به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ در روزهای اخیر، کشور گرجستان به دلیل تظاهرات نیروهای غربگرا و حمله به کاخ ریاست جمهوری در کانون توجهات قرار گرفته است. البته، این آشوب خیابانی پس از پیروزی قاطع حزب حاکم «رویای گرجستان» در انتخابات شهرداری‌ها تقریبا فروکش کرد اما به نظر می‌رسد این موضوع به دلایل مختلف از جمله دخالت غرب ادامه داشته باشد تا این کشور را بی‌ثبات کرده و به اهداف ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی خود برسند.
گرجستان به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه خود در دریای سیاه از اهمیت ویژه برای محور روسیه- چین- ایران دارد. با توجه به رویکرد حزب حاکم در نزدیکی بیشتر به این محور، غرب سعی در ایجاد آشوب در این کشور قفقاز جنوبی داشت تا به نوعی نفوذ محور مخالف غرب را در تفلیس ضعیف کند که این امر نیز با شکست مواجه شد. اکنون این پرسش مطرح می‌شود که چرا گرجستان برای غرب مهم است و دلیل هراس غرب از نزدیکی تفلیس به محور رقیب چیست؟
در سال‌های اخیر، حزب حاکم توانسته با استفاده از موقعیت خود جذب سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف را جذب و به ویژه حوزه زیرساختی و ترانزیتی خود را توسعه دهد. بانک توسعه آسیا نسبت به چشم‌انداز اقتصادی گرجستان در دو سال آینده بسیار خوش‌بین است. گزارش ماه سپتامبر این بانک، پیش‌بینی رشد تولید ناخالص داخلی گرجستان برای سال ۲۰۲۵ را از ۶ درصد برآورد شده در ماه آوریل به ۷ درصد افزایش داد. اما برای سال ۲۰۲۶، این بانک پیش‌بینی می‌کند که رشد اقتصادی در ۵ درصد باقی بماند.
بر اساس این گزارش، پیش‌بینی‌های نرخ تورم بدون تغییر و در سطح ۴ درصد برای سال ۲۰۲۵ و ۳ برای سال ۲۰۲۶ تثبیت شد. این امر با کاهش قیمت جهانی سوخت، تقویت لاری و سیاست مالی محتاطانه حمایت می‌شود. همچنین، بخش تجارت خارجی گرجستان نیز گسترش یافته است؛ در نیمه نخست سال ۲۰۲۵، صادرات کالا ۱۳.۷ درصد و واردات ۱۲.۴ درصد افزایش یافته است. صادرات مجدد خودرو نیز به عنوان منبع اصلی منبع ارزی، ۳۰.۳ درصد رشد داشت.
برخی از کارشناسان استدلال می‌کنند تثبیت نسبی اقتصاد گرجستان ریشه در استفاده بهینه از موقعیت جغرافیایی و همکاری با محور شرق دارد. باید توجه داشت که قفقاز جنوبی از اهمیت ژئوپلیتیکی مهمی برخوردار است، زیرا در نزدیکی مناطق مهمی مانند اروپا، خاورمیانه و آسیای مرکزی قرار دارد. گرجستان نیز بخش بسیار مهمی از این منطقه است، زیرا به دریا دسترسی دارد و با روسیه، آذربایجان، ارمنستان و ترکیه هم‌مرز است.
چین و بندر آناکلیا
پس از جنگ اوکراین، اهمیت کریدور میانی ابتکار کمربند و جاده چین افزایش یافت. در این میان، گرجستان در دریای سیاه از اهمیت راهبردی برای این پروژه دارد و موجب ورود چین به ساخت بندر عمیق اناکلیا شده است.
بین ژانویه و ژوئن ۲۰۲۵، در مجموع ۹۸۴۹ TEU کانتینر از چین و از طریق گرجستان در امتداد کریدور میانی حمل و نقل شد که در مقایسه با مدت مشابه سال ۲۰۲۴، افزایش قابل توجه ۱۷۳ درصدی را نشان می‌دهد. در همین مدت، راه‌آهن باکو-تفلیس-قارص نیز رشد قابل توجهی در ترافیک کانتینری را تجربه و ۹۳۹۳ TEU کانتینر را جابه‌جا کرد که افزایش تقریبا ۵۹ برابری نسبت به نیمه اول سال ۲۰۲۴ را ثبت کرد.
بنادر دریایی گرجستان به ویژه شاهد رشد چشمگیری در جابه‌جایی بار بودند. بنادر باتومی و پوتی در شش ماه اول سال ۲۰۲۵ روی هم رفته ۷ میلیون تن بار را جابه‌جا کردند که نشان‌دهنده افزایش ۵.۹ درصدی نسبت به سال گذشته است. از نظر توان عملیاتی کانتینر، این دو بندر اصلی گرجستان در این دوره ۳۷۵۶۵۴ TEU کانتینر را پردازش کردند که ۱۹.۵ درصد بیشتر از حجم جابه‌جا شده در ماه‌های مشابه سال ۲۰۲۴ است.
البته فقدان زیرساخت‌های کافی در گرجستان، ظرفیت ترانزیتی این کشور را با مشکل مواجه کرده و باعث ازدحام در مرزها و بنادر شده است. از این‌رو، بدون یک بندر عمیق، گرجستان و کریدور میانی به عنوان مسیرهای تجارت جهانی رقابتی نخواهند بود. از همین‌رو، تفلیس قرارداد ساخت بندر راهبردی «آناکلیا» را به چین داد. اکنون، پکن از شرکای منطقه‌ای گرجستان مانند ترکیه، آذربایجان، روسیه و ایران به عنوان شریک تجاری پیش رو پیشی گرفته است. البته، شرکت‌های غربی نیز بارها تلاش خود برای ساخت این بندر انجام داده‌اند که به نتیجه دلخواه نرسید و در واقع، حضور چین در بندر اناکلیا یک شکست راهبرد برای غرب است.
تقویت نفوذ مسکو
پس از روی کار آمدن حزب رویای گرجستان، سیاست خارجی این کشور تعدیل و رویکرد واقع‌گرایانه در پیش گرفته شد. این امر باعث نزدیکی اقتصادی با مسکو شد، به ویژه که ورود اتباع روس پس از جنگ اوکراین در بهبود اقتصاد این کشور موثر بوده است.
در واقع، گرجستان در زمینه مبارزه ژئوپلیتیکی با مسکو نیز اهمیت دارد. برای روسیه، گرجستان برای دور زدن تحریم‌ها و حفظ نفوذ در منطقه قفقاز جنوبی مهم است، زیرا نفوذ آن در سال‌های اخیر رو به کاهش بوده است. همچنین برای روسیه مهم است که از پیوستن آن به اتحادیه اروپا جلوگیری کند، زیرا در این صورت نفوذ رقبای روسیه افزایش و احتمالا در درازمدت تهدیدی برای روسیه در منطقه باشد.
همچنین برای اتحادیه اروپا مهم است که از تثبیت نفوذ روسیه در منطقه جلوگیری کند، زیرا در این صورت دور زدن تحریم‌ها و تجارت با ایران از طریق خاک گرجستان، این امر برای روسیه تهسیل خواهد شد. با توجه به علاقه فزاینده اتحادیه اروپا و ایالات متحده به قفقاز، برای آن‌ها بسیار مهم است که نفوذ خود را بر گرجستان افزایش دهند و روابط بین اتحادیه اروپا و گرجستان را تقویت کنند. این امر نه فقط مزایای اقتصادی و سیاسی به همراه دارد، بلکه به مقابله با روسیه نیز کمک خواهد کرد.
پس از جنگ اوکراین، تمایل روسیه به تقویت حضور خود در دریای سیاه افزایش یافته است، به طوری که حضور نظامی روسیه در آبخازیا و روابط راهبردی مسکو-سوخومی، حضور کرملین در منطقه را تضمین می‌کند و از راهبرد روسیه در قفقاز جنوبی حمایت می‌کنند. بنابراین یکی از انگیزه‌های غرب برای نفوذ در بنادر گرجستان علاوه بر کاهش ظرفیت روسیه در دورزدن تحریم‌ها، مقابله با همکاری نظامی روسیه و آبخازیا است که برای سرنوشت جنگ اوکراین مهم خواهد بود.
نزدیکی به تهران
هرچند، متاسفانه در سال‌های اخیر از نقش راهبردی گرجستان برای تجارت خارجی ایران غافل شد اما تحولات اخیر این اهمیت را تقویت کرده است. ایران همواره به دنبال اتصال مسیرهای تجاری خود به دریای سیاه بوده و در این راستا مسیر ارمنستان به گرجستان می‌تواند این امر را محقق کند. همچنین با توجه به روابط شکننده ایران و جمهوری آذربایجان، نیاز به متنوع‌سازی مسیرهای اتصالی به روسیه ضروری است.
در این راستا، ایران به همکاری هند و ارمنستان درپی ایجاد کریدور «خلیج فارس-دریای سیاه» هستند که می‌تواند در آینده تاثیرگذار آن مهمتر هم باشد. هند که اخیرا با تعرفه‌های ۵۰ درصدی ایالات متحده مواجه شده و روابط دوجانبه رو به تیرگی گذاشته، با بهره‌گیری از کریدور می‌تواند در صورت نیاز به انرژی روسیه دسترسی داشته باشد. همچنین این امر در راستای تقویت نفوذ دهلی در قفقاز است.
بنابراین، بنادر دریای سیاه گرجستان برای مسیرهای تجاری ایران و هند به عنوان دو عضو بریکس از اهمیت بالایی برخوردار است که غرب احساس ناخرسندی از این امر می‌کند. بدون تردید، این همکاری در آینده گرجستان را به ایران نزدیک و روابط دوجانبه را گسترش خواهد داد، کمااینکه روز گذشته نشریه «دیلی‌سیگنال» ادعا کرد: گرجستان کشوری که در مرز اروپا و آسیا قرار دارد به یکی از نقاط بحرانی مهم تبدیل شده‌است. دولت فعلی گرجستان که با مسکو در ارتباط است، به تهران نزدیک می‌شود. اکنون آمریکا با کشوری رو به رو است که تحریم‌های علیه روسیه را دور می‌زند، به ایران نزدیک می‌شود و با پکن روابط استراتژیک برقرار خواهد کرد.
در مجموع، رویدادهای اخیر گرجستان و تلاش غرب برای بی‌ثباتی این کشور فراتر از موضوعات مطرح مانند «گسترش دموکراسی» است و این امر به نوعی ابزاری در راستای اهداف ژئوپلیتیکی آن‌هاست. نفوذ روبه گسترش چین، روسیه و ایران در تفلیس و چرخش این کشور به محور شرق، با وجود آینده مبهم کریدور زنگزور، می‌تواند غرب را نگران از تحولات قفقاز کند.