قیمت لوازم خانگی در ایران پس از توافق

به گزارش اقتصاد معاصر؛ کم‌کم باید با این واقعیت تلخ کنار بیاییم که مصرف‌کننده ایرانی در سال ۱۴۰۴، عملاً با فناوری لوازم خانگی هشت تا ۱۰ سال قبل سروکله می‌زند.این رویه از سال 1397 شروع شده و هرچه جلوتر آمدیم متاسفانه عمق بیشتری پیدا می‌کند. دلایلش هم ساده است. توقف طولانی‌‌مدت در مرحله مونتاژ محصولات چینی، بدون درک اهمیت بخش‌های الکترونیکی پیشرفته و مواردی مثل دور ماندن از فناوری روز و ناکامی در جذب سرمایه‌گذاری‌های تازه، باعث شده عمده برندهای ایرانی از قافله پیشرفت عقب بمانند و دنبال ایجاد زیرساخت‌های لازم برای جهش بعدی نباشند. بیایید تعارف را کنار بگذاریم؛ انزوای فناوری بیش از آنچه فکر می‌کردیم به اعتبار بازار لوازم خانگی ایران آسیب وارد کرده است اما آیا پس از توافق احتمالی ایران و آمریکا ممکن است اوضاع تغییر کند؟

آخرین نوآوری‌ها و ترندهای جهانی لوازم خانگی

صنعت لوازم خانگی دنیا در سال‌های اخیر، سراغ فناوری‌های مهمی رفته است. حالا تقریباً تمام برندهای بزرگ مثل سامسونگ، ال‌جی، بوش و جنرال‌الکتریک، مدل‌های جدید لوازم خانگی را با قابلیت اتصال به اینترنت، اپلیکیشن موبایل و کنترل صوتی عرضه می‌کنند.

نمونه‌‌‌های جدید یخچال، ماشین لباسشویی، فر، قهوه‌ساز و حتی ماشین ظرفشویی، به دستیار صوتی متصل می‌شوند و شاهد نوآوری‌های متعدد هستیم. یخچال‌هایی که الگوی مصرف خانواده را یاد می‌گیرند و زمان خرید را به کاربر یادآوری می‌کنند، ابزارهایی کاملا عادی به حساب می‌آیند.

مصرف برق با پیشرفت موتورهای اینورتر، عایق‌های جدید و هوش مصنوعی کاهش پیدا کرده است و در ساخت یخچال‌ و کولر به منظور کاهش گازهای گلخانه‌ای، سراغ استفاده از گازهای مبرد سازگار با محیط زیست رفته‌اند. اگر ترند روز دنیا را پیگیری کنید، به لوازم خانگی ماژولار می‌رسید. چیزی که اجازه می‌دهد مثلا اجاق گاز و فر، قابلیت جداسازی و جابجایی‌ داشته باشند و گنجایش یخچال‌ با افزودن واحدهای جدید، بزرگ‌تر ‌شود.

طراحی‌ فوق باریک و مینیمال برای فضاهای کوچک شهری و استفاده از مواد نانو در طراحی سطوح، جزو ملزومات ساخت لوازم خانگی به شمار می‌رود و برندها برای اختراعات تازه شور و اشتیاق دارند.

سامسونگ یخچالی با سیستم دوربین داخلی و هوش مصنوعی معرفی کرده که برای پخت غذا به کاربر پیشنهادات کاربردی می‌دهد. ال جی از ماشین لباسشویی با دو دیگ هم‌زمان (TwinWash) برای شستن لباس‌های متفاوت رونمایی کرده است و سیستم AutoDos در ماشین ظرفشویی بوش، به صورت خودکار دوز شوینده را تنظیم می‌کند.

برند Dyson، فناوری تصفیه هوا و بخار درون جاروبرقی بدون فیلتر فیزیکی را به عنوان شیرین‌کاری بزرگ خود معرفی کرده است و شاهد یک اختراع بامزه اما به شدت کاربردی هستیم که باعث می‌شود اجاق هوشمند برند Whirlpool به کمک دوربین داخلی در فرآیند پایش پخت دخالت کند و اگر به خاطر مشغله زیاد و حواس‌‌پرتی،  غذا بسوزد و ته بگیرد، قبل از وقوع فاجعه، به طور خودکار خاموش می‌شود.

بزرگترین جهش در این دوره احتمالا امکان اتصال به اینترنت اشیا است؛ لوازم خانگی روز دنیا مثل آب خوردن به اینترنت متصل می‌شوند و قابلیت کنترل از راه دور از طریق اپلیکیشن‌های موبایل، امکان دریافت و درک دستورات صوتی صادر شده از دستیارهای صوتی Google Assistant و Amazon Alexa را دارند و می‌‌توانند به هم متصل شوند.

یخچال‌ هوشمند به دوربین‌ داخلی مجهز است تا بتوانید از راه دور محتویات آن را مدیریت کنید. اگر تاریخ انقضا ماست را برایش ثبت کنید، در زمان مورد نظر موضوع را یادآوری کرده و پیشنهاد لیست خرید را در اختیارتان می‌گذارد. بعضی از آنها صفحه‌نمایش لمسی بزرگ دارند تا بتوانید دستور پخت غذا جستجو کنید و امکان پخش موسیقی یا فیلم را نیز داشته باشید.

قابلیت شروع و توقف عملیات شستشو از راه دور یا عیب‌یابی خودکار در ماشین لباسشویی و ظرفشویی هوشمند موضوعی کاملا عادی است و به تازگی دستگاه‌ها اجازه پیدا کرده‌اند با نظارت کاربر، خودشان سفارش خرید مواد شوینده را ثبت کنند. لباسشویی‌ها و ظرفشویی‌های جدید همچنین از عهده بهینه‌سازی مصرف آب و انرژی برمی‌آیند.

اجاق گاز و فر هوشمند، قابلیت کنترل دما و زمان پخت از راه دور را دارد و به کمک برنامه‌های پخت از پیش تعیین شده برای غذاهای مختلف یا قابلیت تشخیص غذای در حال پخت، آشپزی را بیش از گذشته به فعالیتی لذت‌بخش تبدیل می‌کند.

اگر با کولر گازی و سیستم‌های تهویه هوشمند سر و کار داشته باشید،‌ قابلیت تنظیم خودکار دما بر اساس حضور افراد و شرایط آب و هوایی یا کنترل منطقه‌ای و بهینه‌سازی مصرف انرژی می‌تواند کاربران را شگفت‌زده کند. از همه مهمتر اینکه لوازم خانگی برندهای مختلف یا حتی برندهای زیرمجموعه یک شرکت، قابلیت اتصال و تعامل با یکدیگر را پیدا کرده‌اند.

بررسی وضعیت لوازم خانگی ایرانی؛ از مونتاژ تا بهبود کیفیت

تجربه کاربری بدون تعارف و رودربایستی، حالا نقشی مهم و تاثیرگذار در صنعت لوازم خانگی دارد. منطقی است به خاطر نبود زیرساخت اینترنت اشیاء، برخی تجربه‌ها برای مصرف‌کننده ایرانی اساساً دور از دسترس به نظر برسد و صادقانه می‌پذیریم به دلیل نبود زیرساخت‌ها، برخی انتظارات و توقعات از لوازم خانگی هوشمند در ایران واقع‌بینانه نیست. با این حال اغلب برندهای ایرانی در بدیهیات هم عقب افتاده‌اند.

محصولات ایرانی که منتقدان با کنایه از آنها با عنوان محصول چینی مونتاژشده یاد می‌کنند از قابلیت‌های هوشمند واقعی بهره نمی‌برند و در بهترین حالت یک صفحه لمسی محدود به زبان فارسی در اختیار کاربر می‌گذارند.

برندهای داخلی در بخش فنی، هنوز از موتورهای نسل قبل استفاده می‌کنند که باعث می‌شود در تست‌های واقعی، تفاوتی با محصولات دهه قبل نداشته باشند.

قسمت تاریک ماجرا اینجاست که بعضی از آنها رتبه‌بندی انرژی را به‌درستی اعمال نمی‌کنند یا از آن استفاده تبلیغاتی و اغراق‌آمیز می‌کنند. همچنین در بخش ظاهری، طرح‌های موجود یا کاملاً کلاسیک هستند یا تقلید ضعیفی از طرح‌های برندهای آسیای شرقی هستند. کیفیت مواد اولیه به کار رفته در ساخت لوازم خانگی ایرانی نیز معمولا پایین‌تر از استاندارد جهانی روز است.

برندهای ایرانی اما معمولا با دست پر در تبلیغات ظاهر می‌شوند. خودشان ادعا دارند بهترین یخچال فریزر ایرانی، همپای نمونه‌‌های خارجی از تکنولوژی‌هایی مثل خنک‌کننده سریع و کنترل دمای دقیق برای حفظ تازگی مواد غذایی در مدت طولانی‌ برخوردار است. فیلترهای هوا و سیستم‌های UV برای از بین بردن باکتری‌ها و بوی نامطبوع داخل یخچال دارند و بر توانایی کشوها و محفظه‌ها به شکل اغراق‌آمیز مانور می‌دهند.

برندهای ایرانی مدعی هستند ماشین لباسشویی تولید داخل، تکنولوژی‌ بخارشور را با هدف ضدعفونی کردن لباس‌ها، کاهش چین و چروک و کاهش آلرژی به خدمت گرفته است یا می‌تواند برای شستشوی عمیق‌تر و حفظ رنگ لباس‌ها از تکنولوژی‌ تزریق حباب هوا استفاده ‌کند.

به نظر آنها قابلیت اضافه کردن لباس در حین شستشو غایت پیشرفت فناوری در ساخت ماشین لباسشویی است و همین که برای انواع پارچه مانند لباس ورزشی، لباس کودک، پرده و ... روی صفحه کنترل دستگاه چرخه‌های شستشوی به اصطلاح تخصصی قرار گرفته، کافی است و کسی درباره تفاوت عملکرد زیادی کنجکاوی به خرج نمی‌دهد.

ماشین ظرفشویی ایرانی، سیستم‌ خشک‌کنندگی پیشرفته با زئولیت را چندان جدی نمی‌گیرد و به امکان باز شدن خودکار درب پس از اتمام شستشو بی‌توجه است ولی درباره سبدهای قابل تنظیم ارتفاع، محفظه‌های اختصاصی برای کارد و چنگال و ظروف بزرگ بزرگنمایی می‌کنند.

جای سنسورهای تشخیص میزان کثیفی ظروف برای تنظیم خودکار برنامه شستشو در ماشین ظرفشویی ایرانی خالی است. درست مثل فناوری هواپز و بخارپز یا تکنولوژی‌های خود تمیزشونده از جمله پیرولیتیک و کاتالیتیک که بهترین اجاق گاز و مایکروویو ایرانی فعلا از آنها بی‌بهره است.

احتمالا تا حالا متوجه همه‌چیز شده‌اید؛ بازار لوازم خانگی ایران به دلیل ممنوعیت واردات و محدودیت دسترسی به تکنولوژی‌های روز دنیا، از موج عظیم نوآوری‌ در زمینه لوازم خانگی عقب افتاده است و نه تنها در بحث کیفیت ساخت و دوام محصول بلکه در بهره‌وری انرژی، قابلیت‌های هوشمند و اتصال‌پذیری، ویژگی‌های سلامت و سهولت استفاده نیز با ضعف‌هایی مواجه است.

ترند روز دنیا به سمت خانه‌های کاملاً هوشمند و لوازم خانگی با قابلیت‌های خودکار و پیشرفته حرکت کرده ولی بازار ایران عمدتاً به مونتاژ قطعات چینی با تکنولوژی‌های قدیمی‌ متکی شده است. دست آخر این واقعیت تلخ را پیش رو داریم که در اوج بحران کمبود انرژی و محدودیت برق، دستگاه‌های قدیمی و از مدافتاده، منجر به افزایش هزینه‌های بلندمدت مصرف انرژی می‌شوند.

استراتژی‌های کلیدی برای ارتقا صنعت لوازم خانگی ایران

صنعت لوازم خانگی ایران در سال‌های تحریم و اجرای قانون ممنوعیت واردات، تا حدی رشد کرده است. حداقل شاهد راه‌اندازی تعداد زیادی خط تولید (یا مونتاژ) هستیم و فرصت‌های شغلی بسیاری ایجاد شده است. هر دو مورد قابل ستایش هستند. با این حال از منظر حقوق مصرف‌کننده منصفانه نیست بخواهیم مردم نیاز خودشان را قربانی پیشرفت صنعت‌گران کنند.

مذاکرات ایران و آمریکا در فروردین 1404 به شکلی غیرمنتظره دوباره به جریان افتاد و زمزمه‌هایی امیدوارکننده به گوش رسید. کارشناسان می‌گویند در صورت حصول توافق در پرونده هسته‌ای و رفع تحریم‌ها، فرصتی برای اصلاح و ارتقا صنعت لوازم خانگی ایران فراهم خواهد شد و می‌توان راهکارهایی را برای حفظ منافع هر دو طرف پیدا کرد.

خوشبینانه به نظر می‌رسد اما اگر برندهای معتبر جهانی با شرکت‌های ایرانی سرمایه‌گذاری مشترک انجام دهند، می‌توانیم امیدوار باشیم که دانش فنی، روش‌های تولید و استانداردهای کیفی به داخل کشور منتقل شده و شرکت‌های ایرانی اجازه پیدا می‌کنند در فرآیند طراحی و توسعه محصولات جدید مشارکت داشته باشند.

تهیه یک نقشه راه جامع برای شناسایی قطعات و مواد اولیه‌ای ضروری به نظر می‌رسد. این کار را می‌‌توان برای سرمایه‌گذاری در صنایع بالادستی مانند فولاد با کیفیت، پلاستیک‌های مهندسی و قطعات الکترونیکی به شکل دقیق انجام داد.

دولت باید به جای صدور بی‌رویه مجوز برای مونتاژ، حمایت‌های خود را در قالب تسهیلات بانکی و مشوق‌های مالیاتی به سمت شرکت‌هایی هدایت کند که می‌خواهند در تولید قطعات و مواد اولیه تخصصی و با کیفیت برای لوازم خانگی مشارکت داشته باشند.

ایجاد مناطق صنعتی تخصصی که تولیدکنندگان قطعات و مونتاژکاران را دور هم جمع می‌کند، به کاهش هزینه‌های لجستیک منجر می‌شود. تدوین و اجرای استانداردهای سختگیرانه برای تولید قطعات و مواد اولیه، راهکاری هوشمندانه بعدی است که کیفیت نهایی محصول و امکان رقابت‌ با نمونه‌های خارجی را فراهم خواهد کرد.

رتبه‌بندی کیفی برندهای داخلی بر اساس سطح فناوری، کیفیت محصول، رضایت مشتری و توانایی‌ها مفید است. وزارت صنعت می‌تواند از تولیدکنندگان ایرانی بخواهد به جای اتلاف وقت و انرژی، روی تولید یک یا چند محصول خاص تخصص پیدا کنند و در آن حوزه به برند برتر تبدیل شوند.

مورد آخر به مذاق همه خوش نمی‌آید و حتی شاید باعث عصبانیت گروه‌هایی خاص شود اما به عنوان یک پیشنهاد ارزش بررسی کردن را دارد.

بازار لوازم خانگی ایران، به دلیل ممنوعیت واردات، شاهد رشد قارچ‌گونه برندهای کوچک و عمدتاً مونتاژکار بوده است. شاید بتوانیم با ارائه مشوق‌های مالی و حقوقی، از برندهای کوچک‌ و ضعیف‌ بخواهیم در برندهای بزرگ‌‌تر و قوی‌ ادغام شوند و با این کار ضمن ارتقا استانداردهای ملی، فاصله‌شان را با جریان روز دنیا کم کنند و نیم‌نگاهی هم به بخش صادرات لوازم خانگی داشته باشند.

مقایسه لوازم خانگی ایرانی و خارجی