به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ اجلاس سالانه سازمان همکاری شانگهای در روزهای ۳۱ اوت تا اول سپتامبر ۲۰۲۵ در شهر تیانجین چین برگزار شد و با حضور بیش از ۲۰ رهبر کشور و نمایندگان ۱۰ سازمان بینالمللی، نقشی کلیدی در شکلدهی به معادلات اقتصادی و ژئوپلیتیکی منطقهای و جهانی ایفا کرد. این نشست که با امضای ۱۵ سند جدید همکاری به پایان رسید، بیش از هر چیز اهمیت اقتصادی و تجاری کشورهای عضو و به ویژه ایران را برجسته کرد.
با گذشت دو روز از پایان اجلاس، رسانههای منطقهای و بینالمللی همچنان به بازتاب پیامها و دستاوردهای آن میپردازند و بر نقش ایران و دیگر کشورهایی که در برابر فشارهای اقتصادی و سیاسی غرب ایستادهاند، تاکید میکنند. این اجلاس، فراتر از یک گردهمایی دیپلماتیک، فرصتی راهبردی برای تقویت همگرایی اقتصادی، توسعه زیرساختهای تجاری و ایجاد جایگزینهای عملی برای نظام مالی و تجاری تحت سلطه غرب به شمار میآید.
شانگهای؛ روسیه، چین و هند در برابر هژمونی آمریکا
روزنامه برزیلی «گلوبو» در گزارشی با عنوان «روسیه، چین و هند در برابر هژمونی آمریکا» تاکید کرد ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه و شی جین پینگ، رئیسجمهور چین موفق شدهاند تا روابطی مستحکم بنا کنند که به دو کشور امکان میدهد نظم جهانی مبتنی بر هژمونی آمریکا را به چالش بکشند.
کارشناسان این روزنامه تاکید کردهاند که نزدیکی رهبران روسیه و چین، فراتر از همکاریهای اقتصادی یا سیاسی عادی است؛ این اتحاد پیامی روشن به جهان میفرستد و آن این است که نظام جهانی جایگزین، اکنون در حال شکلگیری است. به باور تحلیلگران، هدف این اتحاد نشان دادن پیوندی ناگسستنی است که نه فقط آمریکا، بلکه کل ساختار یکجانبهگرای غرب را به چالش میکشد.
به نوشته این رسانه برزیلی، گفتوگوی سهجانبه میان پوتین، شی و نارندرا مودی نخستوزیر هند، پیش از آغاز رسمی اجلاس شانگهای، نشانهای آشکار از حرکت کشورهای آسیایی به سمت استقلال بیشتر از واشنگتن است. تحلیلگران مینویسند که سیاستهای دولت دونالد ترامپ نه فقط موجب انزوای بیشتر آمریکا شده، بلکه به شکل غیرمستقیم به تقویت ائتلافهایی کمک کرده که هدفشان رهایی از سلطه اقتصادی و سیاسی ایالات متحده است.
این روزنامه تاکید میکند که این دستاوردها فقط در حوزههای اقتصادی و تجاری محدود نمیشوند، بلکه بیانگر شکلگیری یک بلوک ژئوپولیتیک قدرتمند هستند که میتواند جایگزین مدل سلطهجویانه آمریکا شود.
به نوشته گلوبو، عضویت فعال ایران در سازمان همکاری شانگهای و همسویی با چنین ائتلافهایی نه فقط یک فرصت اقتصادی بزرگ محسوب میشود، بلکه ابزاری برای تقویت استقلال سیاسی و کاهش فشارهای تحریمی آمریکا است. روزنامه برزیلی در پایان یادآور میشود: «نشست شانگهای نشان داد که جهان چندقطبی دیگر یک رویا نیست، بلکه واقعیتی در حال تحقق است؛ واقعیتی که ایران میتواند یکی از بازیگران کلیدی آن باشد.»
روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال نیز این دیدگاه را تایید کرده و گزارش داده که اتحاد میان رهبران روسیه، چین و هند در جریان نشست شانگهای «پیامی قدرتمند» به آمریکا فرستاد؛ پیامی که نشان میدهد جهان دیگر حاضر نیست انحصار قدرت را فقط در دست واشنگتن بپذیرد.
«نه به انزوا» پیام روشن ایران از چین به غربیها
اما روزنامه الاخبار لبنان حضور ایران در اجلاس سران سازمان شانگهای را فرصتی استراتژیک برای تقویت جایگاه اقتصادی و ژئوپلیتیکی تهران میداند. این روزنامه تاکید میکند که عضویت دائم ایران در این سازمان از سال ۲۰۲۳، موقعیت کشور را به عنوان عضو فعال و تاثیرگذار در نظام چندقطبی جهانی تثبیت کرده و حضور آن فراتر از یک نمایش دیپلماتیک ساده است.
بر اساس گزارش الاخبار، ایران با بهرهگیری از این فرصت توانسته پیام روشنی مبنی بر «نه به انزوا» و مقابله با فشارها و تحریمهای غربی ارسال کند. سازمان شانگهای، به باور روزنامه، به نماد مقاومت در برابر یکقطبیگرایی غرب تبدیل شده و امکان توسعه همکاریهای منطقهای و بینالمللی را برای ایران فراهم کرده است.
به نوشته این روزنامه لبنانی، یکی از محورهای مهم اقتصادی ایران در سازمان شانگهای، پروژه «تسویه حسابهای شانگهای» است که شامل سه بخش اصلی استفاده از ارزهای ملی به جای دلار، توسعه زیرساختهای دیجیتال و بهرهبرداری از ارزهای دیجیتال بانکی و تشکیل صندوق مبادله ارزی برای کمک به کشورهای تحت فشار تحریم یا بحران مالی میشود.
الاخبار مینویسد که اجرای این طرح میتواند اثر عمیقی بر اقتصاد ایران داشته باشد و محدودیتهای ناشی از تحریمهای بانکی و ارزی را کاهش دهد.
ایران موتور محرکه پروژههای ترانزیتی منطقه
این روزنامه همچنین به نقش ایران در پروژههای ترانزیتی منطقهای اشاره کرده است. اتصال بندر چابهار به شبکه ریلی داخلی و فراهم کردن دسترسی کشورهای آسیای میانه، چین و افغانستان به آبهای آزاد و اقیانوس هند، ایران را به موتور پروژههای اقتصادی و ترانزیتی منطقهای تبدیل میکند. این اقدام از نظر الاخبار، جایگاه ژئوپلیتیکی ایران را تقویت و امکان همکاریهای گسترده با چین و روسیه را فراهم میکند.
علاوه بر این، گزارش الاخبار تاکید دارد که حمایت اعضای سازمان شانگهای از ایران در مقابله با فشارهای غربی و تهدیدات امنیتی، پیام قوی سیاسی و اقتصادی به تهران ارسال کرده و مسیر ایران برای توسعه همکاریهای منطقهای و بینالمللی را هموار میسازد.
به طور خلاصه، الاخبار حضور فعال ایران در سازمان شانگهای را نقطه عطفی در استراتژی «تحوّل شرق» میداند که ضمن کاهش اثر تحریمها، ظرفیت اقتصادی، ترانزیتی و ژئوپلیتیکی ایران را در منطقه و جهان افزایش میدهد.
اعطای وام چین به کشورهای شانگهای
العربی الجدید هم امروز در یادداشتی با عنوان «طرح چینی برای شکستن هیمنه امریکا» آورده، اجلاس اخیر سازمان همکاری شانگهای در تیانجین چین، بار دیگر مسیر ایجاد «نظام جهانی چندقطبی» را روشن کرد. این رسانه قطری افزود، رئیسجمهور چین، شی جینپینگ طی این نشست بر لزوم کاهش وابستگی کشورهای عضو به موسسات مالی غربی و ایجاد بانک توسعه و مراکز همکاری فناوری، از جمله در هوش مصنوعی تاکید کرد.
العربی الجدید نوشت: چین همچنین وعده ۲ میلیارد یوان کمک بلاعوض و ۱۰ میلیارد یوان وام کمبهره به کشورهای عضو را داده تا سرمایهگذاریهای زیربنایی و اقتصادی تقویت شود. این اقدامات به گفته این رسانه، فراتر از شعار سیاسی است و نشاندهنده تمایل واقعی چین برای ارائه جایگزینهای عملی به نظام مالی تحت سلطه آمریکا است.
این رسانه قطری افزود که با وجود انتقاد آمریکا، از جمله هشدار وزیر خزانهداری اسکات بایسنت که این اقدامات را «استعراض سیاسی» خوانده، آمارها نشان میدهد شانگهای با عضویت کشورهای کلیدی، از جمله ایران بیش از ۴۰ درصد جمعیت جهان را پوشش میدهد و حجم تجارت بین چین و اعضای سازمان در سال ۲۰۲۵ به حدود ۲۹۵ میلیارد دلار رسیده است.
این حجم تجارت، به نوشته الربی الجدید پایهای محکم برای گسترش نقش یوان و کاهش وابستگی به بازارهای غربی فراهم میکند.
همچنین، این رسانه تاکید کرد که «روح شانگهای» بر اعتماد متقابل، منفعت مشترک و همکاری اقتصادی استوار است و فرصتهای جدی برای ایران و دیگر کشورهای عضو ایجاد میکند تا استقلال اقتصادی خود را تقویت کرده و پروژههای زیربنایی و فناوری را توسعه دهند؛ حتی اگر موسسات جدید هنوز در مقیاس صندوق بینالمللی پول و بانک جهانی نباشند،
الربی الجدید نوشت که این اقدامات نشانه شروع تحول تدریجی است که میتواند توازن جهانی را به نفع کشورهای جنوب و اعضای شانگهای تغییر دهد.
عربها تحولات شانگهای را با دقت دنبال کنند
روزنامه البیان امارات در یادداشتی با عنوان اجلاس شانگهای معادله بینالمللی تازه نوشت که کشورهای عربی باید تحولات و نتایج اجلاس سازمان همکاری شانگهای را با دقت دنبال کنند. اجلاسی که با حضور ده عضو اصلی و دوازده کشور میهمان برگزار شد و اکنون بیش از نیمی از جمعیت جهان را نمایندگی میکند. این نشست، فرصتی تاریخی برای شکلگیری نظمی نوین است که جهان را از سلطه یکجانبهگرایانه ایالات متحده بر سیاست، امنیت و اقتصاد رها میکند و ایران نیز در این روند نقشی مهم ایفا میکند.
این رسانه تاکید کرده که شانگهای به تدریج به محور اصلی همکاری بینالمللی بدل میشود. ایران با حضور فعال در این سازمان میتواند موقعیت اقتصادی و سیاسی خود را تثبیت کرده و از فشارهای آمریکا فاصله بگیرد. به ویژه آنکه پس از روی کار آمدن دونالد ترامپ و سیاستهای خودمحورانه وی، آشفتگیهای بزرگی در اقتصاد و تجارت جهانی ایجاد شد و همین امر همگرایی کشورهای آسیایی و اوراسیایی را سرعت بخشید.
روزنامه البیان یادآور شد که در این اجلاس شی جینپینگ، رئیسجمهور چین ابتکار تشکیل نظام حکمرانی عادلانه جهانی را مطرح کرد. ولادیمیر پوتین حضور خود را نشانه خروج روسیه از انزوای تحریمها دانست و نارندرا مودی، نخستوزیر هند نیز گام تاریخی در مسیر آشتی با چین برداشت. همچنین حضور رهبر کره شمالی برای نخستین بار در سطح جهانی، نشاندهنده ورود بازیگران تازه به صحنه بینالمللی بود.
در پایان، البیان این نشست را مهمترین اجلاس تاریخ شانگهای خواند و تاکید کرد که برای ایران، عضویت در چنین بلوکی فرصتی استراتژیک است تا همراه با روسیه، چین و هند جایگاه منطقهای و جهانی خود را ارتقا دهد. در مقابل، آمریکا با سیاستهای انحصارطلبانه خود، عملا زمینهساز شکلگیری این ائتلاف قدرتمند شده است؛ ائتلافی که اکنون میتواند معادلات جهانی را تغییر دهد.
همکاری جنوب-جنوب در برابر شمال پررنگ میشود
به گزارش دویچه وله نیز رئیسجمهور چین شی جینپینگ در جریان نشست سازمان همکاری شانگهای در شهر تیانجین شمال چین اعلام کرد که پکن قصد دارد روند تاسیس یک بانک توسعه ویژه را سرعت بخشد و همچنین یک پلتفرم بینالمللی برای همکاریهای حوزه انرژی راهاندازی کند. این اجلاس که با حضور روسیه و هند برگزار شد، نشانهای از چالشی فزاینده در برابر هژمونی جهانی ایالات متحده ارزیابی شده است.
ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه نیز با حمایت از ابتکارهای همتای چینی خود تاکید کرد که سازمان همکاری شانگهای میتواند در شکلدهی به یک نظم جهانی عادلانهتر و متوازنتر نقش پیشرو داشته باشد. مسکو و پکن هر دو به طور مشترک از ایده نظم جهانی تازهای سخن میگویند که پایانبخش سلطه آمریکا و برتری دلار در مناسبات اقتصادی بینالمللی باشد.
با این حال، وائل عواد، روزنامهنگار و کارشناس مسائل آسیایی در گفتوگو با دویچه وله از دهلینو توضیح داد که این تحولات هنوز به معنای جایگزینی کامل نظم جهانی کنونی نخواهد بود.
وی گفت: آنچه شکل میگیرد بیش از آنکه جایگزین باشد، نوعی موازنه در برابر نظام موجود است؛ فشارهایی که موجب میشود تصمیمگیریها در عرصه جهانی متوازنتر باشد و همکاری جنوب با جنوب در برابر شمال جایگاه پررنگتری پیدا کند.
عواد همچنین افزود که رهبران کشورهای عضو شانگهای، به ویژه سهگانه چین، روسیه و هند به دنبال آن هستند که نقش این سازمان از سطح همکاری اقتصادی فراتر رفته و به تدریج به یک بلوک امنیتی قدرتمند شبیه به ناتو تبدیل شود.
اهمیت تصویب سند استراتژی توسعه دهه آینده توسط سران شانگهای
به گزارش روزنامه الایام الجزایر، اجلاس سالانه سازمان همکاری شانگهای در شهر تیانجین چین به نقطه عطفی مهم در تاریخ این سازمان تبدیل شد. پس از ۲۴ سال از تاسیس، شانگهای دیگر صرفا بستر گفتوگوهای امنیتی نیست، بلکه به یک رفتار جهانی تبدیل شده که چین، روسیه و هند را در کنار ایران، پاکستان، بلاروس و کشورهای آسیای مرکزی گرد هم آورده و اکنون نماینده نزدیک به نیمی از جمعیت جهان است.
این اجلاس که بزرگترین نشست تاریخ شانگهای توصیف شد، بر گسترش همکاری عملی در حوزه انرژی، اقتصاد دیجیتال، امنیت غذایی و زیرساختها تاکید کرد. همچنین سند «استراتژی توسعه دهه آینده» تصویب شد که به گفته حسین اسماعیل، کارشناس مسائل آسیایی از مصر، مسیر مشخصی برای کاهش وابستگی به نهادهای مالی غربی و ایجاد مسیرهای جایگزین برای توسعه مشترک فراهم میآورد.
وی افزود این سند توازن منافع قدرتهای بزرگی چون چین، روسیه و هند با اولویتهای کشورهایی مانند ایران و آسیای مرکزی را منعکس میکند؛ توازنی که میتواند موتور محرک همکاری جمعی باشد.
تمارا برّو، تحلیلگر لبنانی مسائل آسیایی در گفتوگو با الایام تاکید کرد که نشست اخیر بار دیگر ضعف ابزارهای فشار آمریکا را نشان داد؛ چه در تحریمهای سیاسی علیه روسیه و چه در اعمال تعرفههای تجاری بر هند.
وی گفت که واشنگتن نتوانست مسیر استراتژیک قدرتهای بزرگ را تغییر دهد و این خود نشانهای از کاهش تاثیرگذاری یکجانبهگرایی آمریکاست.
به گفته وی، آنچه بیش از هر چیز آمریکا را نگران کرده، همگرایی عملی میان اعضای سازمان در پروژههای انرژی، زیرساخت و همکاری امنیتی است؛ همگرایی که بستر شکلگیری ساختارهای چندقطبی واقعی را فراهم میکند.
روزنامه الایام در پایان نوشت که اجلاس شانگهای ۲۰۲۵ نشانه روشنی است از اینکه این سازمان در حال عبور از مرحله گفتوگوهای نمادین به سوی یک سازوکار اجرایی و عملیاتی است. این روند میتواند آیندهای چندقطبی را رقم بزند که در آن ایران و دیگر اعضا جایگاهی پررنگتر در اقتصاد و سیاست جهانی خواهند داشت، در حالی که نفوذ آمریکا به تدریج رو به افول میرود.
شانگهای و ایران؛ آغاز فصل تازه در نظم جهانی
به گزارش روزنامه «اقرا ۲۴» مغرب، ایده شکلگیری «نظام جهانی چندقطبی» بار دیگر با جنگ اوکراین به صحنه بازگشته است. حسان القُبی، کارشناس روابط بینالملل میگوید که تحریمهای آمریکا و همراهی اروپا با واشنگتن مانعی جدی بر سر این مسیر است اما همزمان اتحاد روبهگسترش شرق به رهبری چین، روسیه، هند و ایران نشان میدهد که توازن تازهای در حال شکلگیری است.
این روزنامه نوشت اروپا امروز میان دو مسیر گرفتار است و آن ادامه وابستگی به آمریکا یا تلاش برای استقلال تصمیمگیری است. آلمان بسیاری از منافع اقتصادی خود را فدای همسویی با واشنگتن کرده، در حالی که فرانسه به دنبال ایجاد دکترین هستهای اروپایی مستقل است. چنین سردرگمی اروپایی، فرصت بزرگی برای بلوک شانگهای است تا خود را به عنوان جایگزینی مطمئن معرفی کند؛ بلوکی که ایران هماکنون بخشی از آن است.
در این میان، هند جایگاه ویژهای دارد. دهلینو در حالی شریک نظامی واشنگتن محسوب میشود که خرید نفت از روسیه را ادامه میدهد و در کنار چین و ایران، نقشی کلیدی در تقویت نظم چندقطبی ایفا میکند. این روند نشان میدهد که حتی متحدان سنتی آمریکا نیز دیگر به سیاستهای یکجانبه آن تکیه ندارند.
کارشناسان همچنین تاکید میکنند که روسیه هنوز آزمون نهایی خود را در برابر غرب پشت سر نگذاشته اما همین جنگ اوکراین موقعیت تازهای برای مسکو و متحدانش -از جمله تهران- در بازتعریف معادلات جهانی ایجاد کرده است.
اقرأ ۲۴ یادآور میشود که حتی در اروپا، نگرانیها آشکار است. آمادهسازی بیمارستانهای اروپایی برای پذیرش مجروحان احتمالی جنگ تا سال ۲۰۲۶ نشان میدهد که این قاره به خوبی درک کرده جهان در آستانه تحولی سرنوشتساز است.
این روزنامه در پایان نوشت که اجلاس شانگهای ثابت کرد که اتحاد شرقی به رهبری چین، روسیه، هند و ایران به سرعت در حال قدرتگیری است. این بلوک نه فقط میتواند هژمونی آمریکا را به چالش بکشد، بلکه با ایجاد بسترهای عملی در حوزه انرژی، اقتصاد دیجیتال و امنیت، به کشورهای عضو -به ویژه ایران- امکان میدهد استقلال خود را تقویت کرده و در طراحی نظم جهانی آینده نقشی پررنگ ایفا کنند.
رسانه آمریکایی؛ شرق در برابر آشفتگیهای واشنگتن متحد شد
به گزارش شبکه آمریکایی «سیانبیسی»، نشست سالانه سازمان همکاری شانگهای در شهر تیانجین چین در حالی پایان یافت که پیام اصلی آن چیزی جز تقویت همگرایی اعضا و تلاش برای ساخت نظمی عادلانهتر در جهان نبود؛ نظمی که در برابر سیاستهای یکجانبه آمریکا قد علم کرده است.
این شبکه نوشت، قله شانگهای که با حضور بیش از ۲۰ رهبر از کشورهای غیرغربی برگزار شد، نمایش روشنی از جاهطلبیهای مشروع پکن برای ایجاد یک چارچوب امنیتی و اقتصادی تازه بود؛ چارچوبی که به گفته رئیسجمهور چین، شی جینپینگ، میتواند پاسخی به «عقلانیت جنگ سرد و سیاست زورگویی» آمریکا باشد.
وی هشدار داد که جهان وارد «مرحلهای تازه از آشفتگی» شده و فقط با همکاری جمعی میتوان به سمت حاکمیتی جهانی عادلانهتر حرکت کرد.
سیانبیسی در ادامه به بهبود روابط چین و هند در این نشست اشاره کرد؛ جایی که نارندرا مودی و شی جینپینگ پس از هفت سال در خاک چین دیدار کردند و وعده دادند به جای رقابت، مسیر همکاری را در پیش بگیرند. این همگرایی میان دو کشور که رویهمرفته ۲.۸ میلیارد نفر جمعیت دارند، میتواند ستون مهمی در ساختار تازه جهانی باشد که شانگهای به دنبال آن است.
دیدار نمادین رهبران سه قدرت بزرگ -شی، مودی و پوتین- نیز از نقاط برجسته نشست بود. تصویری که از دست دادن و لبخند سه رهبر در تیانجین ثبت شد، به گفته تحلیلگران، پیامی آشکار داشت و آن این بوده که شرق دیگر حاضر نیست زیر سایه فشارهای آمریکا حرکت کند. در حالی که واشنگتن همچنان از سیاست تحریم و جنگ تجاری بهره میگیرد، مسکو و پکن مسیر جدیدی را با همراهی هند و دیگر شرکای شانگهای پیش گرفتهاند.
این رسانه آمریکایی اذعان کرد که ایالات متحده با وضع تعرفههای سنگین علیه چین و هند و تداوم فشار بر روسیه در موضوع اوکراین، عملا زمینه نزدیکی بیشتر این قدرتها را فراهم آورده است. نتیجه چنین سیاستی، تقویت سازمان همکاری شانگهای به عنوان جایگزینی عملی برای نظم تحت رهبری واشنگتن است؛ سازمانی که اکنون با عضویت فعال ایران، میتواند نقشی پررنگتر در طراحی آینده نظام جهانی ایفا کند.