به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ افغانستان، با توجه به موقعیت جغرافیایی و منابع طبیعی غنی، فرصت‌های اقتصادی فراوانی را در اختیار دارد. منابع معدنی این کشور شامل مس، آهن، لیتیوم، طلا و سنگ‌های قیمتی به‌عنوان محرک‌های اصلی توسعه اقتصادی شناخته می‌شوند. ارزش کل این منابع در حدود ۱ تا ۳ تریلیون دلار برآورد شده است که نشان‌دهنده پتانسیل بالای افغانستان در این زمینه است. با این حال، بهره‌برداری از این منابع با چالش‌هایی همچون مشکلات زیرساختی، امنیتی و قانونی روبه‌رو است که می‌بایست برای تحقق این پتانسیل‌ها از میان برداشته شوند.
منبع: United States Geological Survey
افغانستان دارای منابع معدنی گسترده‌ای است که می‌تواند به‌طور قابل توجهی به رشد اقتصادی‌اش کمک کند. این منابع شامل فلزات، سنگ‌های قیمتی، نفت و گاز و دیگر مواد معدنی می‌شوند که ارزش اقتصادی آن‌ها به شرح زیر برآورد می‌شود:
مس: معدن مس عینک در ولایت لوگر یکی از بزرگ‌ترین ذخایر مس جهان به شمار می‌رود. ذخایر این معدن بالغ بر ۱۲ میلیون تن مس است که ارزشی در حدود ۵۰ میلیارد دلار دارد. این معدن می‌تواند نقش کلیدی در تأمین مس مورد نیاز صنایع مختلف، از جمله فولاد، ایفا کند.
آهن: معدن آهن حاجیگک در ولایت بامیان افغانستان با ذخایری به اندازه ۲ میلیارد تن سنگ‌آهن با کیفیت بالا، از بزرگ‌ترین معادن سنگ‌آهن در جهان است. ارزش این معدن طبق تخمین‌ها ۲۵ میلیارد دلار برآورد می‌شود. با توجه به نیاز روزافزون به سنگ‌آهن برای تولید فولاد، این معدن برای ایران و سایر کشورها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
لیتیوم: افغانستان یکی از بزرگ‌ترین ذخایر لیتیوم جهان را در خود جای داده است. ذخایر لیتیوم در ولایات غزنی، نورستان و هلمند ارزش اقتصادی زیادی دارند و طبق برآوردها، این ذخایر می‌توانند ارزشی معادل ۳ تریلیون دلار داشته باشند. با توجه به رشد صنعت خودروهای برقی و باتری‌های لیتیومی، این منابع برای کشورهای در حال توسعه صنعت خودروهای برقی، همچون ایران، بسیار حیاتی هستند.
طلا و سنگ‌های قیمتی: افغانستان دارای ذخایر طلا و سنگ‌های قیمتی نظیر لاجورد، یاقوت، فیروزه و زمرد است. این منابع علاوه بر ارزش داخلی، پتانسیل صادراتی قابل توجهی دارند. ارزش این منابع طبق تخمین‌ها به ۲.۵ میلیارد دلار می‌رسد.
عناصر خاکی نادر: عناصر لانتان، سریم و نئودیمیم که در صنایع الکترونیک، مخابرات و انرژی‌های تجدیدپذیر کاربرد دارند، در افغانستان یافت می‌شوند. این منابع می‌توانند نقش مهمی در توسعه فناوری‌های نوین ایفا کنند. ارزش این ذخایر به حدود ۱۰۰ میلیارد دلار برآورد شده است.
افغانستان همچنین دارای ذخایر نفت و گاز طبیعی است که در مناطقی همچون شیبرغان و سرپل کشف شده‌اند. ارزش تخمینی این منابع به حدود ۲۳ میلیارد دلار برای نفت و ۴ میلیارد دلار برای گاز طبیعی می‌رسد.
افغانستان در سال‌های اخیر، به‌ویژه پس از روی کار آمدن طالبان در ۲۰۲۱، اقدام به امضای قراردادهای معدنی با شرکت‌های مختلف داخلی و خارجی کرده است. وزارت معادن و پترولیم افغانستان از زمان به قدرت رسیدن طالبان، بیش از ۲۰۵ قرارداد معدنی را با بیش از ۱۵۰ شرکت داخلی و خارجی به امضا رسانده است.
در سپتامبر ۲۰۲۳، طالبان اعلام کردند که هفت قرارداد معدنی به ارزش بیش از ۶.۵ میلیارد دلار برای استخراج و فرآوری معادن آهن، سرب، روی و طلا در ولایات هرات، غور، لوگر و تخار به امضا رسانده‌اند. شرکت‌هایی از چین، ایران، ترکیه و بریتانیا در این پروژه‌ها مشارکت دارند.
سفر وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران به افغانستان، فرصتی استراتژیک برای توسعه روابط اقتصادی و بهره‌برداری مشترک از ظرفیت‌های معدنی و تجاری دو کشور فراهم کرد. در جریان این سفر، سید محمد اتابک و هیئت همراه وی با مقامات بلندپایه افغانستان از جمله وزیر تجارت و صنعت این کشور دیدار کردند و بر تسهیل تجارت، جذب سرمایه‌گذاری مشترک و انتقال دانش فنی در حوزه‌های معدنی و صنعتی تأکید شد.
همچنین نشست‌هایی با فعالان اقتصادی و تجار ایرانی و افغان برگزار شد و بازدید از راه‌آهن خواف – هرات، ایستگاه روزنک و معادن استان هرات انجام شد تا ظرفیت‌های عملی همکاری بررسی شود. مسئولان دو کشور توافق کردند که با استفاده بهینه از منابع معدنی و افزایش همکاری‌های صنعتی و آموزشی، امکان ارتقای حجم تجارت دو کشور از حدود سه میلیارد دلار فعلی به ۱۰ میلیارد دلار وجود دارد و این همکاری می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد اشتغال، توسعه صنایع و افزایش بهره‌وری در منطقه شود.
بهره‌برداری از منابع معدنی افغانستان با مشکلات و چالش‌هایی همراه است که ممکن است به تعویق افتادن یا افزایش هزینه‌های پروژه‌های معدنی منجر شود:
مسائل امنیتی یکی از بزرگ‌ترین موانع سرمایه‌گذاری در معادن افغانستان است. بسیاری از مناطق معدنی تحت کنترل گروه‌های مسلح و درگیر در منازعات داخلی قرار دارند. این وضعیت موجب افزایش هزینه‌ها و خطرات برای سرمایه‌گذاران خارجی می‌شود.
همچننین کمبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل، انرژی و ارتباطات یکی دیگر از موانع عمده برای استخراج معادن در افغانستان است. راه‌های ارتباطی ناکافی و فقدان تأسیسات مدرن برای استخراج مواد معدنی باعث کاهش بهره‌وری و افزایش هزینه‌ها می‌شود.
نبود قوانین شفاف و کارآمد در زمینه معدن‌کاری و فساد اداری در بخش‌های دولتی یکی از مهم‌ترین مشکلات پیش روی استخراج معادن است. اصلاحات قانونی برای تسهیل فرآیندهای سرمایه‌گذاری و بهبود امنیت حقوقی ضروری است.
استخراج معادن می‌تواند تاثیرات منفی بر محیط زیست داشته باشد. آلودگی منابع آب و تخریب اکوسیستم‌ها از جمله مشکلات زیست‌محیطی هستند که ممکن است در صورت عدم مدیریت صحیح، منجر به اعتراضات اجتماعی و توقف پروژه‌ها شود.
با وجود چالش‌ها، افغانستان دارای فرصت‌های بزرگی برای سرمایه‌گذاری در بخش معدن است. این کشور با دارا بودن منابع غنی معدنی، می‌تواند به‌عنوان یکی از مقاصد جذاب برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی مطرح شود.
سرمایه‌گذاری در معادن می‌تواند فرصت‌های شغلی فراوانی برای مردم افغانستان ایجاد کند. راه‌اندازی معادن و فرآوری مواد معدنی می‌تواند میلیون‌ها شغل جدید در این کشور به‌وجود آورد که در نهایت موجب بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی مردم خواهد شد.
افغانستان می‌تواند با کشورهای همسایه، به‌ویژه ایران و چین، در زمینه استخراج و فرآوری معادن همکاری‌های گسترده‌تری داشته باشد. ایران به‌ویژه در زمینه‌های مس، آهن و سنگ‌آهن می‌تواند شریک مناسبی برای افغانستان باشد.
با توجه به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و رشد سریع صنعت خودروهای برقی، منابع لیتیوم و عناصر خاکی نادر افغانستان می‌توانند به‌عنوان یک منبع استراتژیک برای تأمین مواد اولیه صنایع نوین مورد استفاده قرار گیرند.
افغانستان با منابع معدنی غنی و متنوع خود، پتانسیل بالایی برای رشد اقتصادی از طریق بخش معدن دارد. با این حال بهره‌برداری موثر از این منابع نیازمند سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، اصلاح قوانین، بهبود امنیت و مدیریت پایدار منابع است.
چالش‌ها و موانع موجود نباید مانع بهره‌برداری از این فرصت‌ها شوند، بلکه باید به‌عنوان بخشی از فرآیند توسعه اقتصادی و راه‌های غلبه بر مشکلات در نظر گرفته شوند. در صورتی که افغانستان بتواند این چالش‌ها را به‌طور مؤثر مدیریت کند، می‌تواند یکی از بازیگران اصلی در بازار منابع معدنی جهان شود و به توسعه پایدار و رشد اقتصادی دست یابد.