به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ پسته یکی از محصولات باغی بوده که بازار تولید آن در ایران داغ است، به طوری که هر ساله میزان تولید باغات پسته، نه فقط می‌تواند نیاز داخلی کشور را تامین کند، بلکه با صادرات بخشی از آن، ارزآوری خوبی نیز برای کشور رقم می‌خورد.
بررسی آمارنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی در خصوص تولید پسته، نشان می‌دهد که روند تولید این محصول طی سال‌های اخیر مطلوب بوده و تولیدکنندگان نیز اهتمام ویژه‌ای نسبت به تولید داشته‌اند. با این حال برخی از کارشناسان این حوزه بر این باورند که ظرفیت تولید پسته در کشور، بیش از میزان فعلی بوده و اگر از تولیدکنندگان این بخش حمایت‌های لازم صورت گیرد، میزان تولید چندین برابر خواهد شد.
بررسی آمارهای وزارت جهاد کشاورزی نشان می‌دهد که طی سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۲، میزان سطح زیر کشت این محصول باغی، روند روبه رشدی را طی کرده است. بر همین اساس میزان سطح زیر کشت پسته در سال ۱۳۹۶ به میزان ۴۷۹،۳۶۸ هکتار بوده که در سال ۱۳۹۷ با رشد جزئی به مقدار ۴۹۸،۶۹۳ هکتار افزایش یافته است.
این در حالی بوده که میزان سطح زیر کشت پسته در سال ۱۳۹۸ نسبت به سال ۱۳۹۷ تقریبا ۴ درصد رشد کرده و به ۵۱۸،۹۱۷ هکتار رسید. در سال ۱۳۹۹ نیز، این سطح مجددا با رشد مواجه شد و با تغییر ۲.۹ درصدی به ۵۳۴،۱۹۱ هکتار افزایش یافت.
با این حال در سال ۱۴۰۰، روند صعودی گسترش سطح کشت پسته در کشور تغییر کرد و نسبت به سال قبل از آن تقریبا ۵.۱ درصد کاهش یافت. سطح زیر کشت پسته در این سال معادل ۵۱۲،۱۷۰ هکتار ثبت شده است.
در سال ۱۴۰۱ و سال ۱۴۰۲، سطح زیر کشت مجددا افزایش یافت و در هر دو سال، بالای ۵۵۰ هزار هکتار بود. میزان سطح کشت پسته در سال ۱۴۰۱، تقریبا ۵۵۹ هزار و ۷۴۰ هکتار و در سال ۱۴۰۲ نیز ۵۵۹ هزار و ۶۵۱ هکتار ثبت شده است.
بررسی آمارنامه وزارت جهاد کشاورزی نشان می‌دهد که روند تولید پسته در کشور، روند ثابتی نداشته و طی سال‌های مختلف به دلایلی همچون قطعی برق، کم‌آبی، آفت و از این دست مسائل، فراز و فرودهایی داشته است. از همین‌رو آمارها گویای تولید ۳۱۷،۴۸۴ تن پسته در سال ۱۳۹۶ هستند. این میزان تولید در حالی رقم خورده که میزان تولید پسته کشور در سال ۱۳۹۷، تقریبا ۴۵.۶ درصد کاهش یافته و به ۱۷۲،۶۱۴ تن رسید. با این حال از سال ۱۳۹۸، میزان تولید پسته در کشور روند صعودی را پیش گرفت و با افزایش ۹۵.۴ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۷ به ۳۳۷ هزار و ۳۸۱ تن رشد پیدا کرد.
میزان تولید پسته کشور در سال ۱۳۹۹ به ۳۸۶،۹۲۵ تن، در سال ۱۴۰۰ به ۳۶۰،۴۹۹ تن و در سال ۱۴۰۱ نیز به ۲۸۷،۳۳۹ تن رسید. همچنین میزان تولید پسته در سال ۱۴۰۲ با رشد تقریبا ۵۳ درصدی روبه‌رو بود و توانست عدد ۴۳۹ هزار و ۴۶۳ تن را ثبت کند. این در حالی بوده که به گفته مسؤولان این حوزه، برآورد می‌شود که امسال نیز حدود ۳۰۰ هزار تن پسته در کشور کشت شود.
بررسی استان‌های تولیدکننده پسته در سال ۱۴۰۰، نشان می‌دهد که استان کرمان با میزان ۹۳،۳۳۱ تن، پیش‌رو در تولید پسته بوده است. پس از این استان، خراسان رضوی با میزان تولید ۷۱ هزار و ۳۴۷ تن دومین استان تولیدکننده پسته و یزد نیز با تولید ۶۵ هزار و ۴۱ تن، سومین تولیدکننده پسته شناخته می‌شوند.
در سال ۱۴۰۱، خراسان رضوی، پیش‌روترین استان در تولید پسته بوده و ۷۵،۱۲۸ تن پسته طی این سال در این استان تولید شده است. پس از آن، استان یزد با تولید ۶۲ هزار و ۳۸۵ تن پسته در رده دوم و کرمان نیز با تولید ۳۶ هزار و ۸۰۲ تن در رده سوم قرار گرفته‌اند.
با این حال کرمان توانست جایگاه خود را در سال ۱۴۰۳ پس بگیرد و با تولید ۱۴۰ هزار و ۵۹۳ تن پسته، جایگاه اول را از آن خود کند. پس از آن، یزد با تولید ۷۸ هزار و ۴ تن در جایگاه دوم و خراسان رضوی با تولید ۷۶ هزار و ۵۴۵ تن در جایگاه سوم قرار گرفته‌اند.
ایران پس از آمریکا، بزرگترین صادرکننده پسته در جهان است و از این طریق نیز توانسته تا درآمدهای خوبی را کسب کند. نگاهی به آمارهای منتشر شده از سوی گمرک ایران، نشان می‌دهد که میزان صادرات پسته در سال ۱۳۹۸، از لحاظ وزن ۱۱۰،۹۶۱ تن و از لحاظ ارزش ۹۸۱.۳۵ میلیون دلار بوده است.
این در حالی بوده که میزان صادرات پسته ایرانی در سال ۱۳۹۹، تقریبا ۸۳ درصد از لحاظ وزنی رشد داشته و به عدد ۲۰۳،۵۸۹ تن رسید و توانست یک میلیارد و ۳۷۱ میلیون دلار درآمد برای کشور به همراه داشته باشد.
با این حال میزان صادرات پسته کشور در سال ۱۴۰۰ با کاهش تقریبا ۸۰ هزار تنی به ۱۳۵،۳۱۷ تن رسید و توانست ۹۱۴.۲۴ میلیون دلار ارزآوری به همراه داشته باشد. همچنین در سال ۱۴۰۱، میزان صادرات پسته مجددا با کاهش روبه‌رو شد و از لحاظ وزن ۵۶،۹۰۲ تن و از لحاظ ارزش نیز ۴۰۹ میلیون دلار بود.
همچنین بر اساس این آمار، میزان صادرات انواع پسته ایرانی ۹۲،۶۹۷ تن از لحاظ ارزش بود و توانست ۶۷۹ میلیون و ۲۶۰ هزار و ۶۱۹ دلار درآمد برای کشور کسب کند.
بررسی آمارهای ۷ ماهه امسال نیز گویای آن است که میزان صادرات پسته ایران در این مدت از لحاظ وزن ۶۵،۲۴۵ تن و از لحاظ ارزش نیز ۶۱۳ میلیون دلار بوده که نسبت به سال گذشته با رشد قابل توجهی در میزان کسب درآمد مواجه بوده است.
مقصد اصلی پسته‌های ایرانی طی سال‌های اخیر، چین بوده است. در واقع پکن به عنوان بزرگترین خریدار پسته ایرانی شناخته می‌شود. بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی گمرک ایران، پس از چین، کشور هند در رده دوم قرار دارد. همچنین ایران طی سال‌های اخیر، به روسیه، امارات، ترکیه، آلمان، قرقیزستان، پاکستان، عراق و قزاقستان پسته صادر کرده است.
همانطور که بالاتر نیز بیان شد، حوادث طبیعی و عدم اهتمام دولت نسبت به تولیدکنندگان، می‌تواند روند تولید را با مشکل روبه‌رو کند، در حالی که به زعم کارشناسان ظرفیت تولید بیشتر از میزان تولید کنونی نیز است.
علاوه‌بر این چالش‌هایی نیز متوجه صادرات پسته کشور است. یکی از این چالش‌ها وجود زهرابه آفلاتوکسین بوده که می‌تواند منجر به آسیب‌دیدگی بسیاری از محصولات کشاورزی اعم از ذرت، بادام‌زمینی، پسته و... شود. همین مساله نیز باعث شده تا بخشی از پسته‌های صادراتی ایرانی طی ماه‌های اخیر، از سوی اتحادیه اروپا برگشت داده شود.
کارشناسان دلیل رشد سم آفلاتوکسین که با نام سموم قارچی نیز شناخته می‌شود را یک معضل غذایی می‌دانند که از قرون وسطی مشاهده شده است. در واقع اگر شرایط مناسبی برای رشد قارچ ایجاد شود، قارچ می‌تواند تولید توکسین کند که دلیل عمده این رشد نیز به دما و رطوبت بر می‌گردد.
البته این اتفاق که برای اولین بار برای پسته ایرانی رخ داده، بارها برای سایر محصولات کشاورزی کشورهای دیگر رخ داده است. به عنوان مثال بارها انجیرهای صادرشده ترکیه‌ای، از سوی اتحادیه اروپا برگشت خورده‌اند. همچنین بارها پسته آمریکایی از سوی این اتحادیه برگشت خورده و نمی‌توان آن را صرفا برای محصولات ایرانی تلقی کرد.
از سوی دیگر راهکارهایی برای حل این معضل وجود دارد. اصلی‌ترین مساله‌ای که باید نسبت به آن اهتمام داشت، این بوده که محصولات تولیدی باید در سریع‌ترین زمان ممکن به بازار آید و مصرف شود. در واقع نباید رطوبت به مواد غذایی برسد و بستر رشد قارچ را فراهم کند. از همین‌رو بسیاری از تولیدکنندگان و صادرکنندگان پسته ایرانی بر این باورند که انبار پسته در هنگام صادرات دلیل اصلی این اتفاق برای محصولات ایرانی بوده است. به همین سبب نیز لازم بوده که وزارت جهاد کشاورزی به طور مستمر پایش سلامت محصولات کشاورزی را به عنوان یک طرح کلان در حوزه سلامت مواد غذایی پیگیری کند.