نفت ایران در گیر و دار نوسانات؛ کسری بودجه ۳۰۰ همتی در راه است؟

به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ با کاهش قیمت نفت در سال‌های اخیر و تغییرات تصمیمات اوپک‌پلاس، ایران و دیگر کشورهای تولیدکننده نفت با چالش‌های اقتصادی جدی روبه‌رو شده‌اند. در ۱۵ فروردین ۱۴۰۴، اوپک‌پلاس تصمیمی غیرمنتظره اتخاذ کرد که تولید نفت را به ۴۱۱ هزار بشکه در روز افزایش دهد. این تصمیم که به ابتکار عربستان سعودی و در واکنش به عدم پایبندی برخی کشورهای عضو مانند قزاقستان و عراق به سهمیه‌های کاهش تولید گرفته شد، بازار جهانی نفت را تحت تاثیر قرار داد. این افزایش تولید، در کنار جنگ تعرفه‌ای میان آمریکا و چین و فشارهای اقتصادی جهانی، باعث کاهش بیش از ۱۰ درصدی قیمت نفت شد، به‌ طوری‌ که قیمت نفت برنت به زیر ۶۰ دلار و به سطحی مشابه دوران پاندمی کرونا در سال ۲۰۲۱ رسید. 

در شرایط کنونی، ایران که به‌ واسطه تحریم‌ها و محدودیت‌های فروش نفت با مشکلات زیادی در بازار جهانی روبه‌رو است، همچنان وابستگی شدیدی به درآمدهای نفتی دارد. در لایحه بودجه ۱۴۰۴، قیمت نفت ۶۳ دلار در نظر گرفته شده بود اما با توجه به تخفیف ۲ تا ۵ دلاری که ایران مجبور به اعطای آن به خریداران نفت خود است، نرخ واقعی فروش نفت ایران بین ۵۸ تا ۶۱ دلار در هر بشکه قرار می‌گیرد. این اختلاف قیمت باعث شده که برای تحقق پیش‌بینی‌های بودجه، باید قیمت نفت جهانی حداقل ۶۸ دلار باشد که در حال حاضر و با توجه به پیش‌بینی‌ها، این عدد بسیار خوش‌بینانه به نظر می‌رسد. 

پیش‌بینی‌های جهانی قیمت نفت در سال جاری میلادی، حدود ۵۵ دلار برای هر بشکه است. این پیش‌بینی و کاهش قیمت‌ها باعث شده که درآمدهای نفتی ایران تحت تاثیر قرار گیرد و دولت با چالشی جدی در تامین منابع مالی مواجه شود. در صورت ادامه روند نزولی قیمت نفت، دولت ممکن است با کسری قابل‌ توجهی در منابع مالی روبه‌رو شود. کارشناسان بر این باورند که با فروش روزانه ۱.۲۵ میلیون بشکه نفت، کسری بودجه نفتی ایران می‌تواند بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد شود. 

در این شرایط، دیپلماسی انرژی ایران نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. در سال‌های گذشته، ایران تلاش کرده بود تا نقش فعالی در تصمیم‌گیری‌های اوپک‌پلاس ایفا کند اما در ماه‌های اخیر، شاهد کاهش قدرت چانه‌زنی ایران در معادلات اوپک‌پلاس بوده‌ایم. غیبت ایران در این تصمیم‌گیری‌ها و عدم توانایی در تاثیرگذاری بر سیاست‌های نفتی عربستان و دیگر اعضای کلیدی اوپک‌پلاس، نشان از ضعف دیپلماسی انرژی دولت چهاردهم دارد. در صورتی که ایران نتواند روابط خود را با دیگر کشورهای تولیدکننده نفت بهبود بخشد و نقش خود را در تصمیمات کلیدی این ائتلاف افزایش دهد، این امر می‌تواند عواقب جدی برای درآمدهای نفتی کشور در سال‌های آینده به همراه داشته باشد. 

از این رو، نیاز به بازتعریف دیپلماسی انرژی ایران و بازنگری در محاسبات بودجه نفتی امری ضروری است. دولت باید در نظر داشته باشد که با ادامه کاهش قیمت نفت و شرایط پیچیده اقتصادی جهانی، فقط از طریق بهبود روابط نفتی و افزایش تاثیرگذاری در اوپک‌پلاس می‌تواند از بحران‌های اقتصادی آینده جلوگیری کند. این مسیر نیازمند رویکردی هوشمندانه و دیپلماسی فعال است که بتواند ایران را از خطر کسری بودجه و فشار اقتصادی ناشی از کاهش درآمدهای نفتی رهایی بخشد.