فرهاد شهرکی، نایب رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در گفت‌و‌گو با خبرنگار اقتصاد معاصر درباره احتمال بروز قطعی برق در زمستان امسال اظهار داشت: در ماه‌های بهمن و اسفند با توجه به آمار و اطلاعات موجود و تحلیل‌های انجام‌شده، اگر وزارت نفت بتواند میزان سوخت مورد نیاز نیروگاه‌ها اعم از نفتِ گاز، نفتِ کوره و مازوت را تامین کند، باز هم در ماه‌های بهمن و اسفند با توجه به پیش‌بینی هواشناسی سال‌های گذشته با ناترازی مواجه خواهیم بود. به این معنا که بین تولید و مصرف برق فاصله وجود دارد و مصرف بیشتر از تولید خواهد بود. اگر زمستان امسال هم همانند سال‌های قبل سرد باشد، قطعی برق در برخی بخش‌ها اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. هرچند اگر دمای هوا بالاتر از میانگین باشد، مصرف گاز خانگی کاهش یافته و امکان اختصاص گاز بیشتری به نیروگاه‌های حرارتی فراهم می‌شود که این موضوع می‌تواند از میزان ناترازی بکاهد.
شهرکی در ادامه تاکید کرد: حتی در صورتی که وزارت نفت موفق به تامین اعداد مورد نظر در خصوص گاز برای نیروگاه‌ها شود، باز هم نمی‌توان گاز مورد نیاز صنایع عمده را به طور کامل تامین کرد؛ بنابراین از اواخر آذرماه، صنایع بزرگ با محدودیت‌ها و حتی خاموشی‌هایی مواجه خواهند شد.
وی در رابطه با قطعی گاز خانگی گفت: بر اساس برنامه‌ریزی‌ها، در هیچ‌کدام از ماه‌های پیش رو، قطعی گاز خانگی در کشور نخواهیم داشت. تامین گاز خانگی یکی از اولویت‌های اصلی دولت است و برای حفظ این تامین، ناچار خواهیم بود گاز نیروگاه‌ها و صنایع عمده را محدود کنیم.
نایب رئیس کمیسیون انرژی در پاسخ به پرسشی درباره این که چرا با وجود آن که در دولت سیزدهم قطعی برق خانگی محسوس نبوده، اکنون در مدت کوتاهی با این مشکلات مواجه شده‌ایم، تصریح کرد: اگر به بازه زمانی ده سال گذشته نگاه کنیم، مصرف برق کشور به طور متوسط سالانه بین ۵ تا ۷ درصد افزایش یافته است اما تولید برق متناسب با این رشد، افزایش نیافته است. از سال ۱۴۰۰ یا ۱۴۰۱ به بعد، ناترازی تولید و مصرف آغاز شد. هرچند در ابتدا این ناترازی با اعمال خاموشی در صنایع جبران می‌شد و قطعی خانگی نداشتیم اما با رشد مداوم مصرف، خاموشی‌ها به بخش خانگی نیز تسری یافت. یکی دیگر از دلایل تشدید بحران در سال جاری، کاهش تولید برق نیروگاه‌های برق‌آبی بود. به دلیل کمبود آب پشت سدها، این نیروگاه‌ها عملا از ابتدای تابستان از مدار خارج شدند. همچنین در شهریورماه، میله‌های سوخت نیروگاه اتمی بوشهر به پایان رسید و این نیروگاه نیز برای تعویض سوخت، از مدار خارج شد که تا آبان‌ماه بازخواهد گشت. بخش عمده‌ای از این نیروگاه‌ها بیش از ۲۰ سال عمر دارند و با افزایش سن، راندمان آنها کاهش می‌یابد. این نیروگاه‌ها تحت فشار بالا و دمای زیاد کار می‌کنند و همین موضوع باعث فرسایش بیشتر و کاهش بهره‌وری آنها شده است. با تجمیع این دلایل وجود کم‌کاری عمدی در مساله ناترازی برق منتفی است.
شهرکی درباره توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر نیز گفت: طی چند ماه اخیر دولت اقدامات قابل توجهی برای توسعه نیروگاه‌های خورشیدی انجام داده و رئیس جمهور شخصا پیگیر این موضوع بوده اما با وجود رشد سریع در این حوزه، هنوز تا رسیدن به تولید موثر فاصله زیادی داریم. انرژی‌های خورشیدی می‌توانند تا حداکثر ۱۰ درصد از سبد انرژی کشور را پوشش دهند اما هنوز به این رقم نرسیده‌ایم.
وی تصریح کرد: راهکار اصلی، نوسازی نیروگاه‌های موجود و احداث نیروگاه‌های جدید با فناوری‌های روز است. در برنامه هفتم، نصب نیروگاه‌های کلاس F با راندمان بالای ۵۵ درصد پیش‌بینی شده است. به عنوان مثال نیروگاه‌های در منطقه کنارک سیستان وجود دارد که راندمان آن فقط ۱۹ درصد است. برای رفع این مشکل، باید نیروگاه‌های قدیمی بازتوان‌سازی شده و به سیستم سیکل ترکیبی با فناوری‌های نوین تبدیل شوند. این حرکت آغاز شده و باید با سرعت بیشتری ادامه یابد. اگرچه روند توسعه و ساخت نیروگاه‌ها و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر آغاز شده اما باید توجه داشت که مشکلات انباشته‌شده در طول یک دهه گذشته، در کوتاه‌مدت قابل حل نیست. به ویژه این که برخی محدودیت‌ها، از جمله تحریم‌ها، همچنان وجود دارد و مانع از واردات برخی تجهیزات خاص مانند توربین‌ها، به ویژه پرّه‌های خاص آنها می‌شود. بنابراین، از این منظر نیز با محدودیت‌هایی مواجه هستیم.
وی با اشاره به چالش‌های مالی نیز گفت: منابع مالی محدود، یکی دیگر از موانع اصلی در مسیر توسعه صنعت برق کشور است. در سال‌های اخیر، بخش خصوصی نیز که باید در این حوزه نقش‌آفرین می‌بود، به دلیل عدم حمایت کافی از سوی دولت و همچنین بدقولی‌ها و بی‌اعتمادی به پرداخت بدهی‌های دولت به بخش خصوصی، انگیزه لازم را برای سرمایه‌گذاری در احداث نیروگاه‌های جدید از دست داده است. راه‌حل اساسی این است که بخش خصوصی وارد میدان شود، در یک بازار رقابتی نیروگاه احداث کند و برق تولیدی خود را با قیمت مصوب، هم در داخل کشور به فروش برساند و هم در صورت امکان صادر کند اما متاسفانه به دلیل سابقه بد دولت‌ها در پرداخت مطالبات و عدم تضمین بازگشت سرمایه، این فضا برای بخش خصوصی نیز بی‌انگیزه شده است.
شهرکی ادامه داد: مجموعه این عوامل دست به دست هم داده‌اند تا وضعیت فعلی شکل بگیرد اما اگر بتوان همه این چالش‌ها را به درستی مدیریت و با یک عزم جدی ملی، مسیر توسعه را هموار کرد، مردم ایران شایسته آن هستند که در کوتاه‌ترین زمان ممکن از این وضعیت خارج شوند. واقعا مایه تاسف است که در قرن حاضر، کشوری مانند ایران که هم از نظر منابع انرژی غنی است و هم در سایر حوزه‌ها توانمندی‌های بسیاری دارد، همچنان با پدیده‌ای مانند خاموشی درگیر باشد. این موضوع به یک طنز تلخ برای کشور تبدیل شده است. با این حال، حتی در بهترین حالت و با مدیریت همه‌جانبه انرژی‌های خورشیدی، بادی، اتمی، برق‌آبی و همچنین تعمیر و افزایش راندمان نیروگاه‌های اتمی، رسیدن به نقطه توازن بین تولید و مصرف برق، نیازمند چند سال زمان خواهد بود. این واقعیت تلخی است که مردم ما، به ویژه در شرایط اقلیمی خاص کشور که گرم و خشک است، با آن مواجه هستند.
وی با انتقاد از عدم عدالت در توزیع خاموشی‌ها گفت: مناطق جنوبی کشور، به ویژه در فصل تابستان، دمای بسیار بالایی را تجربه می‌کنند. به عنوان مثال در استان سیستان، دمای هوا به بالای ۵۰ درجه می‌رسید. در کنار این گرما، طوفان‌های ریزگرد با سرعت بیش از ۱۰۰ کیلومتر در ساعت نیز وجود داشت. با این وجود، در گرم‌ترین ساعات روز، برق فقط برای چهار ساعت (در قالب دو نوبت دو ساعته) در اختیار مردم قرار داشت. در چنین شرایطی، به دلیل فشار زیاد به شبکه و گرمای بالا، اتصالات و حوادث برق نیز بیشتر می‌شد و برخی از آنها باعث قطعی‌های گسترده‌تر می‌شد. در بعضی از روزها، مردم با سه نوبت خاموشی مواجه بودند. این وضعیت، خانواده‌هایی را که دارای فرزندان خردسال یا سالمندان بودند، با مشکلات جدی مواجه کرد. یکی از مهم‌ترین اعتراضات ما این بود که خاموشی‌ها به صورت عادلانه توزیع نمی‌شد. به عنوان نمونه در شهر تهران، خاموشی‌ها معمولا فقط یک نوبت و طبق برنامه زمان‌بندی مشخص انجام می‌شد، در حالی که در مناطقی با شرایط اقلیمی بسیار دشوار، مردم مجبور بودند چندین نوبت خاموشی را در یک روز تحمل کنند. این موضوع واقعا جای تامل و رسیدگی دارد.
فرهاد شهرکی در پاسخ به این پرسش که آیا برنامه قطعی برق در زمستان، از حالا به صورت مشخص و زمان‌بندی‌شده مانند قطع دو ساعته یا یک ساعته تعیین شده و این که منظور از چند سال ناترازی در تولید و مصرف برق چند سال است (پنج سال، ده سال یا بیست سال)، تصریح کرد: این موضوع بستگی دارد به سرعتی که ما در چند بخش کلیدی بتوانیم اقدامات لازم را انجام دهیم؛ از جمله این که انرژی‌های تجدیدپذیر مانند خورشیدی و بادی را چقدر سریع و موثر وارد مدار کنیم؛ همچنین این که در بحث نیروگاه‌ها، چقدر بتوانیم عملیات ترکیبی‌سازی را انجام داده و نیروگاه‌های جدید از نوع کلاس F و G را نصب و راه‌اندازی کنیم. همه این مسیر‌ها و چالش‌ها کاملا مشخص هستند. اما این که چقدر سریع بتوانیم آنها را اجرایی کنیم، بستگی دارد به میزان اعتمادسازی برای ورود بخش خصوصی، میزان پای‌کار آمدن صنایع و این که تا چه اندازه مقررات و قوانین موجود، به درستی اجرا شوند.
وی افزود: واقعیت این است که مردم انتظار دارند در یک بازه زمانی مشخص، مثلا یک تا دو سال، مشکل به طور کامل برطرف شود اما واقع‌بینانه اگر نگاه کنیم، به نظر نمی‌رسد که این مساله در یک یا دو سال آینده کاملا حل شود. البته با اجرای درست برنامه‌ها، زمان خاموشی‌ها قطعا کاهش پیدا خواهد کرد اما رفع کامل ناترازی نیازمند زمان بیشتری است.
شهرکی با اشاره به تاثیر شرایط آب‌و‌هوایی بر مصرف گاز و برق گفت: درباره زمستان امسال، این که دقیقا چند نوبت خاموشی خواهیم داشت -مثلا یک نوبت یا دو نوبت- بسیار بستگی به دمای هوا دارد. دما یک پارامتر بسیار مهم و تاثیرگذار در میزان مصرف گاز است. به عنوان نمونه، طبق محاسبات انجام شده، کاهش یا افزایش هر یک درجه سانتی‌گراد دمای هوا، حدود ۲۵ میلیون مترمکعب در روز بر میزان مصرف گاز تاثیر می‌گذارد؛ بنابراین همین یک درجه تغییر می‌تواند تفاوت زیادی در شرایط ایجاد کند. به همین دلیل هم در تبلیغات رسانه‌ای معمولا تاکید می‌شود که دمای محیط را روی ۲۵ درجه سانتی‌گراد تنظیم کنید. این مساله به ویژه در فصل زمستان اهمیت زیادی دارد.
وی گفت: تاکید می‌کنم پیش‌بینی‌هایی که انجام شده، عمدتا بر اساس بدترین سناریو‌های دمایی بوده‌اند؛ یعنی در حالتی که شرایط آب‌و‌هوایی بسیار سخت و سرد باشد. در این حالت، پیش‌بینی شده که ممکن است در بهمن و اسفند، حداکثر یک نوبت خاموشی در برخی مناطق داشته باشیم. اینها پیش‌بینی است و ممکن است عوامل مختلفی باعث تغییر در وضعیت شوند. مثلا اگر دمای هوا نسبت به انتظار بالاتر باشد یا برخی از نیروگاه‌هایی که اکنون خارج از مدار هستند، زودتر وارد مدار شوند، ممکن است حتی خاموشی در بهمن و اسفند نیز نداشته باشیم. به همین دلیل، نمی‌توان با قطعیت در مورد برنامه خاموشی‌ها صحبت کرد. بخشی از این موضوع نیز به وضعیت تجهیزات بستگی دارد. تجهیزات صنعت برق، تجهیزات ثابتی نیستند و بسیاری از آنها متحرک هستند. همین ویژگی باعث می‌شود که احتمال بروز مشکلات فنی یا توقف‌های ناگهانی نیز وجود داشته باشد که البته دلایل مختلفی می‌تواند در آن نقش داشته باشد.