به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ در قلب بلوچستان پاکستان، جایی میان گوادر و مرز ایران بندر پسنی آرام‌آرام در حال تبدیل شدن به یک صفحه جدید ژئوپلیتیک است. بندر گاہ پسنی در شهر پاسنی در ناحیه گوادر استان بلوچستان پاکستان واقع شده است. این امکانات شامل یک بندر ماهی مدرن با چهار اسکله و یک اسکله باری، همراه با یک پایگاه گارد ساحلی به نام PMSA Rishad است که توسط آژانس امنیت دریایی پاکستان (PMSA)، شاخه ای از نیروی دریایی پاکستان اداره می شود.
این بندر کوچک ساحلی تنها ۱۶۰ کیلومتر با مرز ایران فاصله دارد و حالا با پیشنهاد ژنرال عاصم منیر، فرمانده ارتش پاکستان برای سرمایه‌گذاری احتمالی ۱.۲ میلیارد دلاری آمریکا توجه بازیگران بزرگ منطقه را به خود جلب کرده است.
این پروژه نه بخشی از سیاست رسمی دولت پاکستان بلکه ابزاری برای جذب سرمایه و توجه واشنگتن است، بندر پسنی با خط آهنی که برای انتقال مواد معدنی حیاتی مس، آنتیموان و نئودیمیوم طراحی شده، بدون آنکه فعلا به شکل رسمی نظامی‌سازی شود، می‌تواند به پایانه‌ای استراتژیک برای سرمایه‌گذاری آمریکایی‌ها تبدیل شود. در مقابل، بندر گوادر با حمایت چین و طرح «کمربند و جاده»، سال‌هاست مرکز نفوذ اقتصادی اسلام‌آباد در جنوب آسیا است.
اما چشم ایران هم بر پسنی دوخته شده است، تحلیلگران ایرانی می‌گویند حضور آمریکا می‌تواند بر پروژه چابهار، مسیر حیاتی تجارت ایران به آسیای مرکزی و هند فشار وارد کند و رقابت تازه‌ای میان واشنگتن و پکن ایجاد نماید. مصطفی نجفی، استاد علوم سیاسی با اشاره به نزدیکی پسنی به مرز ایران و فاصله ۲۸۰ کیلومتری آن از چابهار می‌گوید: «هرگونه حضور آمریکایی، چه اقتصادی و چه لجستیکی یک منبع نگرانی استراتژیک برای ایران محسوب می‌شود.»
در ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۵، آمریکا معافیت تحریمی بندر چابهار را که از سال ۲۰۱۸ به هند اعطا شده بود، لغو کرد، این معافیت به دهلی‌نو اجازه می‌داد تا در توسعه و بهره‌برداری از بندر مشارکت کند. لغو معافیت می‌تواند فعالیت‌های مرتبط با این بندر را مشمول تحریم‌های آمریکا کند و روند توسعه پروژه‌ها را تحت تاثیر قرار دهد، با این حال کارشناسان هندی و ایرانی معتقدند هند طرح توسعه چابهار را رها نخواهد کرد.
«کبیر تانیجا»، پژوهشگر هندی حوزه آسیای غربی می‌گوید: «چابهار دروازه راهبردی هند به افغانستان و آسیای مرکزی است و حتی با وجود تهدید تحریم‌های آمریکا توسعه آن ادامه خواهد یافت.»
بر اساس توافق ۱۰ ساله‌ای که سال گذشته بین ایران و هند امضا شد، دهلی‌نو متعهد است بندر چابهار را اداره و توسعه دهد. به گفته تانیجا این بندر نه تنها تجارت هند با افغانستان و کشور‌های آسیای مرکزی را تسهیل می‌کند، بلکه برای منافع راهبردی هند چندبعدی است و محدود به تجارت نیست. تجربه هند پس از برجام و خروج آمریکا از توافق هسته‌ای نیز درس‌های مهمی برای مقابله با تحریم‌ها و سناریو‌های مشابه ارائه کرده است.
تحلیلگران تاکید دارند که در این حوزه ایران باید فعالانه و با دقت عمل کند و موارد زیر را در دستور کار قرار دهد:
۱. تقویت چابهار و مسیر ریلی زاهدان برای حفظ دسترسی مستقیم به آسیای مرکزی و کاهش وابستگی به مسیر‌های غربی، به ویژه در مواجهه با تحریم‌های احتمالی آمریکا.
۲. گفت‌وگوی استراتژیک با پاکستان برای تضمین اینکه پسنی به سکوی نظامی یا اطلاعاتی تبدیل نشود.
۳. توسعه همکاری‌های اقتصادی با شرکای آسیایی غیرغربی برای مقابله با فشار‌های تحریمی و حفظ استقلال اقتصادی.
محسن روحی‌صفت، دیپلمات سابق در گفت‌و‌گو با وبگاه الجزیره هشدار می‌دهد که هرگونه سرمایه‌گذاری خارجی در بلوچستان، حتی به ظاهر اقتصادی، می‌تواند تدریجا نفوذ منطقه‌ای ایران را تحت تاثیر قرار دهد.
وی می‌گوید: «توسعه اقتصادی منطقه باید با نگاه امنیتی هم همراه باشد؛ افزایش فعالیت اقتصادی، کاهش تهدیدات مسلحانه و تثبیت کنترل داخلی را به همراه دارد.»
با توجه به روابط گرم منیر با ترامپ و تلاش‌های اسلام‌آباد برای تنوع‌بخشی روابط خارجی میان چین و آمریکا، ایران باید بداند که حتی پروژه‌ای اقتصادی می‌تواند در کوتاه‌مدت دروازه‌ای برای نفوذ سیاسی و نظامی آمریکا شود. هر حرکت تامل‌نشده، می‌تواند موازنه سواحل مکران را به نفع واشنگتن تغییر دهد و پروژه چابهار را در رقابت با پسنی حساس کند.
اما در سایه این تحولات، رقابت چین و آمریکا در پاکستان شدت می‌یابد و ایران می‌تواند از فرصت‌ها برای تقویت همکاری اقتصادی و امنیتی با پکن بهره‌برداری کند.
پروژه پسنی ممکن است اعتماد میان ایران و پاکستان را تحت فشار قرار دهد؛ بنابراین تهران باید همزمان حسابرسی دیپلماتیک و اقتصادی را در دستور کار قرار دهد.
لغو معافیت تحریمی چابهارنیز اگرچه فشار بر هند ایجاد می‌کند اما تداوم پروژه چابهار نشان‌دهنده عزم تهران و دهلی‌نو برای حفظ مسیر‌های استراتژیک جنوب آسیا است؛ بنابراین بندر پسنی، بیش از یک پروژه اقتصادی زنگ هشداری برای ایران است.
با برنامه‌ریزی هوشمندانه، تقویت زیرساخت‌های چابهار و مذاکرات استراتژیک با پاکستان، تهران می‌تواند مزیت ژئو-اقتصادی خود در سواحل مکران را حفظ کند و از هرگونه نظامی‌سازی احتمالی جلوگیری نماید.
آینده جنوب آسیا در نقطه‌ای حساس میان آمریکا، چین، هند و ایران شکل می‌گیرد و هر تصمیم می‌تواند صفحه شطرنج منطقه‌ای را تغییر دهد.