با وجود کاهش چشمگیر بارندگی و منابع آبی در ایران، بحران کم‌آبی بیش از آن‌که حاصل اقلیم باشد، نتیجه دهه‌ها ناکارآمدی، سیاست‌گذاری‌های اشتباه و اولویت‌های غلط در وزارت نیرو است؛ نهادی که ماموریت راهبردی‌اش در حفظ منابع آب، اکنون به یکی از عوامل تشدید بحران بدل شده است.

به گفته مسوولان آب و فاضلاب کشور، ۱۵ درصد از آب در شبکه‌های شهری به‌ صورت فیزیکی هدر می‌رود،  سرانه مصرف آب شرب در ایران ۱۹۵ لیتر در شبانه‌روز برای هر نفر است که تقریبا دو برابر حداقل استاندارد ۱۰۰ لیتری بانک جهانی است ضمن آنکه بیشترین مصرف آب ایرانی‌ها در استحمام و سرویس‌های بهداشتی است.

با افزایش مصرف برق در فصل تابستان و بروز خاموشی‌های متعدد در برخی مناطق کشور، بحث توسعه و احداث نیروگاه‌های حرارتی بار دیگر به صدر اولویت‌های حوزه انرژی بازگشته است. 

با افزایش نگرانی‌ها نسبت به تغییرات اقلیمی و محدودیت منابع فسیلی، انرژی خورشیدی به‌ عنوان منبعی پاک، تجدیدپذیر و اقتصادی جایگاه ویژه‌ای یافته است. کشورهایی مانند چین، آمریکا، آلمان و اسپانیا با سرمایه‌گذاری‌های گسترده در این حوزه، به پیشتازان جهانی تبدیل شده‌اند و ایران نیز با ظرفیت‌های فراوان تابش خورشیدی، فرصت مناسبی برای توسعه این انرژی دارد.

روند شتابان رشد مصرف برق در چهار دهه اخیر، به‌ویژه جهش بی‌سابقه سال گذشته که بیش از ۶۵۰۰ مگاوات در سال گذشته بود، زنگ خطری جدی برای امنیت انرژی کشور به صدا درآورده است.

در حالی که ایران سالانه بیش از ۷۰۰ هزار میلیارد تومان برای یارانه سوخت هزینه می‌کند، بخش قابل‌ توجهی از این منابع نه به مردم، بلکه به جیب شبکه‌های سازمان‌یافته قاچاق می‌رود. قاچاق روزانه ۲۵ میلیون لیتر بنزین و گازوئیل نه‌ فقط میلیاردها دلار خسارت بر اقتصاد تحمیل کرده، بلکه امنیت انرژی، عدالت اجتماعی و محیط‌زیست را در معرض تهدید قرار داده است.

در حالی که مسوولان وزارت نیرو و شرکت توانیر وعده داده بودند تابستان ۱۴۰۴ بدون خاموشی سپری خواهد شد اما این روزها قطعی‌های مکرر و بدون اطلاع برق در تهران و بسیاری از شهرستان‌ها، زندگی روزمره مردم را با اختلال جدی مواجه کرده است؛ خاموشی‌هایی که نه فقط بدون ارسال پیامک هشدار انجام می‌شود، بلکه در اپلیکیشن رسمی «برق من» نیز هیچ‌گونه اطلاع‌رسانی از زمان‌بندی آن‌ها ارائه نمی‌شود.

در حالی‌ که تابستان هنوز از راه نرسیده، خاموشی‌ها دوباره زندگی روزمره و صنعت را هدف گرفته‌اند؛ همگان معتقدند بزرگ‌ترین مانع تحول در بخش برق، اصرار بر دولتی نگه‌داشتن صنعت است، رقابت نابرابر وزارت نیرو با بخش خصوصی و نبود بازار واقعی برق، عامل افول سرمایه‌گذاری و بهره‌وری در این حوزه است، طبق گزارش مجلس، تا زمانی که دولت بازیگر اصلی بازار برق باشد رفع ناترازی ممکن نیست.

بخش حمل‌ونقل در ایران به‌ عنوان یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان انرژی، نقشی کلیدی در شکل‌گیری ناترازی مزمن سوخت دارد. آمارهای رسمی نشان می‌دهند که این بخش، سهمی بیش از هر بخش دیگری در مصرف سوخت‌های فسیلی دارد و همین موضوع، به‌ طور مستقیم بر وابستگی کشور به واردات فرآورده‌هایی نظیر بنزین و بر افزایش بار مالی یارانه‌های پنهان سوخت اثرگذار بوده است.

در حالی که ظرفیت اسمی تولید برق کشور به بیش از ۹۰ هزار مگاوات رسیده، در تابستان گذشته حداکثر توان عملی شبکه به حدود ۶۸ هزار مگاوات محدود شد. این شکاف بیش از ۲۲ هزار مگاواتی، فقط بخش کوچکی از بحران ناترازی برق را آشکار می‌کند.