به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ در ژوئیه ۲۰۲۲، اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا توافقنامه‌ای را با الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان، برای افزایش واردات گاز طبیعی آذربایجان به کشورهای اتحادیه اروپا به عنوان جایگزینی برای گاز روسیه امضا کرد.
این میزان واردات در سال ۲۰۲۳ به ۱۳ میلیارد مترمکعب رسید که افزایش ۵ میلیارد مترمکعبی نسبت به سال ۲۰۲۱ را نشان می‌دهد.
این میزان در حال حاضر حدود ۳.۵ درصد از مصرف اتحادیه اروپا را پوشش می‌دهد که در سال ۲۰۲۳ حدود ۳۵۰ میلیارد متر مکعب بوده است. بر اساس توافق، این میزان باید تا سال ۲۰۲۷ دو برابر شود و با مذاکرات چند کشور اروپایی برای پوشش گاز چندین کشور این اتحادیه در حال انجام است.
در حال حاضر، چندین معضل فنی و سیاسی وجود دارد که احتمالا مانع دستیابی به این هدف شود. عوامل متعددی می‌تواند مانع توسعه روابط بین دو طرف شود. در ادامه موارد اصلی بررسی شده است.
تردیدها در مورد اتکا به گاز آذربایجان: اتحادیه اروپا از زمان بحران گازی سال ۲۰۰۶ بین روسیه و اوکراین، به دنبال تنوع بخشیدن به عرضه گاز خود بوده و پس از حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، به گزینه‌های جایگزین روی آورده است.
برخی بر این باورند که گاز آذربایجان جایگزینی برای گاز روسیه نیست، زیرا اروپا همچنان بیشتر از آذربایجان گاز از روسیه خریداری می‌کند. علاوه بر این، شرکت روسی لوک اویل حدود ۲۰ درصد از میدان شاه دنیز آذربایجان را در اختیار دارد. برخی استدلال می‌کنند که ظرفیت‌های تولید کنونی آذربایجان نمی‌تواند هم تقاضای داخلی و هم تقاضای خارجی را برآورده کند و همین امر باعث شد که باکو با شرکت روسی گازپروم برای تامین گاز برای اجرای تعهداتش در اتحادیه اروپا قرارداد ببندد. این امر پرسش‌های مهمی را در مورد اینکه آیا اتحادیه اروپا گاز روسیه را از طریق آذربایجان خریداری می‌کند، مطرح شده است.
اختلافات بر سر قراردادهای گازی: بحث‌های اخیر بین جمهوری آذربایجان و کمیسیون اروپا نشان دهنده اختلاف نظرها در مورد شرایط قرارداد است. در حالی که آذربایجان قراردادهای بلندمدت را ترجیح می‌دهد، اتحادیه اروپا از شرکت‌ها (نه دولت‌ها) می‌خواهد که توافقات را نهایی کنند. مقامات آذربایجان بر این باورند که موضع اتحادیه اروپا با هدف کاهش مصرف سوخت فسیلی و رسیدن به انتشار صفر گازهای گلخانه‌ای تا سال ۲۰۵۰ است. به طوری که، سفیر آذربایجان در اتحادیه اروپا، در ژوئیه ۲۰۲۴ به فایننشال تایمز گفت: «ما نمی‌توانیم فقط برای ۳ تا ۶ ماه گاز ارسال می‌کنیم. برای دسترسی به بانک‌ها برای تامین مالی حفاری در اعماق دریای خزر به قراردادهایی نیاز داریم.»
مقررات اروپا در مورد سوخت‌های فسیلی: تضمین صادرات ۲۰ میلیارد متر مکعب گاز آذربایجان برای اروپا تا سال ۲۰۲۷، مستلزم گسترش خط لوله کریدور گاز جنوبی (SGC) است. با این حال، تعهدات اتحادیه اروپا برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و تغییرات قوانینی که بودجه اتحادیه اروپا را برای زیرساخت‌های سوخت فسیلی منع می‌کند، از تامین مالی این توسعه جلوگیری می‌کند.
بانک اروپایی بازسازی و توسعه (EBRD) اعلام کرده که تامین مالی پروژه به تبعیت از توافقنامه اقلیمی پاریس در سال ۲۰۱۵ با مانع مواجه است. آذربایجان قرار است در نوامبر ۲۰۲۴، میزبان اجلاس سالانه آب و هوای سازمان ملل متحد COP۲۹ باشد که این امر نگرانی‌هایی را در میان برخی از شرکت‌کنندگان ایجاد کرد، به ویژه اینکه باکو قصد دارد تولید گاز را به میزان یک‌سوم در طی ده سال افزایش دهد.
حمایت اروپا از ارمنستان: روابط عمیق بین ارمنستان و فرانسه و جامعه قابل توجه ارمنی در فرانسه که حدود ۶۰۰ هزار نفر تخمین زده می‌شود، به فرانسه نقش مهمی در بسیج شرکای اروپایی خود علیه آذربایجان می‌بخشد. این تنش با فروش تسلیحات فرانسه به ارمنستان و حمایت آذربایجان از جنبش‌های جدایی‌طلبانه در کالدونیای جدید، پلینزی و کورس علیه فرانسه تشدید می‌شود.
تبلیغات ضد آذربایجانی در برخی از کشورهای اروپایی از جمله فرانسه، استدلال می‌کند که اتحادیه اروپا با خرید گاز از آذربایجان، رژیم خودکامه باکو را تقویت می‌کند که در حال پاکسازی قومی علیه ارامنه در قره‌باغ کوهستانی است. برخی از نظرات اروپایی‌ها نشان می‌دهد که اتحادیه اروپا باید از خرید گاز از باکو به دلیل نقض حقوق بشر آذربایجان خودداری کند.
در حالی که برخی از کشورهای اروپایی طرفدار موضع قاطع در قبال باکو هستند، برخی دیگر مانند اتریش، ایتالیا و مجارستان از چنین اقداماتی اجتناب می‌کنند. از این‌رو، برخی پیشنهاد می‌کنند گاز آذربایجان را با گاز الجزایر یا نروژ جایگزین کنند و آذربایجان را شریک حاشیه‌ای اروپا محسوب می‌کنند.
سرمایه‌گذاری ضعیف اروپا در آذربایجان: اتحادیه اروپا و آذربایجان، اولویت‌های مشارکت را در سال ۲۰۱۸ با تمرکز بر حاکمیت، توسعه اقتصادی، بهره‌وری انرژی و اقدامات آب و هوایی تعریف کردند. بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۴، آذربایجان ۶۰ میلیون یورو به عنوان کمک از برنامه همسایگی اتحادیه اروپا دریافت کرده که بسیار کمتر از کمک ۱۸۰ میلیون یورویی ارمنستان و ۳۴۰ میلیون یورویی گرجستان است.
نزدیکی آذربایجان و ترکیه: باکو برای تقویت زرادخانه نظامی خود و کسب پیروزی در جنگ قره باغ به ترکیه متکی بود. این اتحاد که برخی آن را برادری می‌دانند، منعکس‌کننده شعار «یک ملت، دو دولت» حیدر علی اف، رئیس جمهور سابق آذربایجان است. برخی از اروپایی‌ها به این اتحاد آذربایجان-ترکیه با تردید نگاه می‌کنند، زیرا هراس دارند که این اتحاد دارای جاه‌طلبی‌های پنهان ضد غربی باشد و به دنبال ایجاد نظم هژمونیک جدید در قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی مبتنی بر ناسیونالیسم ترک است. اگرچه آذربایجان، به دنبال توازن استراتژیک بین روسیه و غرب است اما برخی از کارشناسان غربی بیم آن دارند که نزدیکی فزاینده آن با ترکیه بتواند جبهه واحدی را تشکیل دهد که پویایی قدرت در منطقه را تغییر و بر منافع غرب و اروپا تاثیر می‌گذارد.
در مجموع، ثبات اقتصادی آذربایجان به شدت به صادرات گاز به اتحادیه اروپا متکی است و اروپا نیز گاز آذربایجان را گزینه موقتی مناسب برای جایگزینی گاز روسیه می‌داند. با وجود این وابستگی متقابل، این روابط تجاری، آذربایجان را به دلیل نابرابری در بسیاری از زمینه‌ها (ارمنستان، حقوق بشر، روابط با روسیه و ترکیه) به ادغام سیاسی با اتحادیه اروپا نمی‌رساند.
باکو برای حل مشکل حجم مورد نیاز، اخیرا همکاری با رژیم صهیونیستی برای استخراج منابع گاز مدیترانه شرقی را آغاز کرده است. در ۳۰ اکتبر، شرکت دولتی نفت آذربایجان (SOCAR) به همراه شرکت‌های غربی شامل BP بریتانیا و نیومد انرژی اسرائیل، مجوز اکتشاف گاز در بخش شمالی میدان لویاتان را دریافت کرد.
وزارت انرژی اسرائیل اعلام کرد که در مجموع ۱۲ مجوز به شش شرکت برای اکتشاف گاز طبیعی در سواحل مدیترانه برای افزایش رقابت و تنوع بخشیدن به تامین‌کنندگان اعطا شده است.
اسرائیل کاتز، وزیر انرژی اسرائیل افزود: «شرکت‌های برنده متعهد شده‌اند در سه سال آینده سرمایه‌گذاری بی‌سابقه‌ای در اکتشاف گاز طبیعی انجام دهند که امیدواریم به کشف میدان‌های جدید گاز طبیعی منجر شود».
به گفته وی، شرکت‌های غول پیکر اکتشاف گاز اسرائیل می‌خواهند در اینجا سرمایه‌گذاری و از این طریق امنیت انرژی اسرائیل را تقویت کنند. اعتبار این مجوز سه سال است و بسته به پیشرفت، امکان تمدید تا هفت سال وجود دارد.
حوضه فراساحلی غنی از گاز مدیترانه شرقی که بین اسرائیل، مصر، ترکیه، قبرس، لبنان و سوریه مشترک است، شرکت‌های انرژی جهانی را به خود جذب کرده است، به ویژه زمانی که اروپا به دنبال جایگزین‌هایی برای عرضه گاز روسیه پس از جنگ در اوکراین است.
از زمان اولین عملکرد تجاری میدان لویاتان در سال ۲۰۲۰، اسرائیل به صادرات انرژی و تنوع منابع انرژی اروپا کمک کرده است. تخمین زده می‌شود که میدان لویاتان حاوی ۲۲ تریلیون فوت مکعب گاز یا تقریبا ۶۲۳ میلیارد متر مکعب باشد.
اما بدون تردید، یکی از اهداف باکو از اولین همکاری فرامرزی خود افزایش حجم گاز برای صادرات گاز به اروپاست. این امر می‌تواند با همکاری سه جانبه آذربایجان، ترکیه و رژیم صهیونیستی محقق شود.
مشارکت سوکار در اکتشاف انرژی اسرائیل با راهبرد آن در دستیابی به منابع استراتژیک خارج از کشور برای توسعه تولید و صادرات، به ویژه به اروپا از طریق ترکیه همسو است.
باید توجه داشت که آذربایجان و اسرائیل در سال‌های اخیر، همکاری‌های خود در زمینه انرژی را تقویت کرده‌اند و آذربایجان نقشی کلیدی در امنیت انرژی اسرائیل ایفا می‌کند. برای بیش از دو دهه، آذربایجان تامین‌کننده اصلی نفت خام اسرائیل بوده است. خط لوله باکو-تفلیس-جیهان (BTC) مسیری حیاتی برای صادرات نفت آذربایجان است که بخش قابل توجهی از آن به اسرائیل ارسال می‌شود و بیش از ۴۰ درصد از تقاضای نفت داخلی آن را تامین می‌کند.