به گزارش اقتصاد معاصر؛ بر اساس اعلام انجمن نجوم آماتوری ایران، خورشید گرفتگی شهریور ۱۴۰۴ که به صورت جزئی در ۳۰ شهریور ماه ۱۴۰۴ اتفاق خواهد افتاد، از ساعت ۱۷:۲۹:۴۳ به وقت جهانی شروع و تا ساعت ۲۱:۵۳:۴۵ به وقت جهانی ادامه دارد؛ اما این پدیده در هیچ نقطه‌ای از ایران قابل رؤیت نیست.
خورشید گرفتگی شهریور ۱۴۰۴ چه زمانی رخ می‌دهد؟
خورشید گرفتگی جزئی در روز ۳۰ شهریور ۱۴۰۴ آغاز خواهد شد. زمان دقیق شروع گرفت در اولین منطقه قابل مشاهده کره زمین، ساعت ۱۷:۲۹:۴۳ UTC است و آخرین مراحل آن در ساعت ۲۱:۵۳:۴۵ UTC به پایان می‌رسد.
آخرین خورشیدگرفتگی سال ۲۰۲۵ در تاریخ ۲۱ سپتامبر (۳۰ شهریور ۱۴۰۴) رخ می‌دهد. رویدادی نادر و چشمگیر که تنها بخش کوچکی از نیم‌کره جنوبی زمین شاهد آن خواهد بود. این پدیده که هم‌زمان با اعتدال پاییزی اتفاق می‌افتد، به‌عنوان «خورشیدگرفتگی اعتدالی» شناخته می‌شود و نقطه پایانی تقویم نجومی سال خواهد بود.
این پدیده کیهانی معادل یک رویداد VIP انحصاری است و بیشتر ما در فهرست مهمانان نیستیم. آخرین خورشیدگرفتگی سال ۲۰۲۵ در تاریخ ۲۱ سپتامبر (۳۰ شهریور ۱۴۰۴) رخ می‌دهد و در حالی که انتظار می‌رود نمایشی خیره‌کننده باشد، تنها بخش کوچکی از جهان می‌تواند آن را به‌صورت زنده مشاهده کند. اگر امیدوار بودید که از ایران شاهد این پدیده باشید، باید بگوییم که رسماً خارج از محدوده دید خورشیدگرفتگی قرار دارید.
آیا خورشید گرفتگی ۱۴۰۴ در ایران دیده خواهد شد؟
-
مطابق گفته مسعود عتیقی، مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران، خورشید گرفتگی شهریور ۱۴۰۴ در ایران دیده نخواهد شد.
-
این گرفت جزئی در نقاطی از جهان مثل اقیانوس اطلس، جنوبگان، نیوزیلند و سواحل شرقی استرالیا قابل مشاهده خواهد بود.
از کجا می‌توان این خورشیدگرفتگی را تماشا کرد؟
مردم نیم‌کره جنوبی زمین در این نقاط می‌توانند این پدیده را تماشا کنند:
- نیوزیلند در طلوع آفتاب صندلی‌های ردیف اول را دارد، با پوشش تا ۷۳٪ قرص خورشید در شهرهایی مانند دانیدین
- قطب جنوب جایزه دراماتیک‌ترین منظره را با حدود ۸۰٪ پوشش دریافت می‌کند
- جزایر اقیانوس آرام مانند فیجی و تونگا نیز شاهد ناپدید شدن بخش قابل‌توجهی از خورشید در آغاز روز خواهند بود
- حداکثر خورشیدگرفتگی با پوشش چشمگیر ۸۵٪ بر فراز اقیانوس و دور از هر خشکی بزرگی رخ خواهد داد (اگر قصد سفر دریایی برای تماشای خورشیدگرفتگی دارید، این همان لحظه مناسب است).
آیا این پدیده در ایران قابل مشاهده است؟
برخلاف ماه‌گرفتگی ۷ سپتامبر (۱۶ شهریور ۱۴۰۴) که ماه را به رنگ قرمز مسی درآورد و برای ۷۷٪ از جمعیت جهان قابل مشاهده بود، این خورشیدگرفتگی کمتر قابل مشاهده برای مردم سراسر جهان است.. تنها ۱۶.۶ میلیون نفر در محدوده دید قرار دارند و در کشور ما قابل مشاهده نیست.
مردم می‌توانند از طریق پخش زنده، گزارش‌های خبری و سِیلی از عکس‌های چشمگیر در اینستاگرام با این پدیده ارتباط برقرار کنند.
زمان‌بندی آخرین خورشیدگرفتگی سال ۲۰۲۵
اگر در جنوب هستید، زنگ هشدار را تنظیم کنید. خورشیدگرفتگی در تاریخ ۲۱ سپتامبر (۳۰ شهریور ۱۴۰۴) آغاز می‌شود و در ساعت ۲۳:۱۳ به وقت تهران به اوج خود می‌رسد. برای مناطق در محدوده دید، این یعنی نمایشی آسمانی در ساعات اولیه صبح، درست هنگام طلوع خورشید اتفاق می‌افتد. تصاویر دراماتیک خورشید نیمه‌پوشیده که از افق بالا می‌آید، این خورشیدگرفتگی را به‌ویژه برای عکاسی جذاب کرده است. با این حال، به یاد داشته باشید که صرف‌نظر از وسوسه تماشای مستقیم، باید از عینک‌های خورشیدی تأییدشده یا فیلترهای مخصوص استفاده کنید.
تقویم خورشید گرفتگی‌های سال ۲۰۲۶
صف خورشیدگرفتگی‌های ۲۰۲۶ چشمگیر است و این ممکن است آخرین خورشیدگرفتگی سال ۲۰۲۵ باشد، اما نگران نباشید، سال ۲۰۲۶ قرار است فوق‌العاده باشد. آنچه رصدگران آسمان می‌توانند منتظرش باشند. پس حتی اگر این بار از دست بدهید، جهان هستی جادوی نجومی بیشتری در آستین دارد.
- ۱۷ فوریه (۲۸ بهمن ۱۴۰۴): خورشیدگرفتگی حلقوی (قطب جنوب)
- ۳ تا ۴ مارس (۱۳ تا ۱۴ اسفند ۱۴۰۴): ماه‌گرفتگی کامل (آسیا، استرالیا، آمریکای شمالی)
- ۱۲ اوت (۲۱ مرداد ۱۴۰۵): خورشیدگرفتگی کامل (اسپانیا، ایسلند، گرینلند)
- ۲۸ اوت (۶ شهریور ۱۴۰۵): ماه‌گرفتگی جزئی (قابل مشاهده در چهار قاره)
خورشیدگرفتگی چیست؟
خورشیدگرفتگی زمانی اتفاق می‌افتد که ماه در مدارش به گونه‌ای بین زمین و خورشید قرار گیرد که نور خورشید را به‌طور کامل یا جزئی بلوکه کند. به عبارت دیگر، خورشید، ماه و زمین در یک راستا قرار می‌گیرند، و سایۀ ماه روی بخش‌هایی از سطح زمین می‌افتد.
چرا خورشیدگرفتگی به‌صورت مرتب اتفاق نمی‌افتد؟
چند دلیل دارد:
-
مدار ماه نسبت به مدار زمین به دور خورشید کمی مایل است (حدود ۵ درجه). یعنی معمولاً در ماه نو، ماه دقیقاً بین زمین و خورشید قرار نمی‌گیرد، چون در مداری نیست که سایۀ آن مستقیماً به زمین برسد.
-
اندازه ظاهری ماه و خورشید برای ناظر زمینی متفاوت‌اند و بسته به فاصله ماه از زمین ممکن است ماه نتواند تمام قرص خورشید را بپوشاند. این باعث انواع مختلفی از گرفت‌ها می‌شود.
انواع خورشیدگرفتگی
مطابق منابع علمی چند نوع اصلی وجود دارد:
| نوع گرفتگی | ویژگی‌ها |
|---|---|
| کامل (Total) | ماه کل قرص خورشید را می‌پوشاند، آسمان تاریک می‌شود، فقط تاج خورشید دیده می‌شود. |
| حلقوی (Annular) | ماه درست در دورترین نقطه‌اش از زمین است، پس اندازه ظاهری آن کوچک‌تر است و بخش‌هایی از خورشید اطراف ماه دیده می‌شود و یک حلقۀ نورانی اطراف “حلقۀ ماه” تشکیل می‌شود. |
| جزئی (Partial) | ماه فقط بخشی از خورشید را می‌پوشاند، نه کامل. ناظر فقط خورشید را به صورت یک قوس یا شکاف پوشیده شده می‌بیند. |
| ترکیبی / هیبرید (Hybrid) | ترکیبی از کامل و حلقوی است؛ در بعضی نقاط مسار روی زمین به صورت کامل، در برخی نقاط دیگر به صورت حلقوی دیده می‌شود. این نوع کمتر اتفاق می‌افتد. |
اثرات و تجربه خورشیدگرفتگی
-
در دوران گرفت کامل، تاریکی نسبی ایجاد می‌شود، هوا سردتر به نظر می‌آید، نور محیط کم می‌شود، سایه‌ها خاص می‌شوند.
-
برای دانشمندان فرصتی است برای مطالعه تاج خورشید (Corona) که معمولاً به دلیل روشنایی شدید قرص خورشید دیده نمی‌شود.
-
برای بینندگان، تجربه بصری قدرتمندی است، اما باید با احتیاط زیاد همراه باشد، چون نگاه مستقیم به خورشید بدون ابزار محافظ چشم می‌تواند آسیب جدی به چشم وارد کند.
ایمنی در رصد خورشیدگرفتگی
چند نکته مهم برای دیدن امن این پدیده:
-
عینک مخصوص گرفته خورشیدی: عینک‌هایی که دارای فیلتر مناسب برای نورخورشید هستند (گواهی شده، مخصوص رصد خورشید). عینک آفتابی معمولی کافی نیست.
-
روش‌های غیر مستقیم: مثل پروژکتور سوراخ‌سوزنی (پین هول)، استفاده از سایه‌ها بین برگ‌ها یا فیلترهای مخصوص تلسکوپ و دوربین.
-
دقت به زمان و مکان: باید در مسیر سایۀ ماه باشید تا گرفت کامل را ببینید؛ در نقاط خارج از مسیر، فقط گرفت جزئی قابل مشاهده خواهد بود.