واکاوی شیوه خلق پول در مستند «چگونه بانک بزنیم؟»
به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر، مستند «چگونه بانک بزنیم؟» به کارگردانی محمدحامد نوروزی و نویسندگی محمد نجفی و تهیه کنندگی جواد رئیسی، رونمایی شد.
در نشست خبری رونمایی فیلم، سازندگان توضیح دادند که ایده اولیه پروژه چند سال پیش شکل گرفت و سپس در طول یک تا دو سال اخیر، پژوهش‌های اقتصادی و فرایند تولید ادامه یافته است. عوامل مستند با وقوع تحولات تازه در پرونده‌های بانکی نظیر بانک آینده، تصمیم گرفته‌اند فیلم هرچه سریع‌تر منتشر شود.
محمد نجفی، نویسنده مستند، گفت: که انگیزه اصلی ساخت فیلم از دغدغه‌های پژوهشی درباره رابطه بین نقدینگی و تورم شکل گرفت، زیرا بخش بزرگی از تورم در ایران ناشی از افزایش نقدینگی است و «یکی از عواملی که به‌طور ویژه در خلق پول مؤثر بوده، عملکرد بانک‌های خصوصی است». این موضوع برای بسیاری از مردم و حتی شماری از اقتصاددانان تا حدی مغفول مانده بود و معمولاً در مواضع رسمی به‌عنوان مدافعان نظام بانکی معرفی می‌شدند.
وی تاکید کرد: رویکرد مستند، بررسی و نقد «خلق پول از هیچ» است. حق حاکمیتی خلق پول که معمولاً در اختیار بانک مرکزی است چگونه و چرا تا حدی به بانک‌های خصوصی تفویض شده و این تفویض چه تبعاتی برای منافع عمومی داشته است. یکی از سؤالات محوری فیلم این است که آیا این خلق پول جهت‌یابی شده برای منافع عمومی بوده یا صرفاً برای منافع شخصی و گروهی؟
فرم متفاوت برای موضوع دشوار
محمدحامد نوروزی کارگردان مستند چگونه بانک بزنیم اظهارداشت: برای انتقال موضوعات اقتصادی پیچیده از فرم مستندِ مرسوم که ممکن است خسته‌کننده شود، فاصله گرفته‌اند و از عناصر داستانی و فانتزی به‌عنوان چاشنی استفاده کرده‌اند تا مباحث سخت اقتصادی برای مخاطبان عام قابل‌درک و تحمل‌تر شود. روایت فیلم، طبق توضیحات سازندگان، حول داستان یک جوان قرار دارد که می‌خواهد «یک شبه پولدار شود» و راهکار قانونی، اما مسخره‌ای برای کسب ثروت از جیب عموم می‌آموزد، ایده‌ای که «نمادین» شکل‌گرفته تا نشان دهد چگونه سازوکار‌های مالی می‌توانند به سود معدودی تمام شوند.
نقش بانک مرکزی؛ ضعف ابزار یا اراده؟
وی در پاسخ به برخی نقد‌ها نسبت به عدم پرداخت کافی فیلم به نقش بانک مرکزی گفت: این نکته در نظر گرفته شده و در فرآیند پس‌تولید بخش‌هایی درباره بانک مرکزی حذف و اضافه شده است؛ اما بخشی از مشکل ناشی از کم‌کاری یا فقدان ابزار بانک مرکزی در دوره‌های گذشته بوده است. قوانین قدیمی و نبود ابزار لازم در گذشته مانع از مقابلهٔ مؤثر بانک مرکزی با تخلفات بانکی شده و نیز ترس از واکنش‌های اجتماعی و «شورش» در مواجهه با انحلال بانک‌ها، مانعِ اقدام قاطع بوده است.
نوروزی تأکید کرد: در شرایط کنونی گزینه «انحلال» برخی مؤسسات بانکی هرچند دشوار به مراتب کم‌هزینه‌تر از ادامه وضعیت موجود بوده است و از منظر آنها اقدام اخیر درباره بانک آینده گامی کم‌سابقه و ضروری ارزیابی می‌شود.
اکران محدود، مخاطب هدف و واکنش‌ها
کارگردان این مستند گفت: پیش از انتشار رسمی، نمایش‌های محدودی برای جمعی از متخصصان اقتصادی و رسانه‌ای برگزار شده است. بازخوردها، عمدتاً شامل نقد‌های جزئی بوده و اختلاف‌نظر‌های سنتی میان اقتصاددانان در برخی دیدار‌ها مشاهده شده است.محمد نجفی نویسنده مستند، هدف از ساخت مستند چگونه بانک بزنیم را آگاهی‌بخشی عنوان کرد و گفت ما می‌خواهیم به مردم، به ویژه سپرده‌گذاران عادی نشان دهیم چه اتفاقی در نظام بانکی افتاده و چگونه خلق پول و رفتار بانک‌ها می‌تواند بر منابع عمومی تأثیر بگذارد و امیدواریم این مستند بتواند مخاطبان دغدغه‌مند را به کنش جمعی یا مطالبه‌گری برای پاسخ‌گو کردن نهاد‌های مسئول ترغیب کند.
