به گزارش اقتصاد معاصر؛ تغییرات گسترده در فهرست یارانه‌بگیران کشور در راه است. بر اساس اعلام رسمی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و تأکیدات مجلس شورای اسلامی، روند حذف یارانه نقدی پردرآمدها در آبان‌ماه ۱۴۰۴ سرعت می‌گیرد. تاکنون یارانه بیش از ۹.۵ میلیون نفر از دهک‌های بالا قطع شده و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال این رقم به حدود ۱۸ میلیون نفر برسد. هدف از این اقدام، اجرای دقیق دهک‌بندی جدید، حذف افراد غیرمشمول و هدایت منابع به دهک‌های پایین و اقشار آسیب‌پذیر است.
به‌دنبال مصوبه مجلس در تاریخ ۲۲ مهر ۱۴۰۴، گزارش کمیسیون برنامه و بودجه درباره استنکاف وزارت رفاه از اجرای بند (ت) تبصره (۱۳) قانون بودجه به قوه قضاییه ارجاع شد. نمایندگان مجلس معتقدند وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در اجرای حذف یارانه سه دهک بالای درآمدی تعلل کرده و این روند باید با سرعت بیشتری ادامه یابد.
بر این اساس، احتمال می‌رود در پایان آبان‌ماه ۱۴۰۴ شمار قابل توجهی از خانوار‌های دهک‌های بالا از فهرست یارانه‌بگیران کنار گذاشته شوند. در گذشته حذف‌ها به‌صورت تدریجی انجام می‌شد، اما اکنون احتمال حذف یکباره تعداد بیشتری از خانوارها وجود دارد.
«حسنیعلی حاجی‌دلیگانی»، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، در گفت‌وگویی اعلام کرد:
«حذف یکباره یارانه سه دهک بالای درآمدی اشتباه است و می‌تواند تبعات اجتماعی داشته باشد. این اقدام باید به‌صورت پلکانی و با دقت در دهک‌بندی واقعی خانوارها اجرا شود.»
وی تأکید کرد که برخی خانوارها به اشتباه در دهک‌های بالاتر قرار گرفته و یارانه‌شان قطع شده است، بنابراین باید دقت بیشتری در بررسی داده‌ها و دهک‌بندی‌ها اعمال شود.
بر اساس آیین‌نامه اجرایی هیئت وزیران و مصوبات دولت چهاردهم، ۶ شاخص اصلی برای شناسایی و حذف خانوار‌های پردرآمد از فهرست یارانه‌بگیران اعلام شده است:
میزان مجموع درآمد ماهانه اعضای خانوار
تراکنش‌های خرید و هزینه‌های بانکی ماهانه
دارایی‌های ملکی و مستغلات گران‌قیمت
داشتن خودرو‌های لوکس یا چند وسیله نقلیه گران‌قیمت
سفر‌های مکرر خارجی در چند سال اخیر
اقامت یا داشتن ملک در خارج از کشور
در تصمیمی تازه از سوی دولت، معیار جدیدی برای قطع یارانه نقدی خانوارها معرفی شده است. بر اساس این تغییر، شاخصی با عنوان «خرید خرد» به فرآیند دهک‌بندی یارانه‌بگیران اضافه شده و خانوار سه‌نفره‌ای که میانگین ماهانه خرید خرد و اجاره‌بهای آن‌ها در شش ماه گذشته بیش از ۵۰ میلیون تومان باشد، از فهرست یارانه‌بگیران حذف می‌شود.
این تصمیم با هدف ساده‌سازی ارزیابی وضعیت اقتصادی خانوارها و شناسایی دقیق‌تر دهک‌های پردرآمد اتخاذ شده است و قرار است به مرور جایگزین برخی از شاخص‌های پیچیده و غیرشفاف قبلی شود.
خانوارهایی که یک یا چند مورد از این شاخص‌ها را دارا باشند، در معرض حذف از فهرست یارانه نقدی قرار دارند. وزارت تعاون اعلام کرده است که فرایند حذف تدریجی و مرحله‌ای انجام می‌شود و اولویت با خانوارهایی است که در چند شاخص پردرآمدی قرار دارند.
تمامی اطلاعات مالی، بانکی و دارایی خانوارها از طریق پایگاه رفاه ایرانیان بررسی می‌شود. این سامانه داده‌های مربوط به حساب‌های بانکی، املاک، خودرو، سفر‌های خارجی و حتی موقعیت شغلی را با سایر پایگاه‌های داده تطبیق می‌دهد.
خوداظهاری خانوارها ملاک نیست و در صورت اعتراض به حذف یارانه، بررسی صرفاً بر اساس داده‌های رسمی صورت می‌گیرد.
همچنین بر اساس گزارش وزارت رفاه، حدود یک میلیون ایرانی مقیم خارج از کشور نیز در حال بررسی هستند تا تنها در صورت احراز شرایط استحقاق، یارانه نقدی دریافت کنند.
دهک‌های اول تا سوم: ماهانه ۴۰۰ هزار تومان به ازای هر نفر
دهک‌های چهارم تا نهم: ماهانه ۳۰۰ هزار تومان به ازای هر نفر
دهک دهم (پردرآمدها): حذف کامل از فهرست یارانه‌بگیران
یارانه نقدی به‌صورت مستقیم به حساب سرپرست خانوار واریز می‌شود و در کنار آن، طرح کالابرگ الکترونیک نیز برای خانوار‌های کم‌درآمد فعال است.
حذف یارانه پردرآمدها، یکی از بند‌های اصلی قانون بودجه سال ۱۴۰۴ است که هدف آن تأمین منابع مالی برای افزایش حمایت از دهک‌های پایین از طریق کالابرگ، تسهیلات معیشتی و پوشش بیمه‌ای اقشار آسیب‌پذیر است.
به گفته کارشناسان اقتصادی، اگر حذف‌ها بر اساس داده‌های دقیق انجام شود، می‌تواند به کاهش نابرابری اقتصادی و هدفمند شدن یارانه‌ها کمک کند.
جهت ثبت اعتراض به حذف یا تغییر دهک‌بندی یارانه خانوار، باید به سامانه رسمی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به نشانی زیر مراجعه کنید:
آدرس سامانه: hemayat.mcls.gov.ir
در این سامانه با وارد کردن کد ملی سرپرست خانوار و شماره همراه (که باید حتماً به نام سرپرست ثبت شده باشد)، می‌توانید وضعیت دهک‌بندی و علت حذف یا تغییر یارانه را مشاهده کرده و در صورت نیاز، اعتراض خود را ثبت نمایید.
براساس اعلام وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، چهار روش برای استعلام دهک اقتصادی خانوارها در نظر گرفته شده است:
۱. سامانه حمایت
معتبرترین و دقیق‌ترین روش برای اطلاع از وضعیت دهک‌بندی، مراجعه به سامانه حمایت معیشتی است. متقاضیان می‌توانند با ورود به این سامانه و استفاده از پنجره ملی خدمات دولت هوشمند، وضعیت دهک خود را مشاهده کنند. مراحل ورود شامل موارد زیر است:
مراجعه به hemayat.mcls.gov.ir
انتخاب گزینه "ورود و ثبت‌نام"
ورود از طریق پنجره ملی خدمات دولت هوشمند با شماره ملی سرپرست خانوار
ثبت شماره تلفن همراه سرپرست و دریافت کد تأیید پیامکی
مشاهده وضعیت دهک اقتصادی در بخش "وضعیت اقتصادی خانوار"
۲. کد دستوری USSD
سرپرستان خانوارهایی که به اینترنت دسترسی ندارند، می‌توانند با شماره‌گیری کد دستوری #کدملی*۴۳۸۵۷۴ * از طریق تلفن همراه، وضعیت یارانه خود را بررسی کنند. در این روش، نتیجه استعلام به‌صورت پیامکی ارسال می‌شود.
۳. تلفن گویای وزارت رفاه
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی شماره‌های ۰۲۱-۶۳۶۹ و ۰۲۱-۶۳۶۹۰۹۲۰ را برای پاسخگویی به سوالات شهروندان درباره دهک‌بندی و یارانه فعال کرده است. افراد می‌توانند با تماس با این شماره‌ها و ارائه کد ملی سرپرست خانوار، اطلاعات مربوط به دهک اقتصادی خود را دریافت کنند.
۴. مراجعه حضوری به دفاتر پلیس +۱۰
افرادی که به اینترنت یا تلفن همراه دسترسی ندارند، می‌توانند با مراجعه حضوری به دفاتر پلیس +۱۰ و ارائه کارت ملی، از وضعیت دهک اقتصادی خانوار خود مطلع شوند.
در صورت حذف یارانه، خانوارها می‌توانند با مراجعه به سایت رسمی سامانه حمایت وزارت رفاه به نشانی: hemayat.mcls.gov.ir (https://hemayat.mcls.gov.ir/) نسبت به ثبت اعتراض خود اقدام کنند. بررسی اعتراض‌ها معمولاً طی چند هفته انجام و نتیجه از طریق پیامک اعلام می‌شود.
با اجرای فاز جدید دهک‌بندی در آبان ۱۴۰۴، احتمال حذف یارانه خانوار‌های دارای درآمد و دارایی بالا افزایش یافته است. طبق قانون بودجه، تا پایان سال ممکن است نزدیک به ۱۸ میلیون نفر از فهرست یارانه‌بگیران خارج شوند.
دولت تأکید دارد که منابع حاصل از این حذف‌ها صرف حمایت از اقشار کم‌درآمد، توزیع کالابرگ الکترونیک و تقویت معیشت خانوار‌های ضعیف‌تر خواهد شد.