به گزارش اقتصاد معاصر؛ لایحه کاهش ساعت کاری ادارات دولتی در دستور کار صحن علنی فردا چهارشنبه ۷ آبان‌ماه ۱۴۰۴ مجلس شورای اسلامی قرار گرفت. این طرح که یکی از پرحاشیه‌ترین مصوبات سال ۱۴۰۴ محسوب می‌شود، به دنبال ایجاد تعادل بین کار، خانواده و بهره‌وری در دستگاه‌های اجرایی است.

در صورت تصویب نهایی، کاهش ساعت کاری ادارات دولتی به ۴۴ ساعت در هفته انجام خواهد شد و روزهای کاری از شنبه تا پایان چهارشنبه تعیین می‌شود. موضوع تعطیلی پنجشنبه ها نیز در همین چارچوب مورد بحث قرار گرفته است.

نمایندگان مجلس در حال بررسی اصلاحات شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام هستند تا ایرادات مربوط به بخش خصوصی، ساعات کاری و نحوه اجرای تعطیلی پنجشنبه ها برطرف شود.

جزئیات لایحه کاهش ساعت کاری ادارات دولتی

در لایحه کاهش ساعت کاری ادارات دولتی که از سوی دولت به مجلس ارائه شده، هدف اصلی بهینه‌سازی ساعات کار و افزایش راندمان در دستگاه‌های اجرایی کشور عنوان شده است. طبق این طرح، کارمندان دولت موظف به ۴۴ ساعت کار در هفته خواهند بود که از روز شنبه تا چهارشنبه ادامه خواهد داشت.

این لایحه با اصلاح ماده ۸۷ قانون مدیریت خدمات کشوری در حال بررسی است. کمیسیون اجتماعی مجلس با حضور نماینده شورای نگهبان و کارشناسان سازمان امور اداری و استخدامی، پیشنهاد دولت برای کاهش ساعت کاری به ۴۲.۵ ساعت را بررسی کرده اما در نهایت با بازگشت به ۴۴ ساعت کاری موافقت کرده است.

کاهش ساعت کاری ادارات دولتی اگرچه در ظاهر تفاوت چندانی با قانون فعلی ندارد، اما مهم‌ترین تغییر آن حذف الزام به فعالیت در روز پنجشنبه و رسمی شدن تعطیلی پنجشنبه ها در دستگاه‌های دولتی است. این موضوع برای بسیاری از کارمندان و خانواده‌ها اهمیت زیادی دارد، زیرا با ایجاد تعطیلی دو روزه آخر هفته، کیفیت زندگی و زمان استراحت کارکنان افزایش می‌یابد.

جزئیات مربوط به تعطیلی پنجشنبه ها در ادارات

بر اساس متن اصلاح‌شده لایحه، دولت مجاز است در چارچوب این مصوبه نسبت به تعطیلی پنجشنبه ها اقدام کند. در واقع، اجرای تعطیلی پنجشنبه ها منوط به تصمیم دولت و تصویب نهایی مجلس خواهد بود.

در تبصره‌های این ماده آمده است که دولت اختیار دارد در صورت نیاز و براساس شرایط خاص، از جمله حوادث غیرمترقبه، آلودگی هوا، شیوع بیماری‌ها یا ایام مذهبی مانند ماه رمضان، ساعات کاری را کاهش دهد یا تغییر دهد. این انعطاف به دولت امکان می‌دهد در شرایط بحرانی تصمیمات مقتضی بگیرد.

تعطیلی پنجشنبه ها به معنای افزایش تعطیلات رسمی کشور نیست، بلکه بازتنظیم برنامه کاری هفتگی است تا بهره‌وری در طول روزهای کاری افزایش یابد. به گفته کارشناسان حوزه مدیریت منابع انسانی، تمرکز کاری در پنج روز و اختصاص یک تعطیلی اضافه، می‌تواند موجب افزایش بهره‌وری کارکنان شود.

بررسی ایرادات شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت

در جریان بررسی لایحه کاهش ساعت کاری ادارات دولتی، شورای عالی نظارت مجمع تشخیص مصلحت نظام چند ایراد اساسی به متن مصوبه وارد کرده است. مهم‌ترین ایراد مربوط به کاهش ساعت کاری بخش خصوصی بود که مغایر با سیاست‌های رشد اقتصادی و حمایت از تولید تشخیص داده شد.

کمیسیون اجتماعی مجلس برای رفع این ایراد، بخش خصوصی را از شمول قانون جدید مستثنی کرد تا کاهش ساعات کاری تنها شامل کارکنان دولت شود. این تصمیم موجب شد که لایحه با سیاست‌های کلان اقتصادی کشور هماهنگ گردد.

همچنین در جلسه اخیر کمیسیون، ایراد دیگر مربوط به میزان ساعت کاری هفتگی مورد بررسی قرار گرفت. در حالی که در نسخه اولیه، عدد ۴۲.۵ ساعت در هفته پیشنهاد شده بود، نمایندگان به منظور هماهنگی با قانون مدیریت خدمات کشوری، رقم ۴۴ ساعت را مجدداً تصویب کردند.

دستگاه‌های مستثنی از قانون جدید

در صورت تصویب لایحه کاهش ساعت کاری ادارات دولتی، برخی دستگاه‌ها و نهادها از اجرای کامل آن مستثنی خواهند بود. در میان این موارد، بانک‌ها، گمرکات، مراکز درمانی، بیمارستان‌ها و مجموعه‌های ورزشی قرار دارند که به دلیل ماهیت خدمات عمومی، فعالیتشان در روز پنجشنبه نیز ادامه می‌یابد.

به سازمان امور اداری و استخدامی کشور نیز مأموریت داده شده تا ظرف سه ماه از زمان تصویب قانون، فهرست سایر دستگاه‌های خدمات‌رسان را که نیاز به فعالیت در روز پنجشنبه دارند، مشخص و ابلاغ کند.

این اقدام به‌منظور جلوگیری از اختلال در ارائه خدمات عمومی مانند سلامت، حمل‌ونقل، گمرک و خدمات بانکی صورت می‌گیرد تا اجرای قانون، به روند کار مردم آسیبی وارد نکند.

تأثیرات اجتماعی و اقتصادی کاهش ساعت کاری

کارشناسان معتقدند که کاهش ساعت کاری ادارات دولتی تأثیرات مثبت متعددی در سطح جامعه خواهد داشت. یکی از مهم‌ترین نتایج این اقدام، افزایش زمان استراحت و بهبود کیفیت زندگی کارکنان دولت است.

با اجرای تعطیلی پنجشنبه ها، خانواده‌ها فرصت بیشتری برای برنامه‌ریزی تفریحی، آموزشی و خانوادگی خواهند داشت. همچنین با توزیع متعادل‌تر ساعات کار، خستگی و فرسودگی شغلی در میان کارکنان کاهش می‌یابد.

از سوی دیگر، کاهش ساعت کاری می‌تواند به صرفه‌جویی در مصرف انرژی، کاهش ترافیک و آلودگی هوا در شهرهای بزرگ کمک کند. به‌ویژه در کلان‌شهرهایی مانند تهران، حذف تردد اداری در روز پنجشنبه باعث کاهش چشمگیر ترافیک و کاهش مصرف سوخت می‌شود.

دیدگاه کارشناسان درباره تعطیلی پنجشنبه ها

کارشناسان حوزه اقتصاد و مدیریت منابع انسانی دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به تعطیلی پنجشنبه ها دارند. برخی معتقدند این طرح در بلندمدت موجب افزایش بازده کاری و رضایت شغلی خواهد شد، زیرا کارکنان با انرژی بیشتری در روزهای شنبه تا چهارشنبه به کار بازمی‌گردند.

در مقابل، عده‌ای نیز نگران کاهش ساعات پاسخگویی ادارات و تأخیر در انجام امور اداری هستند. با این حال، بررسی تجربه کشورهای دیگر نشان می‌دهد که تعطیلات آخر هفته دو روزه در کنار ساختار کاری منظم‌تر، بهره‌وری را کاهش نمی‌دهد بلکه افزایش می‌دهد.

برخی استان‌ها مانند خراسان جنوبی، یزد و هرمزگان پیش‌تر تجربه تعطیلی پنجشنبه ها را در سطح استانی اجرا کرده‌اند که نتایج آن از نظر رضایت کارمندان و خانواده‌ها مثبت گزارش شده است.

چگونگی اجرای قانون پس از تصویب نهایی

در صورت تصویب نهایی لایحه کاهش ساعت کاری ادارات دولتی، اجرای آن نیازمند تنظیم آیین‌نامه‌های اجرایی توسط سازمان امور اداری و استخدامی است. این سازمان باید نحوه تقسیم ساعات کاری، شیفت‌بندی احتمالی در دستگاه‌های خدمات‌رسان و جزئیات نظارتی را تدوین کند.

به احتمال زیاد، اجرای این قانون به‌صورت تدریجی و در چند مرحله انجام خواهد شد تا دستگاه‌ها بتوانند خود را با ساختار جدید منطبق کنند. به عنوان مثال، ممکن است در مرحله نخست، فقط ادارات ستادی و غیرخدماتی مشمول کاهش ساعت کاری شوند و سپس سایر بخش‌ها به‌مرور اضافه شوند.

در تبصره دوم این ماده نیز پیش‌بینی شده است که دولت می‌تواند در شرایط خاص مانند آلودگی هوا یا شرایط اضطراری، ساعت کاری را تغییر دهد یا حتی برخی روزها را تعطیل کند. این بند به دولت انعطاف لازم برای مدیریت شرایط بحرانی را می‌دهد.

واکنش‌ها به لایحه جدید

انتشار خبر لایحه کاهش ساعت کاری ادارات دولتی و تعطیلی پنجشنبه ها بازتاب گسترده‌ای در میان کارکنان دولت و افکار عمومی داشته است. بسیاری از کارمندان از این طرح استقبال کرده و آن را گامی مثبت در جهت بهبود شرایط کاری دانسته‌اند.

با این حال، برخی فعالان اقتصادی نگرانند که تعطیلی پنجشنبه ها موجب کاهش تعاملات بین بخش دولتی و خصوصی شود. برای رفع این نگرانی، دولت در متن لایحه تأکید کرده است که بخش خصوصی از این قانون مستثنی است و برنامه کاری آن‌ها مطابق با روال عادی ادامه خواهد یافت.

افکار عمومی نیز به‌طور کلی از این طرح حمایت کرده و آن را اقدامی در جهت رفاه اجتماعی و افزایش بهره‌وری در دستگاه‌های دولتی می‌دانند.

با بررسی‌های انجام‌شده در مجلس، لایحه کاهش ساعت کاری ادارات دولتی و تعطیلی پنجشنبه ها یکی از مهم‌ترین طرح‌های اداری سال ۱۴۰۴ به شمار می‌رود. در این طرح، ساعت کاری کارکنان دولت به ۴۴ ساعت در هفته محدود شده و روز پنجشنبه به عنوان روز استراحت تعیین می‌شود.

اجرای این قانون می‌تواند تعادل بهتری میان زندگی شخصی و شغلی کارمندان ایجاد کند، ضمن آنکه به بهبود بهره‌وری، کاهش ترافیک و صرفه‌جویی در انرژی کمک خواهد کرد. در صورت تصویب نهایی، جزئیات نحوه اجرا توسط سازمان امور اداری و استخدامی کشور اعلام می‌شود و کارکنان دولت می‌توانند از تعطیلی پنجشنبه ها و تغییر در زمان‌بندی کاری خود بهره‌مند شوند.