به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ صنایع غذایی به دلیل نقشی که در تامین امنیت غذایی کشورها دارد، به طور طبیعی از اهمیت بالایی برخوردار است. این صنعت به عنوان یکی از بخش‌های کلیدی اقتصاد کشور، نقش محوری در تامین امنیت غذایی، اشتغال‌زایی، افزایش صادرات غیرنفتی و توسعه پایدار اقتصادی ایفا می‌کند.
بر اساس گزارش‌های سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، ایران از نظر شاخص امنیت غذایی در رتبه ۷۶ جهان قرار دارد. ایران به عنوان کشوری که دارای تنوع اقلیمی بالا و منابع گسترده کشاورزی، نیروی کار ماهر و متخصص و منابع طبیعی است، ظرفیت بالایی برای رشد و توسعه این صنعت دارد؛ به طوری که با سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی دقیق، حتی می‌تواند به قطب صنایع غذایی در منطقه تبدیل شود.
ظرفیت‌های مغفول صنایع غذایی
با این حال، این ظرفیت‌ها هنوز به طور کامل بالفعل نشده و با موانع متعددی روبه‌رو است. بر اساس اظهارات مهدی امینی، دبیر سابق انجمن صنایع غذایی اتاق بازرگانی ظرفیت‌های تولید در کشور بسیار بالا است و در اغلب صنایع غذایی حدود ۳۰ درصد فعال است.
بر اساس آمار گمرک، در شش ماه ابتدای سال ۱۴۰۳، تقریبا ۱۰ محصول پسته، گوجه‌فرنگی، هندوانه، سیب، خرما، سیب‌زمینی، انگور خشک شده، نخود، زعفران و انواع فلفل، بیشترین میزان صادرات را به ترتیب به خود اختصاص داده است.
در این بازه زمانی میزان صادرات پسته ۳۷۴ میلیون دلار، گوجه‌فرنگی ۲۰۷ میلیون دلار، سیب ۱۱۳ میلیون دلار، سیب زمینی ۶۶ میلیون دلار، نخود ۵۰ میلیون دلار، زعفران ۴۹ میلیون دلار و فلفل ۴۲ میلیون دلار بوده است.
همچنین بررسی مقاصد صادراتی ایران در سال‌های اخیر، بیانگر ارتباط تجاری نزدیکتر با کشور‌هایی مانند عراق، پاکستان، افغانستان و ترکیه است. به صورتی که میزان صادرات محصولات غذایی ایران به این کشورها به لحاظ ارزشی، در سال‌های ۱۴۰۰، ۱۴۰۱، ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ به ترتیب ۷۷، ۷۶، ۷۶ و ۷۱ درصد از کل صادرات بوده است.
صنایع غذایی، نیازمند بازاریابی در منطقه
در صورت وجود برنامه‌ریزی و تدابیر دقیق برای این صنعت، وجود بازار ۵۰۰ میلیون نفری درکشورهای منطقه، فرصت خوبی برای ایران محسوب می‌شود تا علاوه بر تامین نیاز بازارهای داخلی و رسیدن به خودکفایی، از خام فروشی عبور کرده و با فرآوری محصولات به سمت صادرات و ارزآوری پایدار حرکت کند.
یکی از اقدامات مورد نیاز برای توسعه صادرات محصولات غذایی کشور، شناسایی بازارهای منطقه و محصولات مورد نیاز آن‌ها است. به عنوان مثال کشور عراق به دلیل شرایط اقلیمی خشک و ضعف زیرساخت‌های کشاورزی، حدود ۹۵ درصد از نیاز‌های کشاورزی خود را از طریق واردات تامین می‌کند. برنج، گندم، روغن خوراکی، محصولات لبنی و میوه و سبزیجات از جمله محصولات اصلی وارداتی عراق محسوب می‌شود. میوه، سبزیجات و محصولات لبنی نیز از جمله محصولاتی است که ایران می‌تواند به این کشور صادر کند.
پاکستان یکی دیگر از گزینه‌هایی است که می‌توان به عنوان بازار هدف درنظر گرفت. پاکستان با وجود تولید کشاورزی قوی، برای محصولاتی مانند روغن پالم، دانه‌های روغنی، چای و برخی غلات به واردات وابسته است. همچنین جمعیت ۲۵۴ میلیون نفری این کشورنیز تقاضای بالایی برای مصرف ایجاد می‌کند. محصولاتی مانند سیب، انار، خرما و محصولات لبنی، به دلیل کمبود تولید داخلی در پاکستان تقاضای بالایی دارند.
امارات به دلیل اقلیم خشک و کمبود زمین کشاورزی، تقریبا همه نیاز‌های کشاورزی خود را از طریق واردات تامین می‌کند. آمار واردات این کشور در سال ۲۰۱۸، تقریبا ۲۳.۵ میلیارد دلار بوده که محصولات کشاورزی و غذایی بخش قابل توجهی از آن را تشکیل می‌دهد. محصولات وارداتی اصلی این کشور شامل میوه و سبزیجات، غلات، محصولات لبنی و روغن خوراکی است. خرما، پسته، زعفران، میگو و محصولات شیلاتی به دلیل تقاضای بالا و نزدیکی جغرافیایی، می‌تواند بازار خوبی برای محصولات ایران ایجاد کند.
افغانستان به دلیل ناامنی، کمبود زیرساخت و شرایط اقلیمی، به شدت به واردات محصولات کشاورزی وابسته است. محصولات وارداتی اصلی این کشور میوه و سبزیجات، غلات و محصولات لبنی است. محصولاتی از جمله سیب، خرما، گوجه‌فرنگی و محصولات لبنی به دلیل نزدیکی فرهنگی و جغرافیایی به این کشور می‌تواند فرصت خوبی برای ایران ایجاد کند.
سرمایه‌گذاری دقیق و برنامه‌ریزی بازاریابی منطقه‌ای، صنایع غذایی ایران را قادر می‌سازد تا نه فقط خودکفایی داخلی را محقق کند، بلکه از بازار ۵۰۰ میلیونی همسایگان، میلیاردها دلار درآمد صادراتی کسب کند. تحقق این ظرفیت‌ها، توسعه پایدار اقتصادی و اشتغال‌زایی گسترده را تضمین خواهد کرد و ایران را به بازیگر اصلی امنیت غذایی خاورمیانه تبدیل می‌نماید.