به گزارش اقتصاد معاصر؛ سهمیه بندی جدید بنزین با هدف اصلاح الگوی مصرف و کاهش استفاده گسترده از کارتهای اضطراری جایگاه تصویب شده و ساختار سهنرخی بنزین را وارد مرحله تازهای کرده است. این طرح برخلاف تصور اولیه مردم، سهمیههای ماهانه را کاهش نداده و همچنان سهمیه ۶۰ لیتری و ۱۰۰ لیتری برقرار است.
بر اساس قانون جدید سهمیه بندی بنزین، نرخ سوختگیری برای کارتهای جایگاه از نیمه دوم آذر افزایش مییابد و مصرفکنندگان برای جلوگیری از پرداخت نرخ بالاتر باید از کارت سوخت شخصی استفاده کنند. در همین مرحله، جزئیات سهمیه بندی جدید بنزین نشان میدهد که برخی خودروها دیگر مشمول سهمیه یارانهای نیستند و باید تمام بنزین خود را با نرخ آزاد تهیه کنند.
در اجرای سهمیه بندی جدید بنزین گروهی از خودروها شامل خودروهای نوشماره، خودروهای دولتی، خودروهای وارداتی و خودروهای دوم به بعد از فهرست سهمیهداران خارج میشوند و همین مسئله موجی از پرسشها و ابهامها را در بین مردم ایجاد کرده است.
توضیح کامل سهمیه بندی جدید بنزین و ساختار سهنرخی
«کرامت ویسکرمی» درباره مصوبه هیئت وزیران درباره سهنرخی شدن بنزین گفت: با اجرای این مصوبه، هیچ تغییری در مقدار سهمیه و نرخ اول و دوم که خودروها دریافت میکنند، ایجاد نمیشود؛ به عبارت دیگر، سهمیه ۶۰ لیتر بنزین با نرخ اول (۱۵۰۰ تومان) و ۱۰۰ لیتر با نرخ دوم (۳۰۰۰ تومان) تغییر نمیکند.
وی با تأکید بر اینکه هدف مصوبه هیئت وزیران کنترل و مدیریت این موضوع است که مردم از کارت هوشمند شخصی خود استفاده کنند، تصریح کرد: هماکنون با شرایطی رو به رو هستیم که روزانه حداقل ۴۰ درصد عرضه بنزین با کارت اضطراری جایگاهها انجام میشود، این در حالی است که میانگین مصرف روزانه بنزین ۱۳۳ میلیون لیتر است، به عبارت دیگر، روزانه ۵۳ میلیون لیتر از کارت جایگاه با نرخ ۳۰۰۰ تومان استفاده میشود.
مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی ایران با بیان اینکه هدف این است که استفاده از کارت هوشمند سوخت شخصی افزایش یابد و استفاده از کارت اضطراری به حداقل برسد، افزود: به افرادی که کارت هوشمند سوخت ندارند، کارت داده میشود و از نیمه دوم آذر، قیمت سوختی که با کارت جایگاه دریافت میشود، ۵۰۰۰ تومان خواهد بود و زمان دقیق بعداً اطلاعرسانی میشود.
ویسکرمی با بیان اینکه برخی خودروها مشمول سهمیه اول و دوم نمیشوند، گفت: دولت اعلام کرده است که به خودروهای دولتی سهمیه ۳۰۰۰ تومانی تعلق نمیگیرد و باید با نرخ ۵۰۰۰ تومان سوختگیری کنند، همچنین خودروهای مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، خودروهای خارجی و خودروهای نوشماره با نرخ کارت اضطراری، یعنی ۵۰۰۰ تومان سوختگیری میکنند.
وی در پاسخ به این پرسش که خودروهای مذکور چگونه باید سوختگیری کنند، گفت: به این خودروها کارت سوخت داده میشود و سهمیه نرخ اول و دوم را که ۱۶۰ لیتر میشود دریافت میکنند، اما با نرخ ۵۰۰۰ تومان سوختگیری میکنند. در واقع سهمیه آنها ۱۶۰ لیتر با نرخ ۵۰۰۰ تومان خواهد بود، همچنین منظور از نوشماره خودروی صفر کیلومتر است که تازه از کارخانه بیرون آمده اند.
پیامدهای مهم سهمیه بندی جدید بنزین و نحوه اجرای آن
در طرح سهمیه بندی جدید بنزین دولت تأکید کرده است که برخی خودروها دیگر مشمول نرخهای پایین نیستند و باید سوخت خود را تنها با نرخ ۵۰۰۰ تومان تهیه کنند. این تصمیم بخشی از برنامه اصلاح عدالت یارانهای است و باعث شده گروه بزرگی از خودروها از فهرست سهمیهداران خارج شوند. در واقع، دولت اعلام کرده که یارانه بنزین باید به خودروهایی برسد که نیاز بیشتری دارند و مصرفشان در چارچوب سیاستهای عمومی قرار دارد.
خودروهای دولتی در رتبه نخست حذف سهمیه قرار دارند. این خودروها با توجه به اینکه در اختیار دستگاههای اجرایی هستند، سهمیه یارانهای دریافت نمیکنند و ملزم به سوختگیری با نرخ سوم خواهند بود. این تصمیم بهمنظور جلوگیری از مصرف گسترده بنزین یارانهای توسط خودروهای دولتی اتخاذ شده است.
خودروهای مناطق آزاد و ویژه اقتصادی نیز از گروه حذف سهمیهاند. دلیل این تصمیم تفاوت شرایط اقتصادی و قیمت خودروها در این مناطق است. خودروهای خارجی نیز به دلیل ماهیت و سطح قیمتشان از سهمیه یارانهای محروم هستند و باید تنها با نرخ آزاد سوخت دریافت کنند.
در جزئیات سهمیه بندی جدید بنزین یک نکته مهم درباره خودروهای نوشماره وجود دارد. این خودروها شامل خودروهای صفر کیلومتر هستند که برای اولین بار پلاک میشوند. یعنی هر خودرویی که به تازگی از کارخانه خارج شده و شماره ملی دریافت کرده است، از ابتدا سهمیه یارانهای نخواهد داشت. این موضوع باعث شد برخی خریداران خودروهای کارکرده تصور کنند تعویض پلاک موجب حذف سهمیه میشود اما مقامات توضیح دادهاند چنین برداشتی صحیح نیست.
برای جلوگیری از سوءتفاهم اعلام شد که خودروهای کارکرده حتی با تعویض پلاک همچنان شامل سهمیه هستند مگر اینکه مالک دارای چند خودرو باشد و خودرو در رتبه دوم یا بالاتر قرار گیرد. در خودروهای چندگانه، تنها یک خودرو سهمیه دریافت میکند و بقیه باید با نرخ آزاد بنزین بزنند.
سامانه خوداظهاری و تعیین خودرو اصلی
در قانون جدید سهمیه بندی بنزین هر شخص فقط برای یک خودرو سهمیه دریافت میکند. به همین دلیل سامانه خوداظهاری راهاندازی شده تا مالکان چندخودرو بتوانند مشخص کنند سهمیه به کدام خودرو تعلق بگیرد. اگر مالک خودرو اصلی را اعلام نکند، سامانه بهطور خودکار آخرین خودرو را بهعنوان خودرو اصلی انتخاب و سهمیه بقیه را قطع خواهد کرد.
این اقدام با هدف جلوگیری از سوءاستفاده و ایجاد شفافیت انجام شده و باعث میشود سهمیه یارانهای تنها برای یک خودرو تخصیص یابد. این تصمیم یکی از مهمترین اجزای جزئیات سهمیه بندی جدید بنزین است زیرا میلیونها خودرو در کشور دارای وضعیت چندمالکی هستند و تعیین خودرو اصلی برای آنها ضروری است.
تأثیر سهنرخی شدن بنزین بر مصرفکنندگان
در مدل سهنرخی، مالکان خودرو سه انتخاب دارند. اول استفاده از سهمیه ۶۰ لیتری با قیمت ۱۵۰۰ تومان، دوم استفاده از سهمیه ۱۰۰ لیتری با نرخ ۳۰۰۰ تومان و سوم مصرف مازاد یا سوختگیری با کارت جایگاه با نرخ ۵۰۰۰ تومان. این روش باعث میشود مصرفکننده بر اساس نیاز خود نرخ متفاوتی را پرداخت کند.
افرادی که کارت سوخت ندارند باید سریعاً برای دریافت کارت اقدام کنند. صدور کارت سوخت تا پایان امسال رایگان است و از سال آینده هزینهدار خواهد بود. این موضوع باعث شده درخواست صدور کارت سوخت در ماههای اخیر افزایش یابد.
حذف سهمیه خودروهای نوشماره و دلیل اصلی آن
در توضیح قانون جدید سهمیه بندی بنزین گفته شده که خودروهای صفر کیلومتر سهمیه یارانهای دریافت نمیکنند چون این خودروها در زمان ورود به چرخه رانندگی باید با نرخ آزاد سوختگیری کنند. این سیاست بهمنظور جلوگیری از انتقال سهمیه یارانهای به خودروهای جدید است که معمولاً قیمت بالاتری دارند.
به گفته مدیرعامل شرکت پخش فرآوردههای نفتی، کارت سوخت برای این خودروها صادر میشود اما نرخ کارت سوخت آنها ۵۰۰۰ تومان است و سهمیه ۱۶۰ لیتری آنها با همین نرخ ثبت خواهد شد.
نرخهای جدید بنزین و مقایسه با گذشته
از ۱۵ آذر ۱۴۰۴ نرخهای جدید شامل سه سطح مختلف میشود:
۱۵۰۰ تومان برای ۶۰ لیتر سهمیه ماهانه
۳۰۰۰ تومان برای ۱۰۰ لیتر سهمیه اضافه
۵۰۰۰ تومان برای مصرف آزاد و خودروهای فاقد سهمیه
این نرخها نشان میدهد که ساختار قیمتی بنزین همچنان تثبیتشده است اما تمرکز دولت بر نحوه دسترسی به سهمیهها و جلوگیری از اتلاف یارانه است.
چرا سهمیه بندی جدید بنزین اجرا شد؟
افزایش مصرف روزانه بنزین، سوءاستفاده از کارتهای اضطراری، رشد تعداد خودروهای چندمالکی و ناترازی تولید و مصرف بنزین کشور از دلایل اصلی اجرای این طرح عنوان شده است. بر اساس قانون جدید سهمیه بندی بنزین قرار است تا پایان سال سامانه یکپارچه پایش کارتهای سوخت راهاندازی شود که در آن کارتهای غیرعادی، کارتهای سازمانی و مصرفهای مشکوک شناسایی و حذف خواهند شد.