به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ در بخش دوم سلسله گزارش تحلیلی «شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی(شستا)» که به عنوان مهم‌ترین بازوی تامین مالی سازمان تامین اجتماعی کشور درحال فعالیت است، به بررسی آخرین وضعیت مالی و عملیاتی بزرگ‌ترین هلدینگ زیرمجموعه آن، یعنی شرکت سرمایه‌گذاری نفت، گاز و پتروشیمی تامین (تاپیکو) پرداخته می‌شود.
این غول اقتصادی ابتدا با نام شرکت پالایش روغن آبادان در دی‌ماه ۱۳۸۱ تاسیس شد و سرانجام بعد از چندین نوبت تحولات ساختاری، در بهمن ۱۳۹۰ به شرکت «سرمایه‌گذاری نفت، گاز و پتروشیمی تامین» تغییر نام داد و در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۲ با نماد تاپیکو وارد بورس اوراق بهادار تهران گردید. لازم به ذکر است، دوره سال مالی شرکت بر خلاف اکثر شرکت‌های بورسی ایران از روز اول خردادماه هر سال آغاز و در روز آخر اردیبهشت‌ماه سال بعد پایان می‌یابد.
بیشترین تمرکز تاپیکو بر صنایع نفت و گاز، پتروشیمی، شیمیایی، لاستیک و معادن و فلزات قرار دارد، به طوری که مطابق نمودار زیر، در ظرفیت تولیدی برخی از محصولات مهم و راهبردی کشور، سهم قابل توجهی دارد.
در ادامه همانطور که جدول زیر مشاهده می‌شود، سهامداران عمده تاپیکو پنج بنگاه اقتصادی و مالی ذیل هستند که بر اساس بررسی‌های به عمل آمده، سازمان تامین اجتماعی (وزارت رفاه) کنترل مدیریتی ۱۰۰ درصدی بر هلدینگ تاپیکو دارد.
سهم هلدینگ تاپیکو از ارزش بازار پرتفوی شستا، ۴۷ درصد است که از طرف دیگر ۵۰ درصد سود خالص شستا، ناشی از عملیات و سودآوری این شرکت بوده است. برحسب تحلیل‌های انجام شده، نزدیک به ۶۰ درصد از سودآوری تاپیکو ناشی از فعالیت این پنج شرکت زیرمجموعه آن است (جدول زیر).
شرکت سرمایه‌گذاری نفت، گاز و پتروشیمی تامین، دارای ۹۰ بنگاه اقتصادی در زیرمجموعه خودش است که در ۵۰ مورد از آن‌ها دارای سهام مدیریتی بوده و در ۴۰ شرکت باقیمانده نیز دارای سهام غیرمدیریتی است.
شرکت‌های زیرمجموعه تاپیکو در ۴ گروه صنعتی نفت و گاز، پتروشیمی و شیمیایی، لاستیک و سایر (متفرقه‌ها) در حال فعالیت هستند که بر اساس جدول زیر، مهم‌ترین شرکت‌های سهام مدیریتی تاپیکو در آن تشریح شده است:
مطابق صورت‌های مالی حسابرسی شده تاپیکو در سال‌های ۱۴۰۱ الی ۱۴۰۳، سود خالص سالیانه کاهش یافته است، به طوری که از ۳۱.۷ هزار میلیارد تومان در پایان آبان ۱۴۰۱ با کاهش ۵۱ درصدی به ۱۵.۵ هزار میلیارد تومان در پایان آبان ۱۴۰۳ رسیده اما «پاداش و حق حضور هیات مدیره تاپیکو» در همین بازه زمانی مذکور از ۱.۳ میلیارد تومان به ۳.۲ میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است. مطابق با رویه‌های مدیریتی مرتبط با پاداش مدیران، در زمانی که سود خالص یک بنگاه اقتصادی کاهش ۵۱ درصدی داشته باشد، به هیج وجه نباید پاداش هیات مدیره آن افزایش ۱۴۶ درصدی پیدا کند.
از طرف دیگر سود پایه هرسهم تاپیکو در یک سال منتهی به پایان آبان ۱۴۰۳ در مقایسه با پایان آبان ۱۴۰۲ با کاهش ۷ ریال به ۲۵۴ ریال به ازای هر سهم این شرکت رسیده است. ضمنا نیاز بیشتر شرکت به تامین مالی خارج از شرکت (دریافت تسهیلات مالی از نظام بانکی) به شدت محسوس است، به نحوی که در یک سال مالی منتهی به پایان آبان ۱۴۰۱، به میزان ۱۱.۳ همت تسهیلات مالی دریافت کرده ولی در یک سال مالی منتهی به پایان آبان ۱۴۰۳ به رکورد ۱۴.۶ همت تسهیلات مالی دریافتی رسید که خود نشان‌دهنده رشد ۳۰ درصدی است.
در مجموع، با توجه به مطالب مطروحه، می‌توان بیان کرد که تاپیکو به عنوان یکی از گلوگاه‌های استراتژیک در زنجیره تولید نفت، پتروشیمی و لاستیک کشور نیاز به نظارت مالی و عملیاتی بیشتر از سوی شستا به عنوان سهامدار عمده‌اش دارد؛ چراکه در طول ۳ سال اخیر، سود خالص شرکت کاهش شدیدی پیدا کرده و به منظور ادامه فعالیت خود، ناگزیر به اخذ تسهیلات مالی بیشتر از بانک‌های عامل است. در نتیجه به منظور حفظ حقوق بازنشستگان، انجام اصلاحات مدیریتی در ساختار این بنگاه بزرگ اقتصادی کشور بیش از گذشته مورد نیاز است تا سازمان تامین اجتماعی، منابع مالی بیشتری برای پرداخت حقوق و مستمری بازنشستگان محترم در دسترس داشته باشد.