به گزارش اقتصاد معاصر؛ قانون جدید کاهش سن بازنشستگی مادران شاغل، فرصتی تازه برای تقویت حمایت از زنان شاغل معرفی کرده است. بر اساس مقررات بند «ت» ماده ۱۷ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، مادرانی که از آبان ۱۴۰۰ به بعد صاحب فرزند شده‌اند، می‌توانند به ازای هر فرزند، یک سال از سن بازنشستگی خود بکاهند. این امتیاز برای فرزند سوم به بعد به ۱.۵ سال کاهش برای هر فرزند می‌رسد. اما اجرای این قانون مستلزم رعایت شرایطی مانند حداقل سابقه ۲۰ سال بیمه و سن حداقلی مشخص است. در این گزارش، زیرشاخه‌های این قانون، چالش‌های اجرایی و ضوابط عملی آن مورد بررسی قرار می‌گیرد.
جزئیات اجرای قانون کاهش سن بازنشستگی مادران شاغل
رئیس کمیسیون طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده، امیرحسین بانکی‌پور، اعلام کرده است که طبق بند (ت) ماده ۱۷ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، تمام مادران شاغلی که از آبان ۱۴۰۰ به بعد صاحب فرزند شده‌اند، مشمول کاهش سن بازنشستگی می‌شوند. بر اساس این بند، برای هر فرزند متولد پس از این تاریخ، یک سال از سن بازنشستگی مادر شاغل کاسته خواهد شد.
در صورتی که مادر دارای فرزند سوم یا بیشتر باشد، این تخفیف افزایش می‌یابد و برای فرزند سوم، یک سال و نیم از سن بازنشستگی کاسته می‌شود. به این ترتیب، مادری که سه فرزند بعد از آبان ۱۴۰۰ دارد، می‌تواند سه سال و نیم زودتر بازنشسته شود.
پیشینه قانونی کاهش سن بازنشستگی مادران شاغل
در قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت»، ماده ۱۷ و به ویژه بند «ت» این قانون، به موضوع کاهش سن بازنشستگی مادران شاغل پرداخته است. بر اساس متن این بند:
-
مادران شاغلی که از زمان لازم‌الاجراء شدن قانون (آبان ۱۴۰۰) به بعد صاحب فرزند شوند، می‌توانند به ازای هر فرزند، یک سال از سن بازنشستگی آنان کاسته شود.
-
برای فرزند سوم و بیشتر، میزان کاهش به ازای هر فرزند، یک و نیم سال خواهد بود.
-
حداقل سن بازنشستگی مشمولین این بند به این ترتیب تعیین شده است: برای مادران دارای یک فرزند: ۴۲ سال؛ برای مادری با دو فرزند: ۴۱ سال؛ برای مادران دارای سه فرزند یا بیشتر: ۴۰ سال
-
همچنین شرط ضروری دیگر، داشتن حداقل ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه است.
-
مستمری یا حقوق بازنشستگی نیز متناسب با سنوات بیمه پرداختی محاسبه می‌شود؛ یعنی اگر مادر فقط ۲۰ سال سابقه داشته باشد، بازنشستگی او بر اساس آن ۲۰ سال محاسبه خواهد شد.
-
منابع مالی اجرای این بند باید در بودجه سنواتی پیش‌بینی و تخصیص یابد.
-
مادری که قبل از تاریخ لازم‌الاجراء شدن قانون (آبان ۱۴۰۰) صاحب فرزند شده، مشمول کاهش سن بازنشستگی نخواهد شد.
چگونگی محاسبه کاهش سن بازنشستگی و مثال‌ها
برای درک عملی‌تر، نحوه محاسبه این کاهش را بررسی می‌کنیم:
-
مادری که یک فرزند پس از آبان ۱۴۰۰ به دنیا آورد، یک سال از سن بازنشستگی او کاسته می‌شود.
-
اگر مادر دارای دو فرزند بعد از تاریخ مذکور باشد، دو سال کاهش خواهد داشت.
-
اگر مادر سه فرزند یا بیشتر داشته باشد، برای هر فرزند سه سال و نیم کاسته نمی‌شود؛ بلکه برای فرزند سوم و بیشتر، یک و نیم سال کاهش در نظر گرفته می‌شود. به این معنی که جمع کاهش برای سه فرزند = ۱ + ۱ + ۱.۵ = ۳.۵ سال.
-
به طور مثال، مادری با ۳۰ سال سابقه بیمه اگر صاحب یک فرزند شود، به جای بازنشستگی در سن مشخص قانونی، امکان دارد یک سال زودتر بازنشسته شود (مشروط به تحقق شرایط).
-
مثال عملی دیگر: مادری با سه فرزند متولد پس از آبان ۱۴۰۰ اگر حداقل ۴۰ سال سن و ۲۰ سال سابقه داشته باشد، می‌تواند از امتیاز کاهش سن استفاده کند و بازنشستگی او براساس ۳.۵ سال کاهش انجام شود.
شرایط و محدودیت‌ها
اجرای قانون کاهش سن بازنشستگی مادران شاغل تابع شرایط و محدودیت‌هایی است که باید رعایت شود:
-
مادر باید دست‌کم ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد.
-
مادران نمی‌توانند قبل از سن‌های مشخص‌شده (۴۲، ۴۱ یا ۴۰ سال) مشمول کاهش سن شوند.
-
کاهش سن بازنشستگی تأثیری در محاسبه میزان مستمری ندارد؛ مستمری بر اساس سنوات بیمه پرداختی محاسبه می‌شود.
-
باید اطمینان حاصل شود که اجرای این قانون در تعارض با قوانین تأمین اجتماعی یا مقررات دیگر بازنشستگی نشود.
-
اجرای این قانون مستلزم تأمین منابع مالی از بودجه است؛ باید منابع لازم پیش‌بینی شود تا فشار مالی به صندوق‌ها وارد نیاید.
-
انجام این قانون تنها برای مادرانی که بعد از آبان ۱۴۰۰ صاحب فرزند شده‌اند، ممکن است؛ مادرانی که قبل از آن صاحب فرزند بوده‌اند مشمول این قانون نیستند.
-
نبود آیین‌نامه تفصیلی، پیچیدگی‌های اداری و تفسیر متفاوت ممکن است مانع اجرای دقیق شود.
وضعیت فعلی اجرا و نقدها
تا به امروز، گزارش‌هایی از عدم اجرای کامل قانون کاهش سن بازنشستگی مادران شاغل وجود دارد. در جلساتی که کمیسیون خانواده، جمعیت و زنان مجلس با مسئولان تأمین اجتماعی، معاونت استخدامی و صندوق بازنشستگی برگزار کرده، نسبت به تأخیر و امتناع در اجرای قانون اعتراض شده است و قول داده شده است که قانون برای تمام افراد دارای شرایط اجرا شود. یکی از نقدها این است که برخی دستگاه‌ها ممکن است از پذیرش این کاهش سن خودداری کنند یا تأخیر در اعمال آن داشته باشند. همچنین، فشار مالی بر صندوق بازنشستگی، نبود شفافیت در فرآیند اداری، و تداخل قوانین بازنشستگی از دیگر چالش‌ها هستند. برخی تحلیلگران هشدار داده‌اند که اگر کاهش سن زیاد باشد، ممکن است انگیزه ادامه اشتغال برخی مادران کاهش یابد که تأثیرات اقتصادی دارد.
مقایسه با قوانین عمومی بازنشستگی زنان
به طور معمول، براساس قوانین بازنشستگی عمومی، زنان با شرایطی مانند ۲۰ سال سابقه و ۴۲ سال سن می‌توانند بازنشسته شوند. زنان با ۳۵ سال سابقه بیمه نیز ممکن است بدون شرط سن درخواست بازنشستگی دهند. قانون کاهش سن بازنشستگی مادران شاغل در واقع نوعی امتیاز ویژه برای زنانی است که پس از آبان ۱۴۰۰ صاحب فرزند شده‌اند و این قانون مکمل قوانین عمومی بازنشستگی است، نه جایگزین آن.
توصیه‌ها برای بهبود اجرای قانون
برای اینکه کاهش سن بازنشستگی مادران شاغل به شکل مؤثر اجرا شود، پیشنهاد می‌شود:
– دستورالعمل تفصیلی تهیه شود که فرآیندها را شفاف کند.
– هماهنگی بین دستگاه‌ها و نهادهای مسئول برقرار شود.
– بودجه لازم پیش‌بینی شود تا فشار مالی به صندوق‌ها وارد نشود.
– سامانه آنلاین برای ثبت درخواست‌ها راه‌اندازی شود.
– تداخل قوانین بازنشستگی بررسی و رفع شود.
– اطلاع‌رسانی گسترده انجام پذیرد تا مادران از حقوق خود مطلع گردند.
– نظارت مجلس و کمیسیون‌های مربوطه بر اجرا افزایش یابد.
قانون کاهش سن بازنشستگی مادران شاغل گامی نو در حمایت از زنان است که به خصوص در سیاست جمعیتی اهمیت دارد. اگر اجرای آن با دقت و عدالت صورت گیرد، می‌تواند تعادل بین اشتغال و نقش مادری برای زنان بهبود یابد. اما موفقیت آن منوط به شفافیت اجرایی، تأمین منابع و هماهنگی نهادهاست.