به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ برخلاف نقدهایی که در سال‌های اخیر، برخی مسؤولان بانکی و اقتصادی و سیاسی نسبت به بانک محور بودن تامین مالی در اقتصاد ایران مطرح می‌کنند و این را عاملی برای بروز چالش در تامین مالی می‌دانند، بررسی تجربه تاریخی برخی کشورها نشان می‌دهد اقتصادهایی با محوریت نظام بانکی هم توانسته‌اند فرایند تامین مالی توسعه را با نوآورهای مالی نهادی بر مبنای نظام بانکی طی کنند.
به عنوان نمونه، آلمان با نظامی بانک‌محور توانست منابع مورد نیاز رشد اقتصادی ۸ درصدی را تامین کند. آلمان برخلاف بسیاری از گزاره‌های مشهور، تلاشی در جهت واگذاری بانک‌های دولتی و عمومی خود به بخش خصوصی نکرده و اتفاقا این بانک‌های دولتی هستند که نقش مهمی در فرایند توسعه صنعتی ایفا کرده‌اند.
در این گزارش به بررسی سه بانک توسعه‌ای و سرمایه گذاری آلمان می‌پردازیم.
یکی از بانک‌هایی که نقش مهمی در توسعه صنعتی آلمان به ویژه در توسعه بنگاه‌های کوچک و متوسط داشته است، بانک سرمایه‌گذاری آلمان است. این بانک در سال ۱۹۴۸ تاسیس شده و در سال ۲۰۱۲ با ۵۱۹۰ نفر کارمند و ۵۱۲ میلیارد یورو گردش مالی و با بیش از ۷۰ شعبه و نمایندگی در آلمان به عنوان یک بانک توسعه‌ای فعالیت می‌کند. این بانک به گروه‌های متنوعی از جمله بنگاه‌های کوچک و متوسط، مدیریت‌های محلی آلمان، صادرکنندگان و همچنین پروژه‌های توسعه‌ای کشور‌های در حال توسعه خدمات ارائه می‌کند. ازجمله فعالیت‌های به‌روز این بانک، ارائه تسهیلات و وام به بنگاه‌های کوچک و متوسط با شرایط مناسب، تامین مالی مسکن و زیرساخت‌ها، تامین مالی برای حفاظت از اقلیم و تامین مالی صادرات است.
درحالی که بانک سرمایه‌گذاری آلمان در ابتدای کار خود بیشتر از منابع دولتی استفاده می‌کرد، در حال حاضر بیش از ۹۴ درصد از پرتفوی حمایتی خود را از محل صندوق‌های بازار سرمایه تامین می‌کند. تامین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط از دهه ۱۹۷۰ اهمیت خاصی یافته است. بانک سرمایه‌گذاری آلمان همه ملزومات مرتبط با بنگاه‌های تازه تاسیس و بنگاه‌های کوچک و متوسط را یکجا فراهم کرده و هدفش تامین نیاز‌های مالی یک بنگاه در طول چرخه حیات بنگاه‌های اقتصادی است. در کنار حمایت‌های مالی، بانک سرمایه‌گذاری اقدام به ارائه خدمات مشاورهای به بنگاه‌های کوچک و متوسط کرده و در این زمینه با سایر موسسات تامین مالی به طور مشترک فعالیت می‌کند.
این بانک با توجه به تغییر شرایط بازار، سعی می‌کند ابزار‌های نوین تامین مالی ارائه کرده و در زمینه تعیین خط مشی بنگاه‌های کوچک و متوسط آلمان نقش اساسی ایفا کند. در فرآیند ارائه تسهیلات، بانک سرمایه‌گذاری آلمان مستقیما با مشتریان ارتباط برقرار نمی‌کند، بلکه این بانک منابع مالی خود را که از بازار سرمایه یا منابع عمومی جمع‌آوری کرده از طریق «بانک‌های هاوز» در اختیار مشتریان قرار می‌دهد. هاوز بانک اصطلاحی است که در آلمان به بانک‌های تجاری منطقه‌ای که صنایع و بنگاه‌ها به طور مستمر با آنها فعالیت می‌کنند، داده شده است.
در این سیستم، بانک‌های منطقه‌ای به دلیل ارتباط موثر کاری و متقابل بین بانک‌های تجاری و بنگاه‌های اقتصادی، می‌توانند متناسب با شرایط بنگاه، خدمات مشاورهای ارائه کرده و بنگاه‌ها را در تامین مالی از راه‌های کم هزینه و به صرفه اقتصادی راهنمایی کنند. در این سیستم که مبتنی بر اعتماد متقابل است، مشتریان می‌توانند با شرایط متناسب‌تری وام دریافت کرده و ازسوی دیگر بانک‌ها نیز با شناختی که از این بنگاه‌های اقتصادی دارند، ریسک برگشت ناپذیری تسهیلات اعطایی را به حداقل می‌رسانند.
بنگاه اقتصادی متقاضی دریافت تسهیلات ابتدا به بانک تجاری منطقه‌ای مراجعه کرده و بانک منطقه‌ای بر اساس ارزیابی‌های خود، در صورت تایید این تقاضا را به بانک سرمایه‌گذاری ارجاع می‌دهد. بانک سرمایه‌گذاری نیز وام درخواستی را با نرخ بهره مناسب در اختیار بانک منطقه‌ای قرار می‌دهد. نهایتا قراردادی بین بنگاه اقتصادی و بانک منطقه‌ای امضا و وام پرداخت می‌شود. لازم به ذکر است که تا قبل از ۲۱ اوت، ۲۰۰۳ بیشتر فعالیت‌ها و برنامه‌های حمایتی از SMEها قبلا توسط بانک توسعه آلمان یعنی DTA انجام می‌شده است و این بانک بر اساس اصلاح ساختار بانکی دولت فدرال از آن تاریخ در بانک سرمایه گذاری یعنی KfW ادغام شده است.
این بانک یک نهاد تشویقی در ایالت بایرن، یعنی ثروتمندترین ایالت آلمان است که در سال در شهر مونیج تاسیس شده است. بانک توسعه کسب و کار بایرن زیر نظر قوانین بخش عمومی اداره می‌شود و هدف اصلی از تاسیس آن، بازسازی اقتصادی شهر مونیخ پس از جنگ جهانی دوم بوده است. امروزه وظیفه این بانک تامین مالی بنگاه‌ها از بدو تاسیس، کمک به رشد و ایجاد نوآوری بنگاه‌ها، حفاظت از محیط زیست و ایجاد ثبات برای بنگاه‌های اقتصادی است.
گروه هدف این بانک، کارآفرینان و بنگاه‌های کوچک و متوسط ایالت بایرن است. در عین حال این بانک به مدیریت‌های محلی منطقه بایرن نیز کمک‌های بلاعوض و وام نیز پرداخت می‌کند.
ماموریت‌های اساسی بانک توسعه کار بایرن شامل «تسهیل ورود بنگاه‌های تازه تاسیس به بازار»، «افزایش میزان موفقیت بنگاه‌های کوچک و متوسط»، «حمایت از بنگاه‌هایی که خدمات و محصولات جدید به بازار ارائه می‌کنند»، «کاهش و از بین بردن نابرابری‌های منطقه‌ای»، «حمایت از بنگاه‌های اقتصادی در مواقع بحران با تاکید بر حفظ و حمایت از حقوق کارگران»، «تقویت اقتصاد منطقه بایرن با حمایت از سرمایه گذاری‌های خارج از کشور»، «توسعه زیرساخت‌های لازم برای فراهم سازی رشد اقتصادی»، «همکاری با سایر موسسات و نهاد‌های مالی در راستای تضمین تامین مالی پروژه‌های بزرگ» می‌شود.
همه تامین مالی و اعطای وام و تسهیلات از طریق بانک‌های تجاری منطقه‌ای «هاوزبانک» صورت می‌گیرد. هر بانکی که بخواهد تسهیلات تشویقی اعطا کند، می‌تواند در رده هاوز بانک قرار گیرد. بدین ترتیب بانک توسعه کسب‌وکار ضمن همکاری با سایر بانک‌ها، با آنها رقابت هم می‌کنند.
این بانک در سال ۲۰۱۲ با توزیع ۲.۵ میلیارد یورو وام و تسهیلات، تامین مالی و نیاز‌های نقدینگی نزدیک به ۵۴۰۰ بنگاه اقتصادی را فراهم و برای ۶۱۰۰ نفر نیروی کار فرصت اشتغال ایجاد کرده است. بخش عمد‌ه‌ای از این اعتبارات از محل منابع خود بانک توسعه کسب‌وکار بایرن تامین شده است. این بانک منابع خود را از طریق فروش اوراق مشارکت در بازار فراهم می‌کند.
بانک نوردراین وستفالن (North Rhine-Westphalia) در بزرگترین ایالت آلمان یعنی نوردراین وستفالن به عنوان یک بانک توسعه‌ای فعالیت می‌کند. این بانک در سال ۲۰۰۲ تاسیس شده و هدفش ایجاد توسعه ساختاری و اقتصادی در ایالت نوردراین وستفالن است.
این بانک با گردش مالی ۱۴۹ میلیارد یورو، سرمایه ۱۷ میلیارد یورو و ۳ نزدیک به ۱۲۵۰ نفر کارمند به عنوان بزرگترین بانک تشویقی ایالتی آلمان فعالیت می‌کند. بانک NRW گستره وسیعی از خدمات مثل اعطای وام‌های مرسوم تا خدمات مشاورهای ویژه را ارائه کرده و در مورد تاسیس بنگاه‌های اقتصادی جدید و توسعه بنگاه‌های کوچک و متوسط به صورت تخصصی عمل می‌کند. بانک NRW علاوه بر استفاده از منابع صندوق‌های اتحادیه اروپا و منابع حکومت فدرال، از منابع صندوق‌های متعدد دیگر نیز استفاده می‌کند.
ماموریت‌های بانک نوردراین وستفالن شامل «توسعه بنگاه‌های متوسط اقتصادی، به ویژه تامین مالی تاسیس و تقویت این بنگاه‌ها»، «تشویق ساخت مسکن و ساختمان‌های اجتماعی»، «اعطای سرمایه ریسک»، «حمایت از نوسازی و بازسازی شهر‌ها و محلات»، «حمایت از پروژه‌های زیربنایی»، «حمایت از اقتصاد کشاورزی و جنگل‌داری و بخش روستایی»، «حمایت از حفاظت محیط زیست»، «حمایت از فناوری و نوآوری» و «حمایت از پروژه‌های اجتماعی، فرهنگی و علمی» است.
علاوه بر این، بانک نوردراین وستفالن نهاد دیگری به نام آژانس تشویقی دارد که نهاد مشترک اتاق‌های صنایع، اتحادیه‌های صنفی کارگری و انجمن‌های صنایع مستقر در ایالت نوردراین وستفالن آلمان است. هدف این نهاد، برنامه‌ریزی برای اعطای مشوق‌های بخشی تشکیلات صنعتی و کمک در راه پیاده‌سازی این مشوق‌ها و همچنین هماهنگی فعالیت‌های صورت گرفته در سطح ایالت است.
همچنین این آژانس به اجرای برنامه‌های مختلفی در راستای استفاده صنایع و صنعت‌گران از منابع تامین شده ازسوی صندوق‌های اتحادیه اروپا و حکومت فدرال می‌پردازد. ازجمله این برنامه‌ها، پرداخت بیمه استادکار راه‌انداز کسب‌وکار، برنامه مشاوره اقتصادی NRW، برنامه استارترزچک (ورود قیم در صورت عدم تامین امنیت شغلی) و برنامه حمایتی اجرای آموزش حرفه‌ای است.
نكته حائز اهميت در بررسی برنامه‌های حمایتی بنگاه‌های کوچک و متوسط آن است که هرچند شبكه بانكی عمدتا با فعاليت‌های بانكی و پرداخت وام شناخته می‌شود ولی در آلمان بانک‌ها خدمات مشاوره و حتی برنامه‌های آموزشی متعددی برای این بنگاه‌ها ارائه می‌کنند.
با این خدمات، بانک به معنای واقعی شریک فرد کارآفرین شده و سعی دارد در مراحل مختلف همراه بنگاه اقتصادی باشد. یكی از این بانک‌های پيشتاز، بانک نوردراین وستفالن است که با برنامه‌های مشاوره و آموزشی مثل کوپن آموزشی سعی می‌کند در ارتقای مهارت نيروی کار بنگاه تاثيرگذار باشد.