اقتصاد معاصر؛ میزان همکاری گندم‌کاران در بحث خرید تضمینی گندم می‌تواند تاثیرات مثبتی در راستای رسیدن به خودکفایی داشته باشد. از این‌رو سیاست‌هایی که در استان‌های مختلف برای حمایت از کشاورزان اتخاذ می‌شود، می‌تواند بر میزان حجم گندم تولیدی کشور اثرگذار باشد.
هر ساله برخی استان‌ها در فروش گندم پیشتاز هستند. از همین‌رو می‌توان مدعی بود که اگر علاوه‌بر حمایت‌هایی که دولت‌ها از گندم‌کاران می‌کنند، مسئولان استان‌ها نیز اهتمام ویژه‌ای نسبت به گندم‌کاران منطقه خود داشته باشند، خودکفایی گندم مسئله‌ای عادی و همیشگی خواهد شد.
بررسی آمار‌های شرکت بازرگانی دولتی ایران (مبدا) نشان می‌دهد که استان خوزستان نسبت به سایر استان‌ها تولید گندم بیشتری داشته و طی چند سال اخیر، همواره پیشتاز فروش گندم به دولت بوده است. بر همین اساس تا نیمه مرداد امسال نیز، این استان با فروش ۱.۶ میلیون تن گندم به دولت، استان پیشرو محسوب می‌شود.
این استان در سال ۱۳۹۸ حدودا ۱.۳ میلیون تن گندم در زمان خرید تضمینی به دولت ارائه کرده، اما در سال ۳۹۹ این میزان فروش، ۱۰۰ هزار تن کاهش داشت و به ۱.۲ میلیون تن رسید. همچنین روند نزولی فروش گندم در سال ۱۴۰۰ نیز مجددا تکرار شد و نسبت به سال قبل خود، حدود ۱۲۰ هزار تن کاهش یافت و به ۱.۰۸ میلیون تن رسید.
این در حالی بود که از سال ۱۴۰۰ حمایت دولت از گندم‌کاران افزایش یافت و در پی آن، نرخ خرید تضمینی نیز رشد پیدا کرد. از همین‌رو سال ۱۴۰۱، سال شکوفایی استان خوزستان محسوب شد و توانست ۱.۳ میلیون تن گندم به دولت بفروشد.
این روند صعود برای سال ۱۴۰۲ نیز تکرار شد و میزان گندم ارائه‌شده از سوی این استان به دولت حدود ۴۲۰ هزار تن نسبت به سال ۱۴۰۱ رشد یافت و به ۱.۷۲ میلیون تن رسید.
امسال استان گلستان نیز توانست با ارائه ۱.۱۵ میلیون تن گندم به دولت رتبه دوم را کسب کند. این در حالی بود که این استان در سال ۱۴۰۲ بین ۴ استان پیشتاز خرید تضمینی گندم نبود.
بر اساس آمار در سال ۱۳۹۸ استان گلستان با ارائه ۵۵۶ هزار تن گندم به دولت در جایگاه سوم بود و در سال‌های ۱۳۹۹ و سال ۱۴۰۰ نیز این جایگاه را با ارائه به ترتیب ۸۲۱ هزار تن و ۴۴۹ هزار تن گندم حفظ کند. در سال ۱۴۰۱ این استان توانست با افزایش تولید و ارائه بیشتر محصول جایگاه خود را ارتقا داده با ارائه ۷۵۷ هزار تن گندم به دولت، جایگاه دوم را کسب کند.
استان فارس هم امسال با میزان فروش ۸۸۹ هزار تن گندم به دولت، توانست رتبه سوم را کسب کند. بر اساس آمار شرکت بازرگانی دولتی ایران، استان فارس در سال ۱۴۰۲ نیز با ارائه حدود ۱ میلیون تن گندم در جایگاه سوم استان‌های پیشتاز قرار گرفته بود.
بررسی عملکرد این استان از سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۱ نیز نشان‌دهنده این است که فارس در سال ۱۳۹۸ با فروش ۶۱۸ هزار تن گندم جایگاه دوم را در بین استان‌ها داشته و این رتبه را در سال ۱۳۹۹ با ارائه ۹۰۳ هزار تن و در سال ۱۴۰۰ با ارائه ۵۰۶ هزار تن حفظ کند. با این حال اما، این استان در سال ۱۴۰۱ با کاهش تولید و فروش گندم روبه‌رو شد و با ارائه ۴۸۳ هزار تن گندم به دولت، رتبه چهارم را کسب کرد.
استان کردستان که امسال با فروش ۸۷۵ هزار تن به دولت رتبه چهارم را کسب کرده، در سال گذشته با ارائه ۱.۰۷ میلیون تن گندم در جایگاه دوم و در سال ۱۴۰۱ با ارائه ۵۶۰ هزار تن رتبه سوم را داشت.
افزایش قیمت، عامل امید به گندم‌کاران
از سال ۱۴۰۰ به بعد روند نرخ‌گذاری خرید تضمینی گندم تغییر کرد، به طوری که از سال ۱۴۰۰ تاکنون تقریبا ۲۵۰ درصد رشد داشت و از پنج هزار تومان در سال ۱۴۰۰ به ۱۷ هزار و ۵۰۰ تومان در سال جاری رسید. از همین‌رو می‌توان بیان کرد که یکی از عوامل رشد خرید تضمینی گندم و ارائه محصولات از سوی کشاورزان به این تغییر قیمتی بر می‌گردد.
این در حالی بوده که اکنون بالغ‌بر ۱۰ میلیون تن گندم توسط دولت از گندم‌کاران خریداری شده که به زعم بسیاری از کارشناسان، کشور امسال به خودکفایی گندم خواهد رسید. البته کشور در سال گذشته در بحث گندم خبازی به خودکفایی رسید که ادامه روند امسال می‌تواند کشور را در بحث صنف و صنعت نیز خودکفا کند.
همکاری خوب گندم‌کاران با دولت
یکی از عواملی که موجب رسیدن به خودکفایی است، همکاری گندم‌کاران با دولت است، چرا که در صورت عدم فروش گندم، نیاز کشور برطرف نشده و دولت مجبور به واردات محصول مشابه خارجی است. امسال همچون سال‌های گذشته، گندم‌کاران همکاری لازم و خوبی را انجام دادند، اما دولت هنوز بسیاری از مطالبات کشاورزان را پرداخت نکرده است.
این تاخیر در حالی بوده که دولت بر اساس قانون موظف است، ۲۴ یا حداکثر ۴۸ ساعت پس از خرید گندم از گندم‌کاران، مطالبات آنها را پرداخت کند. اکنون، اما گندم‌کاران حدود ۱۰ میلیون و ۷۰۰ هزار تن گندم به ارزش ۱۸۸ همت فروخته‌اند که تنها ۹۴ همت این مبلغ پرداخت شده است.