به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ در سال‌های اخیر، بخش کشاورزی ایران با چالش‌هایی مانند کمبود آب، تخریب خاک و تاثیرات تغییرات اقلیمی مواجه بوده است. برای مقابله با این مسائل و افزایش پایداری و بهره‌وری کشاورزی، ایران به سمت کشاورزی دیجیتال حرکت کرده است.
کشاورزی دیجیتال که گاهی به آن کشاورزی دقیق یا کشاورزی هوشمند نیز گفته می‌شود، از فناوری‌های پیشرفته مانند اینترنت اشیا (IoT)، هوش مصنوعی (AI) و تحلیل داده‌ها برای بهینه‌سازی شیوه‌های کشاورزی استفاده می‌کند. از همین‌رو برای آگاهی از آینده کشاورزی دیجیتال، باید چالش‌ها و مزیت‌های آن مورد بررسی قرار گیرد.
ایران پیشرفت قابل توجهی در پذیرش فناوری‌های دیجیتال در کشاورزی داشته است. یکی از برجسته‌ترین پیشرفت‌ها، استفاده از سیستم‌های آبیاری هوشمند است. این سیستم‌ها با استفاده از حسگرها، سطح رطوبت خاک و شرایط آب و هوایی را نظارت می‌کنند و امکان مدیریت دقیق آب را فراهم می‌کنند. این موضوع در ایران، با منابع آبی محدود حیاتی است.
علاوه بر این، فناوری پهپادها برای نظارت بر محصولات کشاورزی نیز در حال گسترش است. پهپادها مجهز به دوربین‌هایی با رزولوشن بالا و حسگرها هستند که اطلاعات دقیقی از مزارع ارائه می‌دهند و به کشاورزان کمک می‌کنند تا مناطق نیازمند توجه، مانند شیوع بیماری یا کمبود مواد مغذی را شناسایی کنند. به عنوان مثال در استان خراسان رضوی که تولیدکننده زعفران در کشور است، کشاورزان از حسگرهای IoT برای نظارت بر شرایط خاک و بهینه‌سازی رشد زعفران استفاده می‌کنند.
علاوه بر این، دولت ایران استفاده از نرم‌افزارهای موبایل و سکوهای دیجیتال را برای ارائه اطلاعات واقعی به کشاورزان ترویج کرده است. وزارت جهاد کشاورزی نرم‌افزارهایی مانند «کشاورز هوشمند» توسعه داده که راهنمایی‌هایی درباره مدیریت محصولات و اتصال کشاورزان به خریداران ارائه می‌دهد. بر اساس گزارش وزارت جهاد، حدود ۲۰ درصد از کشاورزان ایرانی تا سال ۱۴۰۱ از برخی فناوری‌های دیجیتال استفاده می‌کردند و این رقم احتمالا با توجه به روند اخیر، تاکنون افزایش یافته است.
یکی از پروژه‌های کلیدی، برنامه ملی کشاورزی هوشمند است که در سال ۹۸ راه‌اندازی شد. این برنامه با برگزاری جلسات آموزشی، ارائه یارانه برای پذیرش فناوری و توسعه پایگاه داده ملی اطلاعات کشاورزی، به کشاورزان ابزار و دانش لازم برای استفاده از تکنیک‌های کشاورزی دقیق را می‌دهد.
همکاری‌های بین‌المللی نیز نقش مهمی داشته‌اند. سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) پروژه‌هایی برای بهبود مدیریت آب و افزایش عملکرد محصولات از طریق فناوری‌های دیجیتال، مانند پروژه‌ای در استان قزوین برای صرفه‌جویی در مصرف آب کشاورزی اجرا کرده است. همچنین پروژه بانک توسعه اسلامی (IsDB) نیز بر مدیریت آب و توسعه روستایی تمرکز دارد و پروژه‌هایی برای پشتیبانی از سیستم‌های آبیاری هوشمند اجرا کرده است.
در بخش خصوصی، شرکت‌هایی مانند AgroTech Iran، پلتفرمی مبتنی بر AI برای تحلیل تصاویر ماهواره‌ای و ارائه بینش درباره سلامت محصولات توسعه داده‌اند. همچنین، شرکت PersianBlockchain روی پلتفرمی مبتنی بر بلاکچین برای ردیابی زنجیره تامین محصولات کشاورزی کار می‌کند که ایمنی و کیفیت غذا را تضمین می‌کند.
با وجود پیشرفت‌ها، چالش‌های متعددی پیش روی کشاورزی دیجیتال در ایران وجود دارد. نخست، آگاهی و تخصص فنی بسیاری از کشاورزان، به ویژه در مناطق روستایی، محدود است. بسیاری از کشاورزان با فناوری‌های دیجیتال آشنا نیستند و ممکن است به دلیل پیچیدگی یا عدم درک، از پذیرش آن‌ها خودداری کنند.
دوم، هزینه اجرای فناوری‌های دیجیتال برای کشاورزان کوچک که بخش قابل توجهی از بخش کشاورزی ایران را تشکیل می‌دهند، منع‌کننده است. اگرچه دولت یارانه‌هایی ارائه کرده اما حمایت مالی بیشتری برای دسترسی همه کشاورزان به این فناوری‌ها لازم است. برنامه‌های تامین مالی خرد توسط بانک‌ها و سازمان‌های غیردولتی برای کمک به کشاورزان کوچک در سرمایه‌گذاری در فناوری‌های دیجیتال آغاز شده است.
سوم، مسائل مربوط به حریم خصوصی و امنیت داده‌ها است. با توجه به اینکه کشاورزی دیجیتال به جمع‌آوری و اشتراک‌گذاری داده‌ها وابسته است، حفاظت از داده‌های کشاورزان ضروری تلقی می‌شود. دولت در حال توسعه استانداردهای حریم خصوصی و امنیت داده‌ها است اما هنوز شکاف‌هایی وجود دارد.
چهارم، زیرساخت اینترنت در برخی مناطق روستایی کافی نیست و استفاده از برنامه‌های داده‌محور را محدود می‌کند. علاوه بر این، فقدان فرمت‌ها و پروتکل‌های استاندارد داده‌ها، ادغام سیستم‌های دیجیتال مختلف را دشوار می‌کند. نیاز به تحقیق و توسعه برای تطبیق راه‌حل‌های جهانی کشاورزی دیجیتال با شرایط اقلیمی خاص ایران نیز وجود دارد.
آینده کشاورزی دیجیتال در ایران امیدوارکننده است. دولت متعهد به دیجیتال‌سازی بخش کشاورزی بوده و اهداف بلندمدتی برای افزایش بهره‌وری و امنیت غذایی تعیین کرده است. با سرمایه‌گذاری مداوم و حمایت، کشاورزی دیجیتال می‌تواند به ایران کمک کند تا امنیت غذایی بیشتری به دست آورد، تاثیرات زیست‌محیطی را کاهش دهد و معیشت کشاورزان را بهبود بخشد.
برای تحقق این ظرفیت‌ها، توصیه می‌شود که دولت سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های اینترنت روستایی را افزایش دهد، برنامه‌های آموزشی گسترده‌تری برای کشاورزان برگزار کند و یارانه‌ها را برای فناوری‌های دیجیتال افزایش دهد. همکاری با کشورهای پیش‌رو مانند چین که در توسعه گلخانه‌های هوشمند تخصص دارد و اروپا که در کشاورزی دقیق پیشرفته است، می‌تواند نوآوری را تقویت کند.
کشاورزی دیجیتال فرصتی بزرگ برای تحول بخش کشاورزی ایران و مقابله با چالش‌های دیرینه ارائه می‌دهد. با پذیرش فناوری‌های پیشرفته و سیاست‌های حمایتی، ایران در حال پیشرفت به سوی سیستمی پایدارتر و کارآمدتر است. با ادامه این روند و رفع موانع، ایران می‌تواند در حوزه کشاورزی دیجیتال تبدیل به رهبر منطقه شود و آینده امن و مرفهی را برای کشاورزان و ملت خود تضمین کند.