کاهش می‌یابد و در نتیجه قیمت نفت خام برنت به ۷۵ دلار در هر بشکه افزایش می‌یابد. 

سناریوی دوم شامل کاهش ۳.۴ میلیون بشکه در روز به دلیل توقف کامل عرضه جهانی نفت خام است که در این صورت قیمت نفت برنت را به ۹۰ دلار در هر بشکه افزایش می‌دهد. در بدترین حالت، قیمت نفت خام برنت به دلیل اختلال در صادرات نفت خام از کشورهای خلیج فارس به حدود ۱۳۰ دلار در هر بشکه افزایش می‌یابد. 

با این وجود، سناریوی بدبینانه در مورد پیش‌بینی‌های قیمت جهانی نفت همچنان غالب است که در صورت اختلال در ترافیک کشتیرانی تنگه هرمز توسط ایران، که تقریبا ۲۰ درصد از عرضه نفت جهان از آن عبور می‌کند، قیمت نفت می‌تواند از ۱۰۰ دلار در هر بشکه فراتر رود. طبق این سناریو، اختلالات عرضه ناشی از اختلال در کشتیرانی تنگه هرمز می‌تواند باعث افزایش قیمت جهانی نفت بین ۹۰ تا ۱۰۰ دلار در هر بشکه شود. 

بسیاری از کشورها به ویژه عربستان سعودی، امارات متحده عربی، کویت، قطر و عراق، برای حمل و نقل صادراتی به این آبراه حیاتی متکی هستند. تقریبا ۲۰ میلیون بشکه نفت خام، میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی از آن عبور می‌کنند، علاوه بر این، روزانه تا ۱۱ میلیارد فوت مکعب گاز طبیعی مایع ( LNG) نیز از آن عبور می‌کند. در اواخر هفته گذشته، آب‌های خلیج فارس و تنگه هرمز به هیچ وجه عادی نبود.

به گزارش بلومبرگ، اختلال شدید در سیگنال‌های ناوبری بیش از ۹۰۰ کشتی منجر به نمایش مسیرهای ناوبری نادرست روی نقشه‌های دیجیتال شد که با مسیرهای عادی همسو نبودند. این تغییر ناگهانی در یکی از مهم‌ترین آبراه‌های تجارت جهانی، در برهه‌ای حساس و در بحبوحه تشدید تنش‌های نظامی بین ایران و اسرائیل رخ داده است. 

براساس گزارش بلومبرگ، ده‌ها کشتی به سیستم‌های ناوبری سنتی مانند رادار، قطب‌نما و چشمی روی آورند. اگرچه این الگو نشان‌دهنده محاصره دریایی مستقیم نبود اما سطح خطر را افزایش می‌دهد و برنامه‌ریزی لجستیکی را برای کشتی‌های فعال در منطقه مختل می‌کند. 

بلافاصله، مرکز مشترک اطلاعات دریایی (JMIC) نسبت به تداخل شدید ناشی از بندر عباس ایران هشدار داد اما تایید کرد که هیچ نشانه‌ای از قصد ایران برای ایجاد اختلال در ناوبری یا بستن تنگه وجود ندارد. 

مسیرهای جعلی برای نفتکش‌های غول‌پیکر  از جمله ابرنفتکش Frontline Limited ، Front Tyne، بود که به نظر می‌رسید به سمت شمال و به سمت ایران در حرکت است اما ناگهان سیگنال خود را به سمت جنوب و به سمت عربستان سعودی تغییر داد و از مکان‌های نادرست در ساحل عبور کرد. کشتی Elandra Willow گروه انرژی Vitol نیز هنگام خروج از خلیج فارس، رفتار ناوبری نامنظمی از خود نشان داد.

این الگوهای گیج‌کننده باعث شده که برخی از کشتی‌های تجاری از کاربرد سیستم‌های ناوبری دیجیتال خودداری کنند و این امر احتمال برخورد و خطاهای عملیاتی را افزایش می‌دهد.

تنگه هرمز دروازه جهانی نفت محسوب می‌شود و تقریبا یک‌چهارم تجارت دریایی نفت جهان از آن عبور می‌کند. عربستان سعودی، ایران، قطر، کویت و امارات متحده عربی بخش قابل توجهی از تولید خود را از طریق آن به بازارهای آسیایی صادر می‌کنند. این موقعیت حساس، هرگونه تنش در منطقه را به یک رویداد واقعا بین‌المللی تبدیل می‌کند و پس از حملات اسرائیل به ایران، این نگرانی‌ها افزایش یافته که تنگه هرمز به عنوان یک عامل بازدارنده مورد استفاده قرار گیرد. 

برای نمونه، بازارهای کشتیرانی بلافاصله به این نگرانی‌ها واکنش نشان دادند، به طوری که چندین مالک نفتکش موقتا درخواست‌های خود برای بنادر خلیج فارس را به حالت تعلیق درآوردند و قیمت‌های آتی محموله خاورمیانه-آسیا ۱۲ درصد افزایش یافت که نشان‌دهنده افزایش هزینه‌های بیمه کشتیرانی و نگرانی شرکت‌ها در مورد خطر تاخیر است. 

تنش در بازار گازوئیل 

البته این امر محدود به قیمت نفت نیست، به طوری که تاثیر آن به بازار گازوئیل اروپا نیز سرریز شده است. قیمت گازوئیل در سطح جهانی به دلیل پیامدهای جنگ ایران و اسرائیل بر بازارهای انرژی به دلیل آنکه  صادرات خاورمیانه منبع اصلی تامین آن است، افزایش یافت. این تحولات تاثیر به‌ خصوص قابل توجهی بر بازار اروپا داشته است؛ بازاری که خود را در دوراهی بزرگی بین اتکای بیش از حد به واردات خاورمیانه و اتخاذ موضعی سختگیرانه‌تر در مورد گازوئیل تولید شده از نفت روسیه، می‌بیند.

به نظر می‌رسد افزایش قیمت گازوئیل در چند روز گذشته از افزایش قیمت نفت خام برنت پیشی گرفته که نشان‌دهنده نوسانات قریب‌الوقوع در بازار جهانی سوخت نیز است. حجم صادرات خاورمیانه عامل اصلی افزایش اخیر قیمت گازوئیل بوده است، به طوری که طی هفته گذشته حدود ۱۵ درصد افزایش در قیمت گازوئیل قرمز کم گوگرد مشاهده شده است. 

در این میان، اظهارات آشفته کاخ سفید و دونالد ترامپ، در مورد پیوستن به جنگ اسرائیل علیه ایران،  اوضاع را وخیم‌تر کرده است. تخمین زده می‌شود که صادرات گازوئیل خاورمیانه در طول سال ۲۰۲۴ به ۸۳۱۰۰۰ بشکه در روز رسیده باشد که طبق برآورد کپلر، این رقم معادل ۱۷ درصد از واردات دریایی جهانی است. عربستان سعودی، کویت و امارات متحده عربی بیشترین سهم صادرات را دارند، چراکه این کشورها اخیرا تاسیسات پالایش خود را توسعه داده‌اند.

تغییرات قیمت‌ها پس از وقوع جنگ ایران و اسرائیل، سردرگمی در بازار اروپا را آشکار کرد. مصرف‌کنندگان از اختلال در عرضه خاورمیانه و اختلال در ترافیک کشتیرانی از طریق تنگه هرمز که مقادیر زیادی نفت خام و فرآورده‌های نفتی را منتقل می‌کند، هراس دارند. قیمت‌ها در بازار اروپایی به دلیل کاربردهای متنوع آن در حمل و نقل و صنعت، با نرخی مشابه جهانی افزایش یافت. کل تقاضای نفت اروپا در سال گذشته به ۱۳.۵ میلیون بشکه در روز رسید که ۴۴ درصد از آن به گازوئیل اختصاص داشت. از همین‌رو، نگرانی‌ها در مورد تاثیر اختلال احتمالی در تامین نفت خاورمیانه بر قاره سبز، به ویژه با توجه به وابستگی فزاینده آن به واردات، رو به افزایش است.