به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ هفته گذشته بورس تهران با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد از سه‌شنبه این هفته (۲۰ آبان)، بازه زمانی ۱۲:۴۵ تا ۱۳:۰۰ را به عنوان دوره «معاملات پایانی» (TAL – Trading at Last) اختصاص می‌دهد.
هدف از اجرای این سازوکار، افزایش شفافیت، تقویت نقدشوندگی و نظم بیشتر در پایان روز معاملاتی عنوان شده است. برخی از کارشناسان معتقدند این اقدام می‌تواند گامی مثبت در جهت ارتقای ساختار معاملاتی بازار سرمایه از جمله موارد زیر باشد:
کاهش احتمال دستکاری قیمت پایانی: با تعیین قیمت ثابت و امکان معامله فقط در آن قیمت، فرصتی برای بازیگران دارای اطلاعات برتر ارائه می‌شود که امکان سوءاستفاده از نوسانات نهایی کاهش یابد.
تسهیل تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاران: کسانی که تمایل دارند در پایان روز و با آرامش بیشتر وارد یا خارج شوند، اکنون فرصت ثبت سفارش در بازه امن‌تری خواهند داشت.
الگوبرداری از بازارهای پیشرفته: این روش در بسیاری از بورس‌ها در دنیا استفاده می‌شود و بورس تهران نیز با این گام، به هماهنگی بیشتر با استانداردهای جهانی نزدیک می‌شود.
با وجود این مزایا، این سازوکار دارای ریسک‌ها و نکات قابل تامل زیر است:
احتمال تمرکز نقدشوندگی در دقایق پایانی: اگر حجم عمده معاملات روز به بازه ۱۲:۴۵ تا ۱۳ منتقل شود، ممکن است ساعات اصلی بازار، کم‌‌حجم‌تر و کم‌تحرک‌تر شود که می‌تواند نقدشوندگی بازار را تضعیف کند.
فشار فنی بر سامانه‌های معاملاتی: تجمع سفارش‌ها در بازه محدود زمانی می‌تواند ریسک اختلال سامانه‌ها را افزایش دهد.
محدودیت تاثیر در وجود دامنه نوسان: در شرایطی که بازار دارای دامنه نوسان مشخص است، اجرای TAL به تنهایی ممکن است نتواند بهبود چشمگیری در نقدشوندگی ایجاد کند.
این در شرایطی است که در بسیاری از بازارهای بین‌المللی، مفاهیمی مشابه TAL به کار گرفته شده‌اند. به عنوان مثال در بورس سوئیس، SIX Swiss Exchange جلسه «Trading-At-Last» پس از مزایده پایانی به منظور معامله در قیمت رسمی بسته شدن بازار اجرا می‌شود.
در بازار اسپانیا، BME از سال ۲۰۲۳ فاز «Trade At Last» را بعد از مزایده پایانی اجرا کرده که حداکثر تا ۱۰ دقیقه پس از مزایده ادامه می‌یابد.
با این حال، گزارش‌ها نشان می‌دهند تمرکز شدید فعالیت در پایان روز می‌تواند مخاطراتی برای بازار ایجاد کند. به عنوان مثال در اروپا در سه‌ماهه اول ۲۰۲۴ حدود ۲۹ درصد از حجم معاملات سهام در مزایده‌های پایان بازار انجام شده که نگرانی‌هایی در مورد تمرکز ریسک و آسیب‌پذیری سامانه‌ها ایجاد کرده است.
در مجموع باید گفت اجرای معاملات پایانی در بورس تهران می‌تواند گامی مهم در بهبود ساختار معاملات و افزایش اطمینان سرمایه‌گذاران باشد، به شرط آنکه به درستی مدیریت شود.
این در حالی است که کارشناسان می‌گویند نظارت دقیق بر حجم معاملات و توزیع آن در طول روز، تا از تمرکز بیش از حد در دقایق پایانی جلوگیری شود، می‌تواند در موفقیت این طرح موثر باشد.
از سوی دیگر، تضمین آماده باش فنی و زیرساختی سامانه‌های معاملاتی برای مقابله با افزایش احتمالی تراکم سفارش‌ها در بازه ۱۵ دقیقه پایانی هم موضوعی قابل تامل در این خصوص است. همچنین آموزش سرمایه‌گذاران و اطلاع‌رسانی کافی درباره نحوه استفاده از این بازه زمانی جدید هم به عنوان یکی از شروط موفقیت این طرح مطرح است.