به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ توافق‌نامه به اصطلاح «ابراهیم» صفحه جدیدی در روابط اقتصادی اسرائیل با کشورهای عربی گشوده است. علاوه بر مزایای نظامی و امنیتی، روند عادی‌سازی روابط، امکانات جدیدی را برای توسعه گسترده روابط اقتصادی داشته است. تاکنون، بزرگترین تحولات اقتصادی و تجاری را می‌توان در مسیر اسرائیل و کشورهای خلیج فارس با امارات متحده عربی و بحرین مشاهده کرد.
یکی از اهداف کشورهای عربی از توسعه روابط اقتصادی با اسرائیل، کاهش تنش سیاسی با رژیم است که تجربه روزهای اخیر در حمله به قطر نشان داد که تل‌آویو اهمیتی به موضوع نمی‌دهد و برای تحقق اهداف خود، همه اصول را زیرپا می‌گذارد.
البته این امر را باید در یک تصویر بزرگتر و تجارت اسرائیل با کشورهای مسلمان ارزیابی کرد. به ویژه که امنیت انرژی این رژیم به شدت به این کشورها وابسته است که در صورت قطع آن، می‌تواند ضربه بزرگی به آن وارد کند. در این راستا، نقش جمهوری آذربایجان به عنوان تامین‌کننده اصلی نفت رژیم و مصر به عنوان دارنده نقش راهبردی در صادرات گاز اسرائیل از اهمیت بالایی برخوردار است.
صادرات نفت باکو
با ادامه جنگ اسرائیل علیه مردم غزه و حملات مکرر آن به کشورهای متعدد غرب آسیا که اخیرا رهبران حماس در قطر را نیز هدف قرار داده، دوباره پرسش‌هایی در مورد کشورهای صادرکننده نفت به اسرائیل رو به افزایش است، زیرا بیشتر کشورهای تامین‌کننده نفت این رژیم جزو کشورهای مسلمان هستند.
براساس آخرین داده‌ها، میانگین واردات نفت خام اسرائیل از ژانویه تا آگوست ۲۰۲۵، تقریبا ۴.۳ درصد کاهش یافته و به ۲۰۰ هزار بشکه در روز رسیده که این رقم در مدت مشابه در سال ۲۰۲۴، تقریبا ۲۰۹ هزار بشکه در روز بوده است. ماه‌های ژانویه و ژوئن شاهد بالاترین میزان واردات نفت خام اسرائیل در دوره مورد بررسی بودند. در مقابل، ماه‌های ژوئیه و آگوست شاهد کمترین میزان واردات نفت خام اسرائیل از ابتدای سال بودند.
براین اساس و طبق روال گذشته، در حال حاضر جمهوری آذربایجان پس از جهش صادراتش به تل‌آویو در هشت ماه امسال در صدر فهرست قرار دارد. آذربایجان با ۸۶ هزار بشکه، قزاقستان ۶۶ هزار بشکه، گابن ۲۸ هزار بشکه، نیجریه ۱۷ هزار بشکه و سایر کشورها ۳۶۰۰ بشکه در روز، صادرات نفت به رژیم داشته‌اند.
جالب آنکه با وجود انتقادات فراوان از سوی افکار عمومی مسلمانان، ارقام فوق نشان می‌دهد که میانگین صادرات نفت خام آذربایجان به اسرائیل طی هشت ماه نخست سال جاری بیش از ۱۷ هزار بشکه در روز افزایش یافته، زیرا میانگین مدت مشابه سال گذشته ۶۹ هزار بشکه در روز بوده است.
در ماه ژانویه، واردات نفت آذربایجان توسط اسرائیل به بالاترین سطح خود از ابتدای سال با ۱۴۷ هزار بشکه در روز رسید که جهشی سالانه به میزان ۵۷ هزار بشکه در روز را نشان می‌دهد، زیرا این رقم در ماه مشابه سال گذشته ۹۰ هزار بشکه بود.
ژوئیه گذشته صادرات نفت آذربایجان به اسرائیل به پایین‌ترین سطح خود، یعنی ۳۲ هزار بشکه در روز بود اما در ماه آگوست دوباره افزایش یافت و به ۵۶ هزار بشکه در روز رسید.
براساس آخرین داده‌ها، قزاقستان در بازه ژانویه تا آگوست ۲۰۲۵ در رتبه دوم فهرست صادرکنندگان نفت به اسرائیل قرار گرفت. میانگین واردات نفت قزاقستان توسط اسرائیل در طول دوره مذکور به بیش از ۶۶ هزار بشکه در روز افزایش یافت، در حالی که این رقم در هشت ماه اول سال ۲۰۲۴، تقریبا ۶۳ هزار بشکه بود.
ماه ژوئن بالاترین سطح صادرات نفت قزاقستان به اسرائیل از ابتدای سال را ثبت و به ۱۴۷ هزار بشکه در روز رسید، در حالی که این رقم در ماه مشابه سال گذشته ۲۶ هزار بشکه بود. البته اسرائیل در ماه ژوئیه هیچ محموله نفتی از قزاقستان دریافت نکرد. در ماه آگوست، محموله‌ها از سر گرفته شد و به ۲۳ هزار بشکه در روز رسید که پایین‌ترین نرخ از ابتدای سال ۲۰۲۵ است.
باید توجه داشت که نفت قزاقستان از طریق خط لوله دریای خزر که به پایانه CBC روسیه امتداد دارد، به اسرائیل صادر و سپس با تانکر از طریق دریا حمل می‌شود. در همین حال، نفت آذربایجان از طریق خط لوله به بنادر ترکیه منتقل شده و سپس از طریق دریا به تل‌آویو ارسال می‌شود.
بنابراین، دو کشور مسلمان آذربایجان و قزاقستان نقش مهمی در تامین امنیت انرژی رژیم صهیونیستی دارد و جالب اینکه ترکیه با وجود بارها اعلام مبنی بر قطع روابط تجاری با رژیم، هنوز جایگاه راهبردی در این راستا دارد.
قرارداد گازی با مصر
در یک تحول بحث‌برانگیز، اخیرا قرارداد گازی به ارزش ۳۵ میلیارد دلار بین مصر و اسرائیل منعقد شد که بزرگترین و مهمترین توافق‌نامه‌های همکاری در شرق مدیترانه محسوب می‌شود که به باور کارشناسان، زمینه‌ساز تقویت قدرت چانه‌زنی رژیم در برابر مصر بوده و در عین حال، منابع مالی مناسبی در اختیار تل‌آویو قرار می‌دهد.
هدف اولیه قراردادی که بین مصر و شرکت اسرائیلی نیومد انرژی امضا شد، تامین تقریبا ۱۳۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی تا سال ۲۰۴۰ است. این توافق‌نامه افزایش تدریجی میزان صادرات از ۴.۵ میلیارد متر مکعب سالانه به ۱۲ میلیارد متر مکعب را پیش‌بینی و آن را به یکی از بزرگترین توافق‌نامه‌های انرژی در منطقه تبدیل می‌کند.
این توافق، سنگ بنای توسعه میدان گازی لویاتان اسرائیل است که یکی از مهمترین اکتشافات گازی در دریای مدیترانه در دو دهه گذشته محسوب می‌شود. همچنین گام راهبردی برای قاهره فراهم می‌کند تا نیازهای داخلی خود را تامین و منابع انرژی خود را متنوع سازد. البته، این قرارداد اخیرا دستخوش اصلاحات اساسی شد. طبق بیانیه‌ای که توسط شرکت انرژی نیومد منتشر شد، کل مقادیر قراردادی به ۱۳۰ میلیارد متر مکعب افزایش یافت که در دو مرحله توزیع شد.
مرحله نخست، افزایش فوری تقریبا ۲۰ میلیارد متر مکعب که عرضه روزانه را از ۴۵۰ میلیون فوت مکعب به ۶۵۰ میلیون فوت مکعب می‌رساند و مرحله دوم، افزودن ۱۱۰ میلیارد متر مکعب پس از توسعه میدان لویاتان و امضای توافق‌نامه‌ای برای انتقال گاز از طریق خط لوله «نیتزانا» که عرضه روزانه را به بین ۱.۱۵ تا ۱.۲۵ میلیارد فوت مکعب می‌رساند.
باید توجه داشت که این قرارداد درحالی امضا شده که روابط دوجانبه به دلیل کشتار مردم غزه و همچنین حمله اخیر به قطر و بیانیه تند قاهره، تیره‌تر شده است. نتانیاهو تلاش کرد از مساله گاز به عنوان ابزاری برای اعمال فشار استفاده کند؛ اقدامی که به عنوان باج‌گیری سیاسی با پوشش اقتصادی توصیف می‌شود.
البته استفاده اسرائیل از مصر برای صادرات گاز به بازارهای دیگر به ویژه اروپا نیز نمی‌تواند به اهداف خود برسد، زیرا اسرائیل فاقد زیرساخت‌های لازم برای مایع‌سازی گاز و صادرات مستقیم آن به بازارهای جهانی است. ساخت کارخانه‌های مایع‌سازی گاز به سرمایه‌گذاری بیش از ۱۰ میلیارد دلار نیاز دارد که از بازده مورد انتظار در کوتاه‌مدت فراتر می‌رود. علاوه بر این، فقدان اکتشافات جدید و بزرگ، شانس آن را برای ایجاد خطوط لوله جایگزین یا جذب بازارهای جدید تضعیف می‌کند.
همچنین، این قرارداد در میان افکار عمومی مصر با واکنش تندی مواجه شده، زیرا به باور آن‌ها این امر به نوعی ماشین کشتار مردم غزه را تامین مالی کرده و می‌تواند در آینده تمامیت ارضی خود مصر را در چارچوب پروژه «اسرائیل بزرگ» تهدید کند.