به گزارش اقتصاد معاصر؛ پس از نفت خام، شاید بتوان بنزین را یکی از مهم‌ترین و به نوعی پرمصرف‌ترین محصولاتی دانست که نقش حیاتی در شکل‌گیری و تعیین روندهای اقتصاد جهانی بازی می‌کند.
این فرآورده نفتی به واسطه چالش‌هایی که گریبانگر دولت‌ها می‌کند و اثری که بر زندگی روزمره افراد دارد، در سراسر جهان به یک محصول استراتژیک و اثرگذار بدل شده است.
اهمیت این محصول باعث شده در مقاطعی از سال همواره ذهن مردم درگیر این موضوع شود که قیمت واقعی بنزین در کشور چقدر است؟ آیا قیمت این محصول استراتژیک افزایش پیدا می‌کند و یا همچنان ثابت خواهد ماند.
قیمت جهانی بنزین چگونه تعیین می‌شود و این محصول به چه صورتی در کشور ما قیمت‌گذاری می‌شود؟ آیا بسته پیشنهادی دولت می‌تواند قاچاق را کنترل کرده و مدیریت مصرف را در پی داشته باشد؟ تمامی این سوالات موضوعاتی است که در مقاطعی از سال و همزمان با فصل بودجه‌بندی دولت و تعیین قیمت بنزین بر سر زبان‌ها می‌افتد.
عرضه و تقاضای نفت خام در بازارهای بین المللی را باید یکی از مهم‌ترین و کلیدی‌ترین پایه‌های تعیین قیمت بنزین در بازارهای جهانی دانست، پس از آن نیز باید در نظر داشت که قیمت این محصول بیش از هر عامل دیگری تحت تاثیر هزینه‌های تولید، پالایش، حمل و نقل و توزیع آن است، ناگفته نماند که پارامترهایی چون قیمت دلار و یا تغییرات در سطوح کلان اقتصاد جهانی نیز در اثرگذاری بر قیمت این محصول نقش اساسی را بازی می‌کنند.
همچون روال سال‌های گذشته، با نزدیک شدن به ماه‌های انتهایی سال و فصل بودجه‌ریزی دولت، شایعه همیشگی افزایش قیمت بنزین مجددا بر سر زبان‌ها افتاده است و بسته پیشنهادی دولت در مورد سقف‌بندی و به نوعی چند نرخی کردن این محصول این شائبه را در میان مردم برانگیخته است که امکان افزایش قیمت بنزین کمرنگ نیست، اما مساله این است که قیمت بنزین در کشور ما چقدر و چگونه تعیین می‌شود؟
اگر نگاهی به بسته پیشنهادی دولت در باره بنزین بیندازیم، متوجه می‌شویم که برای خریدارانی که تا سقف ۶۰ لیتر از بنزین استفاده می‌کنند، نرخ ۱۵۰۰ تومان است و اگر شخص ۱۰۰ لیتر بنزین مصرف کند، باید آن را با نرخ سه هزار تومان تامین کند. بر اساس یک بسته پیشنهادی که هنوز تصویب نشده، مصرف بیش از آن نیز شامل بنزین پنج هزار تومانی خواهد بود.
بسته پیشنهادی دولت برای چند نرخی کردن قیمت بنزین احتمالا به مدیریت مصرف و البته کاهش قاچاق سوخت کمک خواهد کرد، اما موضوع مهم این است که اختلاف قیمت بنزین آزاد و یارانه‌ای در داخل کشور با کشورهای همسایه همچنان جذابیت قاچاق بنزین را برای قاچاقچیان حفظ می‌کند.
در این راستا دولت بارها تاکید کرده است که در حال حاضر برنامه‌ای مبنی بر افزایش قیمت این محصول استراتژیک ندارد و سخنی از حذف کارت سوخت به میان نیاورده است.
بسته پیشنهادی در مورد چند نرخی کردن بنزین را در حقیقت باید سیاست اصلی دولت در خصوص کنترل قاچاق و البته مهار مصرف دانست. دولت قصد دارد با اجرایی کردن این طرح پیشنهادی که البته هنوز در دست بررسی است از طریق محدود کردن کارت‌های جایگاه و رصد بارنامه‌های صوری با قاچاق و مصرف بی‌رویه مقابله کند.
به تازگی عرضه بنزین سوپر توسط عرضه‌کنندگان مجاز در بورس انرژی، قیمت این محصول را همانطور که انتظار می‌رفت حدودا ۶۶ هزار تومان تعیین کرده است.
به طور کلی قیمت تمامی فرآورده‌های نفتی، آب، پساب، برق و سایر محصولات و کالاهای عرضه شده در بورس‌های کالایی و انرژی توسط عرضه‌کنندگان مجاز این محصولات و فرآورده‌ها به بورس‌ها اعلام و تعیین می‌شود.
قیمت بنزین سوپر نیز توسط عرضه‌کنندگان مجازی که شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران تعیین می‌کند؛ اعلام می‌شود و از سازوکار شفاف این بازار جدا نیست.
قیمت گذاری بنزین سوپر یا همان بنزین ویژه وارداتی مبنی بر عرضه و تقاضا برای این محصول وارداتی و در چارچوب شفاف بورس انجام خواهد شد.
اگر قیمت بنزین سوپر وارداتی را که در بورس انرژی توسط مکانیسم عرضه و تقاضا تعیین می‌شود کنار بگذاریم به طور کلی قیمت‌گذاری بنزین در ایران به عوامل مختلفی از جمله سیاست‌های دولتی وابسته است.
قیمت‌گذاری بنزین همچنین در ایران به صورت یک طیف از انواع بنزین مانند بنزین معمولی و بنزین سوپر تقسیم می‌شود که در حقیقت در مورد بنزین معمولی قیمت توسط دولت و در مورد بنزین سوپر یا ویژه وارداتی توسط مکانیسم عرضه و تقاضا تعیین می‌شود.
ناگفته نماند که در تعیین قیمت بنزین معمولی که دولت نقش صدرصدی در آن ایفا می‌کند، اختصاص یارانه به این محصول باعث شده قیمت آن در ایران این محصول را به یکی از ارزان‌ترین بنزین‌ها در سراسر جهان بدل کند.
یکی از معضلاتی که نه تنها بازار محصولی چون بنزین را تحت تاثیر خود قرار داده، بلکه قیمت سایر فرآورده‌های نفتی را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است را باید توان پایین پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها در تامین و تولید سوخت و فرآورده‌های نفتی دانست.
این مساله تا جایی بغرنج شده که ایران را از یک کشور صادرکننده به واردکننده بنزین تبدیل کرده است. در این بین افزایش نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی نیز در قیمتگذرای بنزین در کشور ما بی‌تقصیر نبوده و نیست.
قیمت پایه بنزین وارداتی توسط شرکتهای مجاز که واردات انجام داده‌اند پیشنهاد می‌شود و در تابلوی بورس در اثر تلاقی عرضه و قیمتهای متقاضیان ،نرخ نهایی معامله تعیین و کشف می‌شود./فارس