به گزارش اقتصاد معاصر؛ خبر فوری افزایش یارانه نقدی ۱۴۰۴ این پرسش را برای بسیاری از خانواده‌ها به‌وجود آورده که یارانه هر نفر چقدر افزایش می‌یابد؟ بر اساس تحلیل‌های اقتصادی، اگر دولت قصد داشته باشد هزینه‌های واقعی زندگی را جبران کند، باید مبلغ یارانه نقدی ۱۴۰۴ را تا حدود یک میلیون و دویست هزار تومان افزایش دهد. در همین حال، تصمیم به حذف سه میلیون نفر از دهک‌های بالای درآمدی و تغییر سیاست در توزیع یارانه دهک‌های مختلف، معادلات تازه‌ای در نظام یارانه‌ای کشور ایجاد کرده است. پرسش اصلی اما همچنان باقی است: دولت تا چه اندازه توان و منابع کافی برای اجرای این وعده‌ها دارد؟
در روزهای اخیر، بحث درباره افزایش یارانه نقدی دوباره به صدر اخبار اقتصادی کشور بازگشته است. حذف یارانه سه میلیون نفر از دهک‌های بالای درآمدی و وعده دولت برای تقویت حمایت از دهک‌های ضعیف‌تر، باعث شده این پرسش جدی مطرح شود که یارانه هر نفر چقدر افزایش می‌یابد؟ و رقم واقعی یارانه نقدی در سال ۱۴۰۴ چه خواهد بود.
کارشناسان اقتصادی تأکید می‌کنند که مبلغ فعلی یارانه نقدی، یعنی ۳۰۰ هزار تومان، ارزش واقعی خود را از دست داده است. به گفته آلبرت بغزیان، اقتصاددان دانشگاه تهران، برای جبران هزینه‌های واقعی زندگی در سال ۱۴۰۴ باید یارانه هر نفر به حدود یک میلیون و دویست هزار تومان افزایش یابد. این رقم بر اساس نرخ تورم و هزینه‌های معیشت خانوارها محاسبه شده است.
در حال حاضر، پرداخت یارانه به دو گروه اصلی انجام می‌شود: دهک‌های اول تا سوم نفری ۴۰۰ هزار تومان دریافت می‌کنند و دهک‌های چهارم تا نهم نفری ۳۰۰ هزار تومان. دهک دهم نیز از دریافت یارانه محروم شده است. با این حال، اگر دولت تصمیم به افزایش یارانه نقدی ۱۴۰۴ بگیرد، احتمالاً مبالغ جدید به شکل پلکانی برای دهک‌های مختلف تعیین خواهد شد.
برنامه دولت این است که منابع حاصل از حذف یارانه خانوارهای پردرآمد به سمت دهک‌های ضعیف‌تر هدایت شود. این موضوع می‌تواند باعث شود دهک‌های اول تا سوم افزایش بیشتری در یارانه نقدی داشته باشند و حتی به ارقام میلیونی نزدیک شوند. در مقابل، یارانه دهک‌های بالاتر ممکن است ثابت بماند یا تغییر کمتری داشته باشد.
طبق اعلام رسمی، سه میلیون نفر از دهک‌های بالای درآمدی از فهرست یارانه‌بگیران کنار گذاشته شده‌اند. مسئولان می‌گویند این تصمیم با هدف توزیع عادلانه‌تر یارانه نقدی گرفته شده است. منابع آزادشده از این اقدام، قرار است صرف یارانه دهک‌های مختلف به‌ویژه کم‌درآمدترین گروه‌های جامعه شود.
پیشنهاد کارشناسان برای افزایش مبلغ یارانه نقدی تا یک میلیون و دویست هزار تومان در هر ماه برای هر نفر، اگرچه روی کاغذ جذاب است، اما اجرای آن به منابع مالی کلان نیاز دارد. کسری بودجه دولت، بدهی‌های سنگین و محدودیت‌های اقتصادی از موانع اصلی تحقق این وعده هستند.
اقتصاددانان می‌گویند راهکارهای متعددی برای واقعی‌تر شدن یارانه نقدی وجود دارد؛ از جمله تغییر شیوه پرداخت به صورت ترکیبی (نقدی و کالایی)، کاهش هزینه‌های غیرضروری دولت و هدایت منابع به سمت اقشار کم‌درآمد. به اعتقاد آنان، تداوم یارانه ۳۰۰ هزار تومانی به معنای بی‌اثر شدن کامل این سیاست حمایتی خواهد بود.
یکی از مهم‌ترین پرسش‌ها این است که دولت منابع لازم برای خبر فوری افزایش یارانه نقدی ۱۴۰۴ را از کجا تأمین خواهد کرد. برخی معتقدند حذف یارانه دهک‌های پردرآمد تنها بخشی از مشکل را حل می‌کند و برای رسیدن به ارقام میلیونی، باید اصلاحات ساختاری در بودجه و مالیات انجام شود.
سناریوهای مختلفی برای پرداخت یارانه در سال آینده مطرح شده است. یکی از گزینه‌ها این است که دهک‌های پایین افزایش بیشتری دریافت کنند و دهک‌های بالاتر با رقم فعلی باقی بمانند. برخی هم پیشنهاد داده‌اند که یارانه به صورت کالابرگ الکترونیکی یا ترکیبی از نقدی و کالایی پرداخت شود تا ارزش واقعی آن حفظ شود.
| دهک خانوار | یارانه فعلی (۱۴۰۳) | یارانه پیشنهادی (۱۴۰۴) | تغییر احتمالی |
|---|---|---|---|
| دهک‌های ۱ تا ۳ | ۴۰۰ هزار تومان | ۸۰۰ هزار تا ۱.۲ میلیون تومان | افزایش قابل توجه |
| دهک‌های ۴ تا ۹ | ۳۰۰ هزار تومان | ۵۰۰ هزار تا ۷۰۰ هزار تومان | افزایش محدود |
| دهک ۱۰ | حذف شده | حذف باقی می‌ماند | بدون تغییر |
بر اساس دیدگاه کارشناسان، مبلغ یارانه نقدی ۱۴۰۴ باید به‌طور جدی افزایش یابد تا بتواند نقش حمایتی واقعی خود را ایفا کند. در حالی که خبر فوری افزایش یارانه نقدی ۱۴۰۴ همچنان در مرحله پیشنهاد و بررسی است، به نظر می‌رسد دهک‌های کم‌درآمد اصلی‌ترین گروهی باشند که از تغییرات جدید بهره‌مند خواهند شد. پرسش کلیدی اما همچنان باقی است: دولت منابع لازم برای تحقق این وعده را چگونه فراهم خواهد کرد؟