به گزارش اقتصاد معاصر؛ درد شکم یکی از شایع‌ترین شکایات پزشکی در میان افراد در سنین مختلف است. این درد می‌تواند ناشی از عوامل ساده‌ای مانند گاز معده باشد یا به علل جدی‌تری مانند آپاندیسیت یا زخم معده اشاره داشته باشد. در این گزارش، به بررسی علل مختلف درد شکم، نحوه تشخیص و راهکار‌های درمانی آن می‌پردازیم.
درد شکم بالا
درد در ناحیه بالای شکم ممکن است به مشکلات معده، کبد، کیسه صفرا یا پانکراس مرتبط باشد. زخم معده، گاستروانتریت و التهاب کبد از جمله علل شایع این نوع درد هستند.
درد شکم پایین
درد در ناحیه پایین شکم می‌تواند ناشی از مشکلات روده، مثانه یا اندام‌های تناسلی باشد. در زنان، کیست تخمدان یا عفونت‌های رحمی می‌توانند باعث این نوع درد شوند.
درد شکم سمت راست
درد در سمت راست شکم ممکن است به آپاندیسیت، مشکلات کیسه صفرا یا کبد مرتبط باشد. آپاندیسیت معمولاً با درد ناگهانی و شدید در این ناحیه همراه است.
درد شکم سمت چپ
درد در سمت چپ شکم می‌تواند به مشکلات روده بزرگ، کلیه یا طحال اشاره داشته باشد. دیورتیکولیت یکی از علل شایع درد در این ناحیه است.
گاستروانتریت
گاستروانتریت یا التهاب معده و روده معمولاً ناشی از عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی است و با علائمی مانند اسهال، استفراغ و درد شکم همراه است.
سندرم روده تحریک‌پذیر
این سندرم یک اختلال عملکردی در روده است که با درد مزمن شکم، نفخ و تغییرات در عادات روده‌ای مشخص می‌شود. علت دقیق آن مشخص نیست، اما عوامل روانی و استرس می‌توانند نقش داشته باشند.
آپاندیسیت
التهاب آپاندیس معمولاً با درد ناگهانی در ناحیه پایین و راست شکم، تب و تهوع همراه است و نیاز به جراحی فوری دارد.
زخم معده
زخم‌های معده ناشی از آسیب به پوشش داخلی معده هستند و می‌توانند باعث درد سوزشی در ناحیه بالای شکم شوند.
سنگ کلیه
سنگ‌های کلیه می‌توانند باعث درد شدید و ناگهانی در ناحیه پشت و پهلو شوند و ممکن است با تهوع و خون در ادرار همراه باشند.
کودکان
در کودکان، درد شکم می‌تواند ناشی از یبوست، گاستروانتریت یا عفونت‌های ادراری باشد. توجه به علائم همراه مانند تب و استفراغ در تشخیص کمک می‌کند.
زنان
در زنان، درد شکم ممکن است به چرخه قاعدگی، کیست تخمدان یا بارداری خارج از رحم مرتبط باشد. بررسی دقیق تاریخچه پزشکی و معاینات فیزیکی ضروری است.
مردان
در مردان، درد شکم می‌تواند به مشکلات پروستات، فتق یا عفونت‌های ادراری اشاره داشته باشد.
درمان‌های خانگی درد شکم
برای درد‌های خفیف شکم، استفاده از گرمای موضعی، مصرف مایعات و استراحت می‌تواند مفید باشد. همچنین، پرهیز از غذا‌های چرب و تند توصیه می‌شود.
درمان‌های دارویی درد شکم
در مواردی که درد شکم ناشی از عفونت یا التهاب است، پزشک ممکن است دارو‌های ضدالتهاب، آنتی‌بیوتیک یا دارو‌های ضداسپاسم تجویز کند.
مراجعه به پزشک
اگر درد شکم شدید، مداوم یا همراه با علائمی مانند تب، استفراغ مکرر یا خون در مدفوع باشد، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.
درد‌های شکمی نه‌تنها از نظر محل، بلکه از نظر نوع احساس نیز طبقه‌بندی می‌شوند. این ویژگی می‌تواند سرنخ مهمی برای تشخیص پزشکی باشد.
درد مبهم و گنگ
این نوع درد اغلب با التهاب‌های خفیف، نفخ یا مشکلات گوارشی مزمن مانند سندرم روده تحریک‌پذیر همراه است. افراد آن را به‌صورت فشار یا سنگینی در ناحیه شکم توصیف می‌کنند.
درد تیز و ناگهانی
درد‌های تیز و تیرکشنده معمولاً نشانه یک مشکل حاد هستند. آپاندیسیت، سنگ صفرا یا کلیه، انسداد روده یا زخم معده سوراخ‌شده از جمله علل این نوع درد هستند.
درد کولیکی یا انقباضی
این درد به‌صورت موجی و متناوب است، اغلب با اسپاسم یا حرکات روده همراه بوده و در مواردی، چون سنگ کلیه، عفونت روده یا مسمومیت غذایی دیده می‌شود.
درد سوزشی
درد سوزشی معمولاً در ناحیه بالای شکم احساس می‌شود و با رفلاکس اسید معده، زخم معده یا سوءهاضمه مرتبط است.
درد شکم می‌تواند ناشی از اختلال در سیستم‌های مختلف بدن باشد. در ادامه به ارتباط هر سیستم با درد‌های شکمی اشاره می‌کنیم.
دستگاه گوارش
معده، روده، پانکراس و کبد از ارگان‌هایی هستند که اختلال در عملکرد آنها موجب درد شکم می‌شود. بیماری‌هایی مانند زخم معده، انسداد روده، سیروز کبدی و پانکراتیت علل شایع درد‌های گوارشی هستند.
دستگاه ادراری
عفونت‌های مجاری ادراری، سنگ کلیه و التهاب مثانه از جمله عواملی هستند که می‌توانند درد در نواحی پایینی و کناری شکم ایجاد کنند. این نوع درد معمولاً با اختلال در دفع ادرار همراه است.
سیستم تناسلی
در زنان، درد‌های مرتبط با قاعدگی، کیست تخمدان، بارداری خارج رحمی و اندومتریوز از دلایل مهم درد شکم هستند. در مردان نیز پروستاتیت و پیچ‌خوردگی بیضه می‌تواند باعث درد ارجاعی در شکم شود.
سیستم عضلانی و اسکلتی
فتق شکمی، کشیدگی عضلات دیواره شکم یا ضربه به عضلات ناحیه شکم نیز از علل غیرگوارشی درد شکم محسوب می‌شوند.
با توجه به تنوع علل درد شکم، پزشکان از تکنیک‌های مختلفی برای افتراق و تشخیص علت اصلی استفاده می‌کنند:
معاینه فیزیکی
فشار بر نقاط خاص شکم، بررسی واکنش درد، شنیدن صدا‌های روده‌ای و بررسی انقباض عضلات از جمله روش‌های اولیه معاینه هستند.
آزمایش خون
تعیین سطح گلبول‌های سفید (برای تشخیص عفونت)، آنزیم‌های کبدی، کراتینین، و آمیناز‌های پانکراسی در مواردی مانند پانکراتیت کاربرد دارند.
سونوگرافی شکم
این روش تصویربرداری ارزان و در دسترس، برای بررسی کیسه صفرا، کلیه‌ها، رحم و تخمدان‌ها، و وضعیت مایع آزاد شکمی کاربرد فراوان دارد.
سی‌تی اسکن و‌ام‌آرآی
در موارد پیچیده‌تر، این ابزار‌های تصویربرداری پیشرفته برای تشخیص آپاندیسیت، آبسه، تومور‌های گوارشی یا عفونت‌های عمقی شکمی استفاده می‌شوند.
تغذیه نامناسب یکی از مهم‌ترین علل درد شکم در زندگی روزمره است. رعایت نکات زیر می‌تواند نقش مؤثری در پیشگیری ایفا کند:
برخی از علل درد شکم نیاز به مداخله فوری پزشکی دارند. در ادامه به مهم‌ترین این موارد اشاره می‌کنیم:
آپاندیسیت حاد
درد ناگهانی سمت راست پایین شکم، تهوع، بی‌اشت‌هایی و تب می‌تواند نشانه آپاندیسیت باشد. تأخیر در درمان ممکن است به پارگی آپاندیس و عفونت خطرناک منجر شود.
انسداد روده
علائمی مانند درد شکمی شدید، نفخ، تهوع، استفراغ و عدم دفع گاز یا مدفوع از نشانه‌های انسداد روده است و نیاز به درمان فوری دارد.
بارداری خارج‌رحمی
در زنانی که احتمال بارداری دارند، درد شکم ناگهانی همراه با خونریزی واژینال می‌تواند نشانه‌ای از بارداری خارج‌رحمی باشد و در صورت عدم رسیدگی، منجر به پارگی و خونریزی داخلی می‌شود.
۱. چه زمانی باید به خاطر درد شکم به پزشک مراجعه کرد؟
اگر درد شکم شدید، ناگهانی یا مداوم باشد و با علائمی مانند تب، استفراغ یا خون در مدفوع همراه باشد، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.
۲. آیا استرس می‌تواند باعث درد شکم شود؟
بله، استرس و اضطراب می‌توانند باعث بروز درد شکم، به‌ویژه در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر شوند.
۳. چگونه می‌توان درد شکم را در خانه تسکین داد؟
استفاده از گرمای موضعی، مصرف مایعات، استراحت و پرهیز از غذا‌های تحریک‌کننده می‌تواند به تسکین درد شکم کمک کند.
۴. آیا درد شکم در کودکان همیشه نگران‌کننده است؟
نه، بسیاری از موارد درد شکم در کودکان ناشی از علل ساده‌ای مانند گاز معده یا یبوست است، اما اگر درد شدید یا مداوم باشد، باید به پزشک مراجعه کرد.
۵. چه غذا‌هایی می‌توانند باعث درد شکم شوند؟
غذا‌های چرب، تند، پرادویه یا فست‌فود‌ها می‌توانند باعث تحریک معده و بروز درد شکم شوند.