به گزارش اقتصاد معاصر؛ بعد از بحث‌ها و انتقادهای فراوان بر مهریه‌های سنگین و فشار مالی ناشی از آن، سرانجام قانون جدید مهریه وارد جریان تصویب شده است. در این قانون جدید، بخش قابل توجهی از ضمانت اجرایی پرداخت مهریه محدود به ۱۴ سکه تعیین شده و برای مبالغ بالاتر شرایط متفاوتی پیش‌بینی شده است. در این گزارش به شرح کامل «تصویب قانون مهریه»، «قانون مهریه ۱۴۰۴»، «اصلاح قانون مهریه» و موضوع «قانون جدید مهریه ۱۴ سکه» پرداخته و پیامدهای آن را بررسی می‌کنیم.
در چارچوب طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی و احکام مرتبط با مهریه، نمایندگان مجلس مقرر کرده‌اند که ضمانت اجرایی مهریه تا سقف ۱۴ سکه تمام بهار آزادی باشد. یعنی تا آن میزان، امکان استفاده از ابزارهایی مانند صدور حکم جلب وجود خواهد داشت. برای مبالغ مهریه بیشتر از ۱۴ سکه، امکان جلب برای مرد وجود نخواهد داشت مگر اینکه توانایی مالی وی ثابت شود.
در عین حال، تعیین مهریه به تعداد بیشتر از ۱۴ سکه همچنان ممکن است و زوجین می‌توانند توافق کنند، اما ضمانت اجرایی خاص «حبس مستقیم» برای آن بخش محدود خواهد بود.
یکی از اصلاحات مهم دیگر، معافیت از حق‌الثبت برای مهریه‌هایی که تا سقف ۱۴ سکه تعیین می‌شوند، به منظور کاهش هزینه‌های قانونی برای زوجین است.
سخنگوی کمیسیون قضائی و حقوقی مجلس طی اظهاراتی هشدار داده است که مهریه‌های سنگین به عاملی بازدارنده در تشکیل خانواده تبدیل شده‌اند و حتی در سیاست جمعیتی تأثیر منفی دارند. او گفته است که بسیاری از جوانان به دلیل فشار مالی مهریه از ازدواج منصرف می‌شوند.
به گفته نماینده مجلس، طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت مالی با هدف «ایجاد آرامش خاطر برای جوانان» و کاهش فشار بر زوجین ارائه شده و بخش مهریه آن، سقف ضمانت اجرایی ۱۴ سکه را در نظر گرفته است.
قاضی دیوان عالی کشور نیز در همین زمینه تأکید کرده است که مهریه سنگین نه تنها بار مالی بر مردان تحمیل می‌کند، بلکه زنان متضرر را نیز در پرونده‌های حقوقی پیچیده گرفتار می‌کند.
طبق طرح تصویب شده، اگر مهریه تا ۱۴ سکه باشد، زوجه می‌تواند با ارائه دادخواست، صدور حکم جلب را درخواست نماید و مرجع اجرای احکام موظف است اموال مرد را شناسایی و توقیف کند.
اگر مهریه بیشتر از ۱۴ سکه باشد، بخش مازاد آن جنبه حقوقی دارد و برای آن باید تمکن مالی زوج اثبات شود تا امکان مطالبه ایجاد شود، اما الزام به جلب مرد برای پرداخت آن وجود ندارد.
یکی از تغییرات حمایتی قانون جدید مهریه ۱۴۰۴ این است که اگر مهریه تا سقف ۱۴ سکه تعیین شود، زوجین از پرداخت هزینه ثبت (حق‌الثبت) معاف خواهند بود. این معافیت می‌تواند مشوق کاهش مهریه‌های سنگین باشد.
مطالبه مهریه در قانون جدید همچنان از طریق دادگاه خانواده یا اجرای ثبت امکان‌پذیر است. در مواردی که مرد ادعای اعسار دارد (ناتوانی قانونی برای پرداخت) باید مدارکی مانند اظهارنامه مالیاتی، گردش حساب بانکی یا امکان نظر کارشناسی ارایه دهد.
در برخی موارد پیشنهاد شده است که بررسی اعسار توسط کارشناسان دادگستری انجام شود تا بررسی تمکن مالی دقیق‌تر صورت گیرد.
برای مهریه‌هایی که مازاد بر ۱۴ سکه تعیین شده‌اند، امکان توقیف اموال مرد در صورت اثبات توانایی مالی وی وجود دارد. اما امکان صدور حکم جلب به‌طور خودکار برای آن بخش از مهریه وجود نخواهد داشت.
از سوی دیگر، مطابق گفته برخی حقوق‌دانان، بخش اعظم مهریه همچنان ممکن است مطالبه شود اما اجرای آن تابع شرایط توانایی مالی خواهد بود.
طرح جدید مهریه هنوز به قانون نهایی تبدیل نشده ولی در دستور کار مجلس برای بررسی قرار دارد. نمایندگان در جلسات علنی و کمیسیون حقوقی و قضایی در حال بررسی جزئیات ماده به ماده هستند.
در مقابل، برخی از سازمان‌ها و کارشناسان حقوق زنان انتقاد کرده‌اند که کاهش ضمانت اجرایی ممکن است به نفع زنان نباشد و امکان فشار بر آن‌ها پس از طلاق را افزایش دهد.
همچنین قرار است در مواردی مانند مهریه‌های مازاد، روش‌های جایگزین مانند صدور دستور توقیف یا حتی استفاده از ابزارهای مالی مانند بیمه مهریه بررسی شود.
اجرای قانون جدید مهریه می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای در عرصه‌های اجتماعی، حقوقی و اقتصادی داشته باشد:
کاهش پرونده‌های مهریه: با محدود کردن ضمانت اجرایی به ۱۴ سکه، ممکن است تعداد دعاوی حقوقی و قضایی مرتبط کاهش یابد.
کاهش فشار مالی بر مردان: مردانی که مهریه‌های سنگین تعیین کرده بودند، ممکن است دیگر نگران صدور حکم جلب برای مبالغ قابل توجه نباشند.
آرامش فکری برای جوانان: با ابهام کمتر درباره مهریه‌های سنگین، امکان تشویق به ازدواج بیشتر می‌شود.
نگرانی از کاهش حقوق زنان: اگر بخش مازاد مهریه محدود شود و اثبات توانایی مالی مرد دشوار گردد، ممکن است حقوق مالی زنان در مراحل مطالبه کاهش یابد.
تغییر نقش دادگاه‌ها: قضات باید در بررسی تمکن مالی دقت بیشتری کنند و گاهی نقش کارشناسی فعال‌تری داشته باشند.
در نهایت، قانون جدید مهریه ۱۴۰۴ طرحی است که قرار است ضمانت اجرایی مهریه را تا سقف ۱۴ سکه تنظیم کند و برای مازاد آن، شرط تمکن مالی را مطرح نماید. تصویب این قانون می‌تواند بخش عمده‌ای از فشارهای مالی ناشی از مهریه را کاهش دهد، اما اگر به‌طور کامل توازن حقوق زن و مرد را در نظر نگیرد، ممکن است انتقاداتی نیز همچنان باقی بگذارد.