به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ صدها هزار نفر از مردم، در حالی به خانه‌ها و محله‌های ویران خود بازمی‌گردند که شهر هنوز مملو از آوار، ریزش ساختمان‌ها و زیرساخت‌های تخریب‌شده است. با این حال، اراده مردم برای بازسازی زندگی و سرزمینشان قوی‌تر از هر زمان دیگری به نظر می‌رسد.
در چنین شرایطی، بازسازی غزه نه فقط یک ضرورت انسانی، بلکه مساله‌ای اقتصادی، سیاسی و فنی در مقیاس جهانی است. برای بررسی ابعاد این موضوع، خبرنگار اقتصاد معاصر گفت‌وگویی اختصاصی با ابویوسف از اهالی غزه و یکی از اعضای کمیته عربی بازسازی غزه ساکن در دوحه قطر انجام داده است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
اقتصاد معاصر: با توجه به توافق آتش‌بس اخیر در غزه، آیا در مورد بازسازی غزه در این توافق اطلاعاتی دارید؟ حماس چه شروطی برای بازسازی مطرح کرده است؟
ابویوسف: توافق آتش‌بس به طور مستقیم به موضوع بازسازی نپرداخته است، زیرا پیش‌زمینه آن هم مشخص نشده؛ یعنی تعیین نهادی که اداره غزه را بر عهده بگیرد. ترامپ یک طرح کلی ارائه داد و حماس هم فرمول دیگری مطرح کرد، بنابراین موضوع بازسازی فعلا به تعویق افتاده است.
اقتصاد معاصر: آیا کمیته عربی که شما عضو آن هستید، می‌تواند وارد پروژه‌های بازسازی غزه شود؟
ابویوسف: بله، کمیته عربی می‌تواند بخشی از بازسازی غزه باشد و اساسا برای این منظور ایجاد شده است. کمیته عربی بین‌المللی بازسازی فلسطین از صبح دیروز شنبه عملیات پاکسازی آوار و بازگشایی مسیرهای اصلی شهر غزه را آغاز کرده تا از نخستین نهادهایی باشد که پس از ماه‌ها بسته بودن راه‌ها و رنج مردم، روند بازگرداندن حیات به خیابان‌های شهر را به صورت میدانی آغاز می‌کند.
تیم‌های این هیات با همه توان در حال برداشتن آوار و بازکردن مسیرهای اصلی برای تسهیل رفت‌وآمد شهروندان و بازگشت آوارگان به مناطق خود هستند. این اقدامات بخش‌های مختلف و حیاتی شهر غزه را دربر می‌گیرد و هدف آن فراهم‌کردن امکان تردد و بازسازی تدریجی زیرساخت‌های شهری است.
در واقع این فعالیت‌ها بخشی از یک برنامه اضطراری برای پاکسازی آوار و آماده‌سازی زیرساخت‌ها در مناطق آسیب‌دیده است و ما بر تعهد خود برای تداوم تلاش‌های میدانی و امدادی به منظور خدمت به مردم فلسطین و کاهش رنج‌های آن‌ها تاکید می‌کنیم. فعالیت‌های میدانی این کمیته طی روزهای آینده نیز در محورهای دیگر و مناطق آسیب‌دیده ادامه خواهد داشت.
اقتصاد معاصر: با توجه به نزدیک شدن فصل سرما، آیا آوارگان غزه کماکان باید در چادر بمانند؟
ابویوسف: بله اما فقط برای چند هفته. در صورتی که شرایط فراهم شود، راه‌حل‌های فوری برای اسکان موقت وجود دارد که چند هفته طول می‌کشد؛ از جمله خانه‌های فلزی سبک، انواع چادرهای محکم و بزرگ و همچنین ترمیم خانه‌های موجود.
اقتصاد معاصر: آیا کشورهای عربی و همچنین ترکیه یا ایران می‌توانند در بازسازی غزه کمک کنند؟
ابویوسف: قطعا این همکاری‌ها برای بازسازی، حیاتی است و بدون مشارکت بین‌المللی موفقیت بازسازی امکان‌پذیر نخواهد بود. از همین‌رو به زودی کنفرانس بین‌المللی بازسازی غزه در قاهره برگزار خواهد شد و امیدواریم ایران هم در آن شرکت داشته باشد.
اقتصاد معاصر: آیا امکان حضور شخصی شما و اعضای کمیته در غزه برای ارزیابی خسارات و فرصت‌های بازسازی وجود دارد؟
ابویوسف: بله ما آمادگی حضور داریم و حضور مستقیم می‌تواند روند ارزیابی و برنامه‌ریزی را سرعت ببخشد. همان طور که نیروهای این کمیته همین الان در شهر غزه هستند.
اقتصاد معاصر: میزان تخریب در غزه چقدر بوده است؟
ابویوسف: طبق گزارش‌های سازمان ملل و گزارش‌های محلی، بین ۸۰ تا ۹۰ درصد زیرساخت‌ها و خانه‌ها تخریب شده‌اند. بیش از ۷۰ درصد مسکن آسیب کامل دیده و مدارس، بیمارستان‌ها و امکانات عمومی تقریبا نابود شده‌اند. میزان آوار بیش از ۵۰ میلیون تن است که پاکسازی آن حدود ۱.۲ میلیارد دلار هزینه می‌برد.
اقتصاد معاصر: روند بازسازی و زمان‌بندی آن چگونه است؟
ابو یوسف: بازسازی غزه فرایندی طولانی است. بر اساس آخرین گزارش‌ها، بازسازی کامل زیرساخت‌ها و خانه‌ها بین ۱۰ تا ۱۶ سال طول خواهد کشید و حتی در بدترین حالت ممکن است تا ۸۰ سال ادامه داشته باشد. البته اگر تامین مالی یا شرایط امنیتی محدود شود. در عین حال، می‌توان بازسازی جزئی و اسکان موقت را همزمان آغاز کرد تا مردم مجبور به ترک منطقه نشوند.
اقتصاد معاصر: هزینه بازسازی غزه چقدر است؟
ابویوسف: گزارش‌های مختلف بین ۵۲ تا ۸۰ میلیارد دلار تخمین زده‌اند. بخش بزرگی از این هزینه‌ها مربوط به بازسازی مسکن، شبکه‌های آب و برق، زیرساخت‌های شهری و مراکز خدمات عمومی است. ۲۰ میلیارد دلار اولیه در سه سال اول صرف رفع نیازهای فوری و زیرساخت‌ها می‌شود.
اقتصاد معاصر: با توجه به تخریب خانه‌ها، چه برنامه‌هایی برای اسکان مردم در نظر گرفته شده است؟
ابویوسف: برنامه‌های اسکان موقت شامل چادرهای بزرگ، خانه‌های فلزی سبک و ترمیم فوری خانه‌های نیمه‌ویران است. همچنین طرح‌های نوآورانه‌ای مطرح شده است؛ مثلا استفاده از اجزای استادیوم ۹۷۴ قطر برای ساخت واحدهای موقت مسکونی در غزه. این استادیوم کاملا از کانتینرهای قابل تفکیک ساخته شده و قابلیت نصب سریع و چندمنظوره دارد.
اقتصاد معاصر: این طرح تا چه حد می‌تواند به سرعت اسکان کمک کند؟
ابویوسف: بسیار موثر است، زیرا می‌توان ده‌ها هزار نفر را به سرعت در آن اسکان داد و همزمان امکانات اولیه مانند آب و برق موقت را فراهم کرد. این طرح نوآورانه می‌تواند تجربه اسکان موقت مدرن و امن را ایجاد کند.
اقتصاد معاصر: نقش کشورهای مختلف در بازسازی غزه چگونه خواهد بود؟
ابویوسف: کشورهای عربی و مصر؛ مهم‌ترین تامین‌کننده مالی بازسازی خواهند بود و مدیریت پروژه‌ها را نیز به عهده خواهند گرفت. اتحادیه اروپا و بانک جهانی نیز نظارت مالی و پشتیبانی پروژه‌ها را می توانند برعهده بگیرند. آمریکا نیز می تواند نقش تسهیلگر و ضمانت‌کننده مالی اما عمدتا هزینه اصلی بر دوش کشورهای منطقه خواهد بود.
اقتصاد معاصر: آیا این بازسازی می‌تواند به اقتصاد محلی کمک کند؟
ابویوسف: بله، اگر پروژه‌ها با مشارکت صنایع محلی و نیروی کار فلسطینی اجرا شوند، ایجاد اشتغال و احیای اقتصاد محلی امکان‌پذیر خواهد بود.
اقتصاد معاصر: در شرایط فعلی، چگونه می‌توان از وابستگی به کشورهای دیگر در روند بازسازی غزه کاست و کنترل بر واردات مواد ساختمانی را به دست گرفت؟
ابویوسف: اکنون زمان آن رسیده که مردم و نهادهای غزه مسیر مستقل خود را در واردات مصالح بازسازی پیدا کنند، بدون اینکه تحت سلطه گمرکات یا تصمیم‌های سیاسی دیگر کشورها قرار گیرند. یکی از راهکارها، فعال‌سازی بندر غزه و انجام اصلاحات فوری در زیرساخت‌های آن است تا بتواند برای واردات مستقیم مورد استفاده قرار گیرد. همچنین، می‌توان از طریق توافق‌های بین‌المللی، مانع دخالت یا کنترل کشورهای دیگر بر روند بازسازی شد.
اقتصاد معاصر: درباره مسؤولیت اسرائیل و حامیانش در قبال این ویرانی‌ها چه نظری دارید؟
ابویوسف: لازم است نیروهای سیاسی فلسطینی با قدرت بیشتری اقدام کنند و از طریق نهادهای بین‌المللی و حقوقی، رژیم اشغالگر و آمریکا را ملزم به پرداخت هزینه‌های بازسازی کنند. آن‌ها باید پاسخگوی ویرانی، قتل و جنایاتی باشند که در غزه و دیگر کشورهای عربی مرتکب شده‌اند. این مطالبه نه فقط حق مردم فلسطین است، بلکه پیام روشنی برای جهان خواهد بود که دوران مصونیت متجاوزان به پایان رسیده است.
اقتصاد معاصر: چشم‌انداز بازسازی غزه در دهه آینده چیست؟
ابویوسف: بازسازی غزه نه فقط یک پروژه عمرانی بلکه یک پروژه اقتصادی و اجتماعی است. نیاز به هماهنگی بین‌المللی، برنامه‌ریزی دقیق، منابع مالی پایدار و مدیریت حرفه‌ای دارد. اگر همه این موارد فراهم شود، امکان ساخت شهرک‌های موقت مدرن، احیای زیرساخت‌ها، و بازگشت امن میلیون‌ها نفر به خانه‌های خود وجود خواهد داشت.
اقتصاد معاصر : در روزهای اخیر گزارش‌هایی منتشر شده مبنی بر اینکه برخی افراد یا نهادها در تلاش‌اند آهن‌آلات بازیافتی و ضایعات فلزی ناشی از آوار جنگ را به‌صورت رایگان جمع‌آوری و تصاحب کنند. نظر شما در این‌باره چیست؟
ابویوسف: بله، متاسفانه چنین تلاش‌هایی در حال انجام است. حجم آهن‌آلات باقی‌مانده از ویرانه‌ها بسیار عظیم است و برآورد ما نشان می‌دهد که بیش از ۲۰ میلیون تُن آهن قراضه در زیر آوارها وجود دارد. اگر میانگین قیمت جهانی هر تُن را ۳۵۰ دلار در نظر بگیریم، ارزش این فلزات به حدود ۷ میلیارد دلار می‌رسد. این رقم تصادفی نیست، بلکه ثروتی ملی است که نباید اجازه داد به دست افراد یا گروه‌های خاص بیفتد.
اقتصاد معاصر: به نظر شما چگونه باید با این پدیده مقابله کرد و چه نهادی مسؤول مدیریت این ثروت است؟
ابویوسف: مدیریت آهن و سایر فلزات استخراج‌شده از آوار باید کاملا در اختیار کمیته رسمی مسؤول آواربرداری و بازسازی باشد. این کمیته باید با نظارت دولت و نهادهای حقوقی، فرآیند جمع‌آوری، تفکیک، فروش و بازتخصیص درآمد حاصل را انجام دهد. درآمد فروش این فلزات باید صرف جبران خسارات خانواده‌های آسیب‌دیده و سپس سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بازسازی شود.
به موازات این، لازم است نهادهای قانونی و قضایی فورا بخشنامه‌ای رسمی صادر کنند که هرگونه تصرف، سرقت یا انتقال مصالح و فلزات از مناطق تخریب‌شده را جرم تلقی کند. باید تاکید شود که حتی اگر سال‌ها بعد مشخص شود کسی مواد یا فلزات را به‌صورت غیرقانونی تصاحب کرده، حق بازپس‌گیری آن برای مردم و نهادهای رسمی محفوظ خواهد بود.
اقتصاد معاصر: پس از برقراری آتش‌بس، چه پیامی برای مردم غزه و نهادهای مختلف اجتماعی دارید؟
ابویوسف: امروز، پس از توقف جنگ، نوبت همه ماست که نقش خود را ایفا کنیم. اکنون زمان کار و همکاری میان تمام اجزای جامعه فرا رسیده است؛ از شوراهای خانوادگی و گروه‌های جوانان گرفته تا شهرداری‌ها، موسسات و نهادهای رسمی. همه باید در کنار یکدیگر برای باز کردن خیابان‌ها، پاکسازی آوار، بازگرداندن خدمات پایه و حفظ نظم عمومی تلاش کنند. این مرحله، آزمونی برای همبستگی و روح جمعی مردم غزه است.
اقتصاد معاصر: نقش خانواده‌ها و مردم در این مرحله حساس را چگونه می‌بینید؟
ابویوسف: خانواده‌ها، بزرگان و جوانان باید پشتیبان نهادهای دولتی باشند تا زندگی به حالت طبیعی بازگردد و مردم در سرزمین خود پایدار بمانند. ما باید نشان دهیم که ملت فلسطین حتی در میان ویرانه‌ها نیز به زندگی و امید وفادار است. پیام ما به جهان روشن است؛ ما مردمی هستیم که زندگی را دوست داریم و از دل رنج، دوباره امید می‌سازیم.