اقتصاد معاصر-محسن فاطمی، پژوهشگر اقتصادی: در سخنرانی اخیر رهبر معظم انقلاب در دیدار با مسؤولان نظام، مساله سرمایه‌گذاری به ویژه در زمینه اقتصادی کشور به طور جدی مورد توجه قرار گرفته است. ایشان با اشاره به اینکه «یکی از موضوعات مهم در اقتصاد کشور، مساله سرمایه‌گذاری است و مساله سرمایه‌گذاری مشکل ما در طول سال‌های متمادی است»، اهمیت این موضوع را به عنوان یکی از چالش‌های اساسی پیش روی کشور برجسته کرده‌اند.
رهبر انقلاب همچنین به لزوم تسهیل شرایط برای سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی اشاره دارند و بر این نکته تاکید می‌کنند که برای پیشرفت اقتصادی کشور، باید فضای مناسب و جذاب برای سرمایه‌گذاری ایجاد شود. در این یادداشت به بررسی موانع اصلی سرمایه‌گذاری در ایران پرداخته و راهکارهای بهبود آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
بی‌ثباتی اقتصادی و سیاسی: یکی از بزرگ‌ترین موانع سرمایه‌گذاری در ایران، بی‌ثباتی اقتصادی و سیاسی است. تغییرات مداوم سیاست‌های اقتصادی، نوسانات نرخ ارز و تورم بالا موجب می‌شود که سرمایه‌گذاران به دلیل عدم پیش‌بینی‌پذیری شرایط اقتصادی، تمایلی به سرمایه‌گذاری در کشور نداشته باشند. بی‌ثباتی سیاسی، به ویژه در زمینه تحریم‌ها و تنش‌های بین‌المللی، وضعیت را برای سرمایه‌گذاران خارجی پیچیده‌تر می‌کند. این عدم اطمینان، به ویژه برای سرمایه‌گذاران خارجی، به یک ریسک بزرگ تبدیل شده که به دنبال آن، نه فقط سرمایه‌گذاری خارجی کاهش می‌یابد، بلکه حتی سرمایه‌گذاران داخلی نیز ترجیح می‌دهند منابع خود را در بازارهای کم‌ریسک‌تر خارجی یا در بانک‌های خارجی نگه دارند.
مقررات پیچیده و بوروکراسی ناکارآمد: قوانین و مقررات پیچیده، بوروکراسی زیاد و فرآیندهای اداری طولانی، یکی دیگر از موانع سرمایه‌گذاری در ایران است. از زمان درخواست مجوز تا تاسیس و آغاز فعالیت یک پروژه اقتصادی، سرمایه‌گذاران با مشکلات زیادی در دریافت مجوزها، تاسیس شرکت‌ها و اجرای پروژه‌ها مواجه هستند. این پیچیدگی‌ها نه فقط زمان‌بر هستند، بلکه هزینه‌های اضافی را نیز به سرمایه‌گذاران تحمیل می‌کنند. بسیاری از سرمایه‌گذاران به دلیل این مشکلات ترجیح می‌دهند که از سرمایه‌گذاری در کشور صرف‌نظر کنند.
محدودیت‌های ساختاری و زیرساختی: یکی دیگر از مشکلات جدی در زمینه سرمایه‌گذاری، محدودیت‌های ساختاری و زیرساختی است. به ویژه در مناطق کمتر توسعه‌یافته کشور، نبود زیرساخت‌های مناسب نظیر حمل‌ونقل، انرژی و ارتباطات، باعث کاهش جذابیت این مناطق برای سرمایه‌گذاران می‌شود. علاوه بر این، در بسیاری از مناطق کشور، ظرفیت‌های فنی و تخصصی برای انجام پروژه‌های بزرگ اقتصادی وجود ندارد که همین امر موجب می‌شود سرمایه‌گذاران ترجیح دهند در کشورهای دیگر که از زیرساخت‌های بهتری برخوردار هستند، سرمایه‌گذاری کنند.
نبود حمایت‌های دولتی و قانونی مناسب: دولت ایران، با وجود اقدامات مختلف در سال‌های گذشته، نتوانسته تا حمایت‌های لازم را از سرمایه‌گذاران فراهم کند. بسیاری از سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی از نبود سیستم‌های حقوقی و قضائی موثر که در صورت بروز اختلاف‌ها و مشکلات از آن‌ها حمایت کنند، گلایه دارند. همچنین بسیاری از فعالان اقتصادی از مشکلات در دریافت تسهیلات بانکی و نرخ‌های بالای بهره رنج می‌برند که باعث می‌شود هزینه‌های تولید و سرمایه‌گذاری افزایش یابد.
عدم اطمینان از بازگشت سرمایه: در بازارهای اقتصادی ایران، نگرانی‌هایی در خصوص بازگشت سرمایه وجود دارد. به ویژه در شرایطی که نوسانات ارز و تورم بالا هستند، سرمایه‌گذاران نسبت به حفظ ارزش سرمایه خود دچار تردید می‌شوند. این نگرانی‌ها به ویژه در میان سرمایه‌گذاران خارجی بیشتر است، چراکه عوامل بیرونی مانند تحریم‌ها می‌توانند بر بازگشت سرمایه تاثیر منفی بگذارند.
ثبات در سیاست‌های اقتصادی و ایجاد فضای پیش‌بینی‌پذی: یکی از مهم‌ترین اقداماتی که می‌تواند به بهبود شرایط سرمایه‌گذاری کمک کند، ایجاد ثبات در سیاست‌های اقتصادی است. دولت باید از اتخاذ سیاست‌های اقتصادی غیرقابل پیش‌بینی و تغییرات مکرر پرهیز کند و به سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی این اطمینان را بدهد که در بلندمدت، سیاست‌های اقتصادی با ثبات و منطقی اجرا خواهند شد. این امر به ویژه برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی که ریسک‌های سیاسی را جدی‌تر می‌گیرند، حیاتی است.
اصلاح سیستم بوروکراتیک و تسهیل فرآیندها: برای جذب سرمایه‌گذاری بیشتر، اصلاح سیستم بوروکراتیک و تسهیل فرآیندهای اداری ضروری است. دولت باید تلاش کند تا مسیرهای تاسیس کسب‌وکار، دریافت مجوزها و اجرای پروژه‌ها را ساده‌تر و سریع‌تر کند. استفاده از فناوری‌های نوین در این فرآیندها می‌تواند به کاهش زمان و هزینه‌ها کمک کند و همچنین اطمینان بیشتری به سرمایه‌گذاران بدهد.
تقویت زیرساخت‌ها و توسعه مناطق کمتر توسعه‌یافته: ایجاد و تقویت زیرساخت‌های اقتصادی، اجتماعی و فنی در مناطق کمتر توسعه‌یافته، می‌تواند سرمایه‌گذاران را به این مناطق جذب کند. ایجاد مناطق ویژه اقتصادی با زیرساخت‌های مناسب برای تولید و تجارت می‌تواند یک راهکار موثر باشد. این مناطق می‌توانند فرصت‌های خوبی برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بزرگ و بلندمدت فراهم کنند.
پشتیبانی از سرمایه‌گذاران و تسهیل دسترسی به منابع مالی: دولت باید با ارائه تسهیلات مالی مناسب و کاهش نرخ‌های بهره، به سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی کمک کند. علاوه بر این، ایجاد سیستم‌های حقوقی موثر برای حمایت از سرمایه‌گذاران در صورت بروز اختلافات می‌تواند به اعتماد سرمایه‌گذاران افزوده و آن‌ها را تشویق به سرمایه‌گذاری بیشتر کند.
حمایت از نوآوری و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین: سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و بخش‌های تحقیقاتی و توسعه‌ای می‌تواند یکی از راه‌های افزایش جذابیت برای سرمایه‌گذاران باشد. دولت باید از سرمایه‌گذاری در حوزه‌های فناورانه، نوآوری و استارتاپ‌ها حمایت کند. این امر می‌تواند علاوه بر ایجاد اشتغال، به رشد اقتصادی کشور و افزایش صادرات کمک کند.
مساله سرمایه‌گذاری یکی از مسائل کلیدی در توسعه اقتصادی ایران است. موانع مختلفی از جمله بی‌ثباتی اقتصادی، بوروکراسی پیچیده و عدم اطمینان از بازگشت سرمایه، بر روی جذب سرمایه‌گذاران تاثیر گذاشته است. برای بهبود شرایط سرمایه‌گذاری، دولت باید به ایجاد ثبات در سیاست‌های اقتصادی، تسهیل فرآیندهای اداری، تقویت زیرساخت‌ها و حمایت از نوآوری توجه کند. در نهایت، با اتخاذ این راهکارها، ایران می‌تواند مسیر رشد و توسعه اقتصادی خود را هموارتر کند و به طور موثری از ظرفیت‌های داخلی و خارجی برای پیشرفت کشور بهره‌برداری کند.