به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ در حالی که بازار کالاهای اساسی با نوسانات مکرر مواجه است، وضعیت تامین و تولید روغن خوراکی در کشور به یک دغدغه جدی برای مردم و فعالان اقتصادی تبدیل شده است.
گزارش‌ها از کاهش محسوس تولید روغن خوراکی توسط کارخانه‌ها و احتمال احتکار دانه‌های روغنی توسط برخی واردکنندگان یا واسطه‌ها حکایت دارد؛ موضوعی که مطالبه‌گری از وزارت جهاد کشاورزی را بیش از پیش ضروری می‌سازد.
در همین راستا اکبر فتحی، معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی در گفت‌وگویی بیان کرد: «اطلاعات سامانه‌ها نشان می‌دهد که روغن خوراکی در انبارها وجود دارد اما واردکنندگان بنا به دلایلی همچون تعیین قیمت‌ها، افزایش حقوق گمرکی و افزایش مالیات بر ارزش افزوده، این کالا را به بازار عرضه نمی‌کنند.»
وی افزایش تقاضا را یکی دیگر از دلایل کمبود روغن در بازار دانست و گفت: «با ارائه کالابرگ‌ها، مردم بیشتر به دنبال خرید کالاهای اساسی ماندگار بودند و بیشترین خرید با کالابرگ‌ها در مورد روغن خوراکی صورت گرفته است.»
نوسانات در بازار روغن خوراکی نشان‌دهنده چالش‌های ساختاری در زنجیره تامین و توزیع این کالای اساسی است. خروج شرکت‌های بزرگ، تغییر در مالکیت و مدیریت بازار، سیاست‌های توزیعی دولت و افزایش تقاضا در ایام خاص، همگی در ایجاد این وضعیت نقش داشته‌اند.
یکی از دلایلی که از پایان سال گذشته باعث کمبود روغن خوراکی در بازار شد، برنامه‌ریزی دولت برای افزایش نرخ ارز نیمایی از ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان به ۳۸ هزار و ۵۰۰ و همچنین احتمال تغییر مبنای نرخ ارز برای واردات برخی از کالاهای اساسی نظیر روغن بود که البته مقرر شد تا پایان سال جاری هیچ‌کدام از این موارد انجام نشود. گرچه این دست‌انداز ارزی باعث بروز تنش در بازار روغن شد اما جالب اینکه بعد از عقب‌نشینی دولت از این طرح، همچنان این تنش در بازار باقی‌مانده و شرکت‌ها حاضر به افزایش عرضه روغن نیستند.
علیرضا شریفی، دبیر انجمن صنابع روغن نباتی درباره علت کمبود روغن در بازار در گفت‌وگویی توضیح داد: «این کمبود ناشی از مجموعه‌ای از عوامل هم‌زمان است که از جمله آن می‌توان به هم‌زمانی ماه رمضان با تعطیلات نوروز، انجام تعمیرات اساسی در کارخانه‌ها، نوسانات جهانی قیمت روغن خام، اختلال در روند ثبت سفارش و طولانی شدن فرآیند تخصیص ارز اشاره کرد. این عوامل به طور موقت باعث اختلال در تامین روغن شده است. انتظار می‌رود طی هفته‌های آینده با تدابیر اتخاذ شده، این مشکل رفع شود.»
دبیر انجمن صنایع روغن نباتی درباره تاثیر خروج صافولا بر وضعیت فعلی بازار روغن تصریح کرد: «این شرایط به دلیل خروج صافولا از ایران ایجاد نشده، چراکه صافولا در ایران سهام‌دار بود و در حال حاضر فقط سهام‌دار تغییر کرده است.»
دبیر انجمن صنایع روغن نباتی ایران درباره جلوگیری از بروز مجدد چنین مشکلاتی پیشنهاد داد: «مجموعه عواملی وجود دارند که در بازه‌های زمانی مختلف در بازار اختلال ايجاد می‌کنند. اما برای جلوگیری از چنین اتفاقاتی، دولت و بخش خصوصی باید با یکدیگر همکاری و همیاری داشته باشند. همچنين فرآیند تخصیص ارز و بروکراسی اداری باید کوتاه‌تر شوند.»
وی ادامه داد: «علاوه بر این، باید ثبت سفارش هم به موقع باز شود اما راه‌حل بنیادین این موضوع، حذف ارز ترجیحی و کنترل بازار با توجه به عرضه و تقاضا است.»
بر اساس این گزارش، با وجود هشدارهای متعدد، هنوز واکنش قاطعی از سوی وزارت جهاد کشاورزی نسبت به کاهش تولید، وضعیت انبارها و کنترل زنجیره تامین دانه‌های روغنی صورت نگرفته است. کارشناسان حوزه کشاورزی و صنایع غذایی معتقدند شفاف‌سازی در تخصیص ارز، تسریع در ترخیص دانه‌های وارداتی و برخورد قاطع با احتکارکنندگان، سه مطالبه اصلی از این وزارتخانه است.
همچنین پیشنهاد می‌شود که سامانه‌ای جامع برای رهگیری دانه‌های روغنی از واردات تا تولید و عرضه نهایی راه‌اندازی شود تا امکان احتکار یا عرضه قطره‌چکانی به حداقل برسد.