به گزارش اقتصاد معاصر؛ اعلام برندگان نوبل پزشکی 2025 نقطه‌ای درخشان در تاریخ علم است. این جایزه، که هر سال به برجسته‌ترین دستاوردهای زیست‌پزشکی اختصاص می‌یابد، در سال ۲۰۲۵ به سه دانشمند اعطا شد که توانستند راز تنظیم ایمنی بدن را آشکار کنند.
تحمل ایمنی محیطی یا Peripheral Immune Tolerance یکی از پیچیده‌ترین و حیاتی‌ترین مکانیسم‌های زیستی است؛ فرآیندی که تضمین می‌کند سیستم ایمنی بدن، در حالی که عوامل بیگانه را نابود می‌کند، به سلول‌های خودی آسیب نرساند.
برندگان نوبل پزشکی 2025 با کشف این سازوکار بنیادی نشان دادند که «صلح درونی بدن» نه یک استعاره، بلکه یک فرآیند دقیق سلولی است که تعادل میان دفاع و خودحفاظتی را برقرار می‌سازد.
جایزه نوبل پزشکی از سال ۱۹۰۱ تاکنون یکی از معتبرترین افتخارات علمی جهان بوده است. این جایزه هر سال توسط مؤسسه کارولینسکا در سوئد اعطا می‌شود و انتخاب موضوع آن، جهت‌گیری آینده علم پزشکی را تعیین می‌کند.
در سال‌های اخیر، تمرکز نوبل پزشکی بر فهم عمیق‌تری از سازوکارهای مولکولی و ایمنی بدن قرار گرفته است. از واکسن‌های mRNA تا ژن‌درمانی و اکنون «تحمل ایمنی»، این روند نشان می‌دهد علم از درمان بیماری به سوی تنظیم هوشمندانه بدن انسان حرکت می‌کند.
برندگان نوبل پزشکی 2025 با تکیه بر دهه‌ها تحقیق در زیست‌شناسی سلولی و ژنتیک، یکی از بزرگ‌ترین معماهای علم ایمنی را حل کردند: چرا بدن گاهی خود را دشمن می‌پندارد؟
کمیته نوبل در اعلام رسمی خود سه پژوهشگر برجسته را معرفی کرد:
مری برانکو، زیست‌شناس آمریکایی که نقش ژن FoxP3 را در عملکرد سیستم ایمنی کشف کرد؛
فرد رامسدل، ایمونولوژیست برجسته که نشان داد جهش در همین ژن عامل بیماری‌های خودایمنی در انسان است؛
و شیمون ساکاگوچی، دانشمند ژاپنی که برای نخستین بار وجود «سلول‌های T تنظیمی» را اثبات کرد — سلول‌هایی که همان پلیس‌های درون بدن هستند و از حمله ایمنی نابجا به بافت‌های سالم جلوگیری می‌کنند.
این سه نفر با پژوهش‌های خود نشان دادند که ژن FoxP3 فرمانده سلول‌های T تنظیمی است؛ سلول‌هایی که تصمیم می‌گیرند کدام واکنش ایمنی باید فعال و کدام باید خاموش شود. این کشف، اساس مفهوم تحمل ایمنی محیطی را شکل داد و پزشکی مدرن را به مرحله‌ای جدید وارد کرد.
تحمل ایمنی محیطی یعنی توانایی بدن در حفظ آرامش در برابر سلول‌های خودی.
سیستم ایمنی، همانند ارتشی پیچیده، باید دشمن را از دوست تشخیص دهد. اگر این تشخیص دچار خطا شود، بیماری‌های خودایمنی مانند دیابت نوع یک، ام‌اس یا آرتریت روماتوئید بروز می‌کند.
برندگان نوبل پزشکی 2025 نشان دادند که سلول‌های T تنظیمی با کمک ژن FoxP3 فرمان توقف حمله را صادر می‌کنند و مانع از واکنش‌های مخرب علیه بدن می‌شوند.
این مکانیسم در قلب درمان‌های آینده قرار دارد، زیرا با کنترل دقیق آن می‌توان بین التهاب و ایمنی تعادل ایجاد کرد — بدون نیاز به سرکوب کامل سیستم ایمنی.
دستاورد امسال نوبل پزشکی فراتر از یک نظریه است؛ این کشف می‌تواند بنیان درمان‌های هوشمند آینده را بسازد.
در بیماری‌های خودایمنی، تقویت عملکرد سلول‌های تنظیمی می‌تواند التهاب را مهار و تخریب بافتی را متوقف کند.
در سرطان، برعکس، مهار موقت سلول‌های T تنظیمی می‌تواند سیستم ایمنی را برای حمله مؤثرتر به سلول‌های تومور تحریک کند.
در پیوند اعضا، پزشکان امیدوارند با افزایش تحمل ایمنی محیطی، بدن عضو پیوندی را طبیعی‌تر بپذیرد و نیاز به داروهای سرکوبگر کاهش یابد.
به این ترتیب، مفهوم کشف‌شده توسط برندگان نوبل پزشکی 2025 نه‌تنها تئوریک نیست، بلکه می‌تواند آینده درمان‌های انسانی را بازنویسی کند.
۶ اکتبر ۲۰۲۵ : اعلام رسمی برندگان نوبل پزشکی 2025 سه دانشمند آمریکایی و ژاپنی به‌صورت مشترک برنده شدند.
۷ تا ۹ اکتبر ۲۰۲۵ واکنش جامعه علمی جهانی متخصصان ایمنی، این کشف را تحول‌برانگیز توصیف کردند.
۱۰ اکتبر ۲۰۲۵ آغاز تحلیل‌های دانشگاهی دانشگاه‌های جهان نشست‌هایی برای بررسی پیامدهای بالینی برگزار کردند.
۱۲ اکتبر ۲۰۲۵ بحث درباره کاربرد در سرطان محققان اعلام کردند کنترل سلول‌های T تنظیمی می‌تواند ایمونوتراپی را متحول کند.
۱۴ مهر ۱۴۰۴ بازتاب در رسانه‌های ایران کارشناسان ایرانی این انتخاب را فرصتی برای گسترش تحقیقات ایمنی دانستند.
اهمیت این کشف در آن است که به پرسشی پاسخ می‌دهد که پزشکان سال‌ها با آن مواجه بودند: چرا بدن گاهی علیه خود واکنش نشان می‌دهد؟
اکنون با شناخت سلول‌های تنظیمی و ژن FoxP3، می‌توان از این واکنش‌ها پیشگیری کرد. در واقع، برندگان نوبل پزشکی 2025 با معرفی یک زبان جدید برای سیستم ایمنی، امکان «مذاکره با بدن» را فراهم کردند.
در پزشکی آینده، به جای خاموش کردن کل سیستم ایمنی، فقط بخش‌های خاصی از آن هدف قرار می‌گیرند. این تغییر نگرش می‌تواند درمان بیماری‌های مزمن را مؤثرتر و ایمن‌تر کند.
دانشمندان سراسر جهان اعلام کردند که نوبل پزشکی امسال یکی از دقیق‌ترین انتخاب‌ها در دهه اخیر بوده است. این جایزه، توجه جهانی را از درمان به تنظیم معطوف کرد — مفهومی که آینده پزشکی را رقم خواهد زد.
در رسانه‌ها نیز، تمرکز بر اهمیت تعادل ایمنی و نقش سلول‌های T تنظیمی در سلامت انسان افزایش یافته است.
در ایران، بسیاری از اساتید علوم زیستی تأکید کردند که پژوهش‌های داخلی در زمینه بیماری‌های خودایمنی و ژن‌درمانی می‌تواند از این دستاورد الهام بگیرد و با حمایت سازمان‌های علمی توسعه یابد.
اگر نوبل ۲۰۲۴ بر RNA و پیام‌رسانی ژنتیکی تمرکز داشت، نوبل پزشکی 2025 بر گفت‌وگوی سلول‌های ایمنی با یکدیگر متمرکز است.
این تغییر جهت نشان می‌دهد علم پزشکی به مرحله‌ای رسیده که به جای اصلاح خطاهای بیرونی بدن، به دنبال تنظیم هوشمندانه تعادل درونی است.
در واقع، برندگان نوبل پزشکی 2025 با پژوهش‌های خود اثبات کردند که درمان واقعی، در شناخت هوشمند بدن نهفته است، نه صرفاً در تجویز دارو.
با وجود هیجان‌انگیز بودن نتایج، هنوز راه زیادی تا کاربرد گسترده آن در پزشکی باقی است.
کنترل دقیق فعالیت سلول‌های T تنظیمی بدون ایجاد عوارض جانبی از مهم‌ترین چالش‌هاست.
افزون بر آن، در بیماران سرطانی باید مراقب بود مهار بیش از حد سلول‌های تنظیمی، منجر به واکنش‌های ایمنی خطرناک نشود.
اما با رشد سریع فناوری‌های ژن‌ویرایش و مدل‌سازی ایمنی، انتظار می‌رود در چند سال آینده، درمان‌های هدفمند مبتنی بر این کشف در دسترس قرار گیرد.
برای ایران، اهمیت این جایزه دوچندان است. از یک سو، کشور با افزایش شیوع بیماری‌های خودایمنی مانند ام‌اس و آرتریت روماتوئید روبه‌روست؛ از سوی دیگر، زیرساخت‌های پژوهش در ایمنی سلولی در حال شکل‌گیری است.
کشف تحمل ایمنی محیطی می‌تواند مبنایی برای توسعه داروهای بومی و همکاری‌های بین‌المللی باشد.
دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی ایرانی می‌توانند از این فرصت برای راه‌اندازی پروژه‌های مشترک در حوزه ایمنی و ایمونوتراپی بهره‌برداری کنند و در مسیر دستیابی به فناوری‌های نوین گام بردارند.
پس از اعلام برندگان نوبل پزشکی 2025، انتظار می‌رود موج جدیدی از تحقیقات در حوزه ایمنی آغاز شود.
پزشکی جهان در حال حرکت به سوی درمان‌هایی است که به جای خاموش کردن سیستم ایمنی، آن را هوشمندانه هدایت می‌کنند.
اگر این مسیر ادامه یابد، شاید در آینده نزدیک بتوان بسیاری از بیماری‌های خودایمنی را پیش از بروز، کنترل کرد.
انتخاب «برندگان نوبل پزشکی 2025» تنها تجلیل از سه دانشمند نیست؛ بلکه اعلام آغاز عصری تازه در پزشکی است — عصری که در آن، درمان نه از بیرون بلکه از درون بدن آغاز می‌شود. کشف تحمل ایمنی محیطی نشان داد راز سلامتی در درک زبان بدن نهفته است؛ زبانی که برندگان نوبل پزشکی 2025 آن را برای همیشه رمزگشایی کردند.