به گزارش اقتصاد معاصر؛ پس از انتشار توییت انتقادی رئیس‌جمهور درباره «مدرک‌سازی»، «رهاشدگی مأموریت‌ها» و لزوم «تجمیع ظرفیت‌ها»، برخی کاربران و حتی دانشجویان این دانشگاه، احتمال انحلال دانشگاه پیام نور یا ادغام پیام نور با دانشگاه فرهنگیان را مطرح کردند. این پرسش در شرایطی مطرح شده که همزمان، حدود ۷۰۰ دانشجوی بین‌الملل پیام نور با مشکلات جدی در صدور مدرک و وضعیت آموزشی روبه‌رو هستند و وزیر علوم وعده داده است که تخلفات مرتبط با جذب غیرقانونی آنها «به‌صورت قضایی» پیگیری شود. این هم‌زمانی باعث شده موضوع آینده و ساختار دانشگاه پیام نور دوباره در مرکز توجه قرار گیرد.
توییت مسعود پزشکیان که در آن دانشگاه پیام نور را از «مسیر اصلی مأموریت‌های خود خارج‌شده» توصیف کرد و از «تجمیع ظرفیت‌ها» و «ساماندهی ساختار‌های ایستا» سخن گفت، سبب شد بار دیگر بحث‌های مربوط به ادغام یا انحلال دانشگاه پیام نور بر سر زبان‌ها بیفتد.
رئیس‌جمهور نوشت:
هدف دانشگاه پیام‌نور، آموزش حین خدمت و مهارت‌افزایی بود؛ اما امروز به ارائه‌کننده مدرک تبدیل شده است... هدر دادن منابع کشور برای مدرک‌سازی قابل قبول نیست.
این لحن انتقادی، زمینه‌ساز شکل‌گیری دوباره نگرانی‌ها درباره آینده پیام نور شد.
با وجود افزایش گمانه‌زنی‌ها، سخنگوی وزارت آموزش‌وپرورش و همچنین برخی منابع رسمی اعلام کرده‌اند که قرار نیست دانشگاه پیام نور منحل یا ادغام شود.
آنچه مطرح است ساماندهی واحد‌هایی است که با کاهش شدید جمعیت دانشجویی مواجه‌اند و انتقال فضا‌های بدون استفاده پیام نور به دانشگاه فرهنگیان که با کمبود فضا روبه‌رو است.
این موضوع بیشتر یک جابه‌جایی کاربری و بهره‌برداری بهینه است، نه انحلال یا ادغام ساختاری.
در کنار این موضوع، مسئله دانشجویان بین‌الملل پیام نور طی ماه‌های اخیر به یک بحران جدی تبدیل شده است. این دانشجویان نسبت به عدم صدور مدرک و برگزاری نشدن آزمون جامع دکتری اعتراض داشته و چندین‌بار مقابل وزارت علوم و مجلس تجمع کرده‌اند.
«محمدهادی امین‌ناجی» رئیس دانشگاه پیام نور اعلام کرده است:
فعالیت بین‌المللی پیام نور از سال ۱۳۸۶ قانونی بوده است.
اما پذیرش‌هایی در سال‌های اخیر بدون تکمیل روند‌های اداری انجام شده
جذب دانشجوی جدید متوقف شده تا مجوز‌ها اصلاح شود
هدف دانشگاه، رفع کامل مشکل مدارک دانشجویان بین‌الملل است
این توضیحات نشان می‌دهد مسئله دانشجویان بین‌الملل رابطه‌ای با انحلال دانشگاه پیام نور ندارد و بیشتر به تخلفات مدیریتی برمی‌گردد.
حسین سیمایی وزیر علوم، در اظهاراتی تند و بی‌سابقه گفت:
جذب برخی دانشجویان بین‌الملل «غیرقانونی» بوده است
تعدادی از مسئولان پیام نور «مقصر» هستند
پرونده باید قضایی شود تا چنین اتفاقاتی تکرار نشود
دانشجویان بین‌الملل بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ نفر هستند، نه ۴ هزار نفر
وزارت علوم با تشکیل کارگروه ویژه، دنبال حل مشکل این افراد است
این موضع‌گیری بار دیگر نگاه‌ها را به وضعیت مدیریت و ساختار دانشگاه پیام نور معطوف کرد.
چند عامل در تشدید گمانه‌های اخیر نقش داشته‌اند:
۱. کاهش شدید تعداد دانشجو در پیام نور
بسیاری از واحد‌ها امروز تقریباً «بدون دانشجو» هستند.
تا جایی که سخنگوی وزارت آموزش‌وپرورش گفته است برخی واحد‌ها سال‌هاست پذیرشی ندارند.
۲. افزایش نیاز دانشگاه فرهنگیان به فضا
به دلیل کمبود شدید کلاس و خوابگاه، انتقال فضا‌های خالی پیام نور از سال‌های گذشته در دستور کار بوده است.
۳. انتقادات رئیس‌جمهور به مدرک‌سازی
این جمله که «هدر دادن منابع کشور برای مدرک‌سازی قابل قبول نیست» باعث شده برخی به اشتباه آن را به معنای تعطیلی یا انحلال دانشگاه پیام نور تفسیر کنند.
برای تحلیل آینده این دانشگاه، باید تاریخ آن را مرور کرد:
▪ دهه ۸۰: دوران طلایی
دانشجویان پیام نور به بیش از یک میلیون نفر رسید
به «بزرگ‌ترین دانشگاه جهان» از نظر تعداد دانشجو تبدیل شد
▪ دهه ۹۰: دوره تحول و افت
اشباع بازار آموزش عالی
تغییر سیاست‌ها در وزارت علوم
کاهش شدید تقاضا
افت مداوم تعداد دانشجویان در ۴۹۵ واحد دانشگاهی
این روند، امروز پیام نور را در مرحله ساماندهی و بازتعریف مأموریت‌ها قرار داده است.
باوجود همه چالش‌ها، پیام نور همچنان:
۳۶۰ هزار دانشجو دارد
در ۴۹۵ واحد مشغول فعالیت است
رتبه ۵۳ ایران و ۱۹۷۲ جهان را در رتبه‌بندی USNews کسب کرده است
صد‌ها رشته کارشناسی، ارشد و دکتری ارائه می‌دهد
این داده‌ها نشان می‌دهد شایعات مربوط به انحلال دانشگاه پیام نور با واقعیت‌های رسمی همخوانی ندارد.
طبق تمام اظهارات رسمی.
آنچه در حال وقوع است:
انحلال دانشگاه پیام نور نیست
ادغام پیام نور با فرهنگیان نیست
ساماندهی واحدهای کم‌دانشجو
انتقال برخی ساختمان‌ها به دانشگاه فرهنگیان
پیگیری قضایی تخلفات جذب دانشجویان بین‌الملل
بازگشت پیام نور به مأموریت‌های اولیه مهارت‌محور
بنابراین، پیام نور نه در حال تعطیلی است و نه در آستانه ادغام.
اما بدون شک وارد یک دوره اصلاحات ساختاری گسترده شده است.
دانشگاه پیام‌نور سامانه دانشگاهی نیمه‌دولتی در ایران است.
دانشگاه پیام نور در سال ۱۳۶۷ رسماً با پذیرش اولین گروه دانشجو و بر اساس مصوبات «شورای عالی انقلاب فرهنگی» تأسیس شد. این دانشگاه با هدف توسعه آموزش از راه دور و نیمه‌حضوری در ایران ایجاد شد و در ادامه به مرور زمان مراکز و رشته‌های تحصیلی خود را گسترش داد.
تأسیس: بر اساس مصوبات جلسات ۹۴ (مورخ ۲۷ آبان ۱۳۶۵) و ۹۷ (مورخ ۲۵ آذر ۱۳۶۵) «شورای عالی انقلاب فرهنگی»، دانشگاه پیام نور عملاً با پذیرش اولین گروه دانشجو در «مهر ماه سال ۱۳۶۷» تأسیس شد.
هدف: این دانشگاه با رویکرد «آموزش از راه دور و نیمه‌حضوری» تأسیس شد تا دسترسی به آموزش عالی را تسهیل کند.
مرکز بین‌الملل: در «۲۷ شهریور ۱۳۸۵»، «مرکز بین‌الملل پیام نور» نیز با هدف گسترش تحصیلات عالی برای دانشجویان ایرانی مقیم خارج و دانشجویان غیرایرانی تأسیس شد.
طبق ادعای رئیس این دانشگاه در سال ۱۳۹۸، پیام نور از نظر تعداد دانشجو بزرگ‌ترین دانشگاه دولتی کشور و هفتمین دانشگاه پرجمعیت جهان است.این دانشگاه درسال ۱۳۶۷ پس از ادغام دانشگاه ابوریحان بیرونی و دانشگاه آزاد ایران با نام جدید «پیام نور» تأسیس شد. شیوهٔ آموزشی این دانشگاه، ترکیبی حضوری و نیمه‌حضوری همچنین آموزش باز و از راه دور است.از نظر ساختاری، دانشگاه پیام‌نور دارای یک سازمان مرکزی در تهران و ۳۱ دانشگاه استانی در سراسر ایران و بیش از ۲۰ شعبه در خارج از ایران است. این دانشگاه دامنهٔ وسیعی از رشته‌های مختلف را به‌طور متفاوت ارائه می‌داد.قبلاً دانشگاه پیام‌نور صاحب امتیاز و ناشر ۲۰ مجله تخصصی بود. منابع درسی دانشجویان شامل کتب انتشارات خود دانشگاه پیام‌نور می‌باشد.در گذشته بر اساس رتبه‌بندی تایمز دانشگاه پیام‌نور جزو ۱۵۰۰ دانشگاه برتر جهان بود. بر اساس آخرین رتبه‌بندی اعلام شده در آبان ماه ۱۴۰۱ توسط پایگاه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC)، دانشگاه پیام‌نور در سال تحصیلی ۱۳۹۹–۱۴۰۰ رتبه اول را در بین دانشگاه‌های ایران داشت.در رتبه‌بندی قدیمی دیگر، دانشگاه پیام‌نور رتبه ۱۸۴۲ بهترین دانشگاه‌های جهان و رتبه ۷۲۳ بهترین دانشگاه‌های آسیا را داشت.همچنین بر اساس نظام رتبه‌بندی جهانی کیو اس(QS) قبلاً دانشگاه پیام‌نور به عنوان بزرگ‌ترین دانشگاه نیمه‌دولتی ایران در جمع برترین دانشگاه‌های آسیا قرار داشت.
دانشجویان رسمی
دانشجویان رسمی دانشگاه پیام‌نور با کنکور رسمی سازمان سنجش کشور در این دانشگاه پذیرفته شده‌اند. از سال ۱۳۹۲، دانشگاه متقاضیان را بدون کنکور هم می‌پذیرد و شرط ورود به دانشگاه معدل کل امتحانات نهایی دیپلم (سال دوازدهم) می‌باشد.
دانشجویان فراگیر
متقاضیان بعد از شرکت در امتحان فراگیر که از دروس تخصصی نیمسال اول مقطع کارشناسی‌ارشد بوده و قبولی در آن، دانشجوی رسمی و همچنین پذیرش نیمسال دوم خواهند شد و واحدهای گذرانده شده این امتحان از کل واحدهای مقطع ارشد کسر می‌گردد. در سال ۱۴۰۲ پذیرش فراگیر دانشگاه پیام‌نور در مقطع کارشناسی‌ارشد و دکتری لغو شد.
از آغاز تأسیس تا پایان سال ۱۴۰۱ شمسی، قریب به ۲ میلیون دانشجو، از دانشگاه نیمه‌دولتی پیام‌نور فارغ‌التحصیل گردیده است.
شعب خارج از ایران
دانشگاه پیام نور بیش از ۲۰ شعبه در خارج از ایران دارد که شامل دانشگاه پیام نور در کشورهای آذربایجان، ارمنستان، افغانستان، عراق، اوکراین، امارات، انگلستان، ایرلند، چین، ترکیه، تاجیکستان، عمان، قطر، کانادا، گرجستان، کویت، لبنان، مالزی و هندوستان می‌باشد.[