به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ با شروع فصل برداشت برنج، قیمت‌ها در بازار خرده‌فروشی کاهش قابل توجهی را تجربه کرد و از نرخ‌های بیش از ۳۰۰ هزار تومان به حدود ۲۳۰ تا ۲۴۰ هزار تومان رسید. پیش‌بینی فعالان بازار حاکی از آن بود که با افزایش عرضه و رسیدن به زمان اوج برداشت، قیمت‌ها به کمتر از ۲۰۰ هزار تومان نیز برسد.
با وجود کاهش اولیه، طی روزهای اخیر بازار شاهد افزایش مجدد قیمت‌ها بود. این تغییر روند ناشی از افزایش تقاضا در استان‌های شمالی و خریدهای گسترده فروشگاه‌های زنجیره‌ای و تعاونی‌ها اعلام شده است. در نتیجه، قیمت برنج ایرانی و خارجی وارد فاز نوسانی شد که می‌تواند مصرف‌کننده را با چالش مواجه کند.
وزارت جهاد کشاورزی در سال جاری با هدف مدیریت بازار برنج و حمایت از شالیکاران، توزیع برنج وارداتی را از طریق سامانه بازارگاه به اجرا گذاشت. این اقدام شفافیت در واردات و قیمت برنج خارجی را افزایش داده و می‌تواند به تعدیل قیمت برنج ایرانی کمک کند.
بر اساس پیش‌بینی‌ها، تولید برنج داخلی امسال حدود یک میلیون و ۷۵۰ هزار تن خواهد بود. محدودیت منابع آبی منجر به کاهش تعداد استان‌های مجاز برای کشت برنج از ۱۶–۱۷ استان به چهار استان شد. قیمت برنج تازه در شالیکوبی‌ها حدود ۱۷۰ هزار تومان و در بازار مصرف بین ۲۳۰ تا ۲۵۰ هزار تومان است که بالاترین کیفیت برنج ایرانی نیز در همین بازه قیمتی قرار دارد.
با توجه به تولید حدود دو میلیون تن برنج در کشور، یک میلیون تا یک میلیون و ۳۰۰ هزار تن نیاز به واردات وجود دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد کشاورزان با قیمت پایین محصول خود را به فروش می‌رسانند اما در بازار مصرف، قیمت‌ها چند برابر افزایش می‌یابد.
عدم اتصال حلقه تولید به مصرف و واسطه‌گری باعث ایجاد شکاف قیمتی قابل توجهی شده است. این فاصله نه فقط تولیدکننده را متضرر می‌کند، بلکه مصرف‌کننده نیز با قیمت‌های بالا مواجه است. تکمیل زنجیره ارزش و ایجاد تشکل‌های تولیدی می‌تواند با عرضه مستقیم محصول به بازار، این شکاف را کاهش دهد. همچنین ذائقه مصرف‌کنندگان فقط محدود به برنج شمالی نیست و عرضه مستقیم با قیمت مناسب می‌تواند حمایت از تولید داخل و رضایت مصرف‌کننده را همزمان محقق کند.
قیمت برنج خارجی نیز طی ۱۰ تا ۱۵ روز گذشته کاهش چشمگیری را تجربه کرده است. برنج هندی از ۷۰–۷۵ هزار تومان به ۵۸–۶۰ هزار تومان و برنج پاکستانی از ۱۴۵ هزار تومان به ۹۰–۹۵ هزار تومان رسید.
با این حال، افزایش تقاضا و کاهش عرضه باعث توقف شیب کاهشی قیمت شد. خریدهای گسترده شرکت‌های زنجیره‌ای و تعاونی‌ها منجر به کمبود عرضه در بازار شد و برخی کشاورزان و کارخانه‌داران نیز منتظر تعیین جهت‌گیری قیمت‌ها مانده‌اند.
با وجود عرضه کافی برنج در بازار، رفتار برخی توزیع‌کنندگان که قیمت را ۳۰ تا ۴۰ هزار تومان افزایش داده‌اند، باعث خروج بازار از روند کاهشی شده است. این موضوع نشان می‌دهد که نوسانات قیمتی فقط تابع عرضه و تقاضا نیست و نیاز به مدیریت هوشمند بازار و تشدید نظارت‌ها وجود دارد.
لغو دوره ممنوعیت واردات برنج در زمان برداشت و تشدید نظارت‌ها می‌تواند ضمن افزایش شفافیت، از سودجویی واسطه‌ها جلوگیری کرده و بازار را به تعادل برساند. همچنین تکمیل زنجیره ارزش و اتصال حلقه تولید به مصرف، امکان عرضه مستقیم محصول با قیمت مناسب به مصرف‌کننده را فراهم می‌کند و نارضایتی ناشی از شکاف قیمتی را کاهش می‌دهد.
در مجموع بازار برنج در شرایط فعلی با دو چالش اصلی مواجه است که یکی شکاف قیمت میان تولیدکننده و مصرف‌کننده و دیگری نوسانات ناشی از رفتار واسطه‌ها است. با برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری صحیح، از جمله توزیع شفاف برنج وارداتی، تکمیل زنجیره ارزش و اعمال نظارت‌های دقیق، می‌توان این مشکلات را مدیریت کرد. افزایش بهره‌وری تولید، استفاده از بذر مناسب و ارتقای کیفیت محصول داخلی نیز راهکارهای بلندمدت برای رسیدن به خودکفایی و کنترل قیمت‌ها محسوب می‌شوند.
بازار برنج نیازمند ترکیبی از سیاست‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت است؛ در کوتاه‌مدت، مدیریت عرضه و تشدید نظارت‌ها می‌تواند ثبات را به بازار بازگرداند و در بلندمدت، افزایش بهره‌وری و تکمیل زنجیره ارزش، زمینه کاهش شکاف قیمتی و حمایت از تولید داخلی را فراهم خواهد کرد.