به گزارش اقتصاد معاصر؛ تحولات اخیر در قفقاز جنوبی، نقشه ژئوپلیتیک منطقه را در حال بازآرایی قرار داده و مسیرهای جدیدی از رقابت و همکاری اقتصادی را پیش روی کشورهای منطقه گشوده است. ایران که از دیرباز چهارراه ارتباطی تمدنها و تجارت بوده، اکنون با بهرهگیری از موقعیت ممتاز جغرافیایی خود، در پی تثبیت جایگاهش بهعنوان محور راهبردی در اتصال کریدورهای بینالمللی است.
در همین راستا، نشست سهجانبه باکو میان ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان، بستری برای تعمیق همکاریهای زیربنایی و اقتصادی و پیشبرد طرحهای مشترک ترانزیتی فراهم کرد. این نشست بر سه محور کلیدی متمرکز بود: توسعه زیرساختهای حملونقل، تسهیل فرآیندهای گمرکی، و گسترش مبادلات منطقهای از طریق پروژههای مشترک.
یکی از اصلیترین مباحث مطرح در نشست، پروژه خطآهن رشت–آستارا بود؛ حلقهای حیاتی در مسیر غربی کریدور شمال–جنوب که تکمیل آن، اتصال ریلی یکپارچه از بنادر جنوبی ایران تا مرزهای شمالی را ممکن میسازد.
با نهایی شدن قرارداد این پروژه میان شرکتهای ایرانی و روسی، انتظار میرود عملیات اجرایی از سال آینده آغاز شود و مسیر ترانزیت کالا میان هند، خلیج فارس، روسیه و شمال اروپا به شکل چشمگیری کوتاهتر گردد.
در کنار توسعه ریلی، تسهیل عبور کامیونهای ترانزیتی میان سه کشور نیز در دستور کار قرار گرفت؛ اقدامی که با سادهسازی فرآیندهای گمرکی و کاهش زمان تردد، به رشد قابلتوجهی در ظرفیت حمل کالا از مسیر ایران منجر خواهد شد.
همچنین در چارچوب همکاریهای منطقهای، هیئت آذربایجانی طی هفته گذشته از چند پروژه مهم در شمالغرب ایران، از جمله مسیر اتصال نخجوان از خاک ایران، جاده کلاله–جلفا و پل کلاله بازدید کرد. این اقدامات در راستای توسعه زیرساختهای مشترک و تسریع در بهرهبرداری از مسیرهای مکمل در کریدور شمال–جنوب انجام شد.
در سطحی کلانتر، تحولات قفقاز از جمله طرح موسوم به کریدور زنگزور، بار دیگر اهمیت ژئوپلیتیکی ایران را برجسته کرده است. در حالی که برخی قدرتها در پی تغییر موازنه منطقهای هستند، ایران با رویکردی متوازن و هوشمندانه، نه در مقام مخالفت مطلق، بلکه در مسیر بهرهبرداری از فرصتهای جدید گام برمیدارد.
اتصال ایران از طریق ارمنستان به گرجستان و دریای سیاه، نمونهای از این نگاه عملگرایانه است که میتواند دسترسی کشور به بازارهای منطقهای را تقویت کند.
از نگاه کارشناسان، کریدور بینالمللی شمال–جنوب نهتنها مسیر جایگزینی برای کانال سوئز بهشمار میرود، بلکه میتواند به منبعی پایدار از درآمد ارزی و اشتغال در بخشهای حملونقل، لجستیک و خدماتی تبدیل شود.
ایران با تأکید بر ثبات و توسعه منطقهای، در پی آن است تا با همکاری همسایگان و جذب سرمایهگذاری داخلی و خارجی، جایگاه تاریخی خود را بهعنوان چهارراه ارتباطی شرق و غرب بازیابد.
نشست باکو در این میان، تنها یک رویداد دیپلماتیک نبود، بلکه نشانهای از آغاز مرحلهای تازه در سیاست ترانزیتی کشور است؛ مرحلهای که میتواند مسیر رشد اقتصادی و ژئوپلیتیکی ایران را در دهه پیشرو ترسیم کند./فارس