به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ خودکفایی در تولید کالاهای اساسی، به ویژه دانه‌های روغنی، یکی از مولفه‌های حیاتی امنیت غذایی است. کشورهایی که وابستگی بالایی به واردات دارند، همواره در معرض نوسانات بازار جهانی و ریسک‌های ارزی قرار دارند.
با وجود محدودیت منابع آبی و شرایط اقلیمی خاص، ایران نتوانسته به اهداف بلندپروازانه خود در تولید دانه‌های روغنی دست یابد و وابستگی ۹۰ درصدی کشور به واردات همچنان پابرجاست.
اعطای ارز دولتی برای واردات دانه‌های روغنی، انگیزه خرید محصولات داخلی را کاهش داده است. صنایع داخلی ترجیح می‌دهند نیاز خود را از طریق واردات ارزان تامین کنند تا از خرید گران‌تر تولیدات کشاورزان داخلی صرف‌نظر کنند.
این سیاست باعث شده تا برنامه‌های خودکفایی بارها شکست بخورد و تولیدکنندگان داخلی با مشکلات بازاریابی و فروش مواجه شوند.
در اقدامی جدید، وزیر جهاد کشاورزی شرایط تازه‌ای برای واردات دانه‌های روغنی اعلام کرده است. بر اساس این دستورالعمل، شرکت‌های غیردولتی واردکننده روغن خام، دانه و کنجاله می‌توانند در طرح توسعه کشاورزی قراردادی دانه‌های روغنی مانند کلزا، سویا، آفتابگردان، کاملینا و گلرنگ مشارکت کنند.
این اقدام باعث می‌شود واردکنندگان با تولیدکنندگان داخلی همکاری کرده و ضمن تامین نیاز کشور، انگیزه‌ای برای توسعه تولید داخلی ایجاد شود. این گام می‌تواند نقطه عطفی در مسیر کاهش وابستگی و تحقق اهداف خودکفایی باشد.
تخصیص ارز صادراتی به جای ارز ترجیحی می‌تواند راهکاری برای کاهش مصرف، جلوگیری از قاچاق و صرفه‌جویی ارزی ۴۰۰ میلیون دلاری باشد. برآوردها نشان می‌دهد که سرانه مصرف روغن در ایران با حذف ارز ترجیحی و اصلاح بازار، ۳ کیلوگرم کاهش یافته و قیمت روغن خانوارها به سطحی خواهد رسید که حتی برای دهک‌های مختلف قابل جبران است. این اقدام علاوه بر کنترل مصرف، زیرساختی برای توسعه صادرات و حذف یارانه‌های پنهان فراهم می‌کند.
در هفت ماهه ابتدایی سال، بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار تن روغن نباتی تولید و توزیع شد که رکوردی در ۷۲ سال گذشته صنعت روغن کشور محسوب می‌شود.
پیش‌بینی می‌شود با بهبود تخصیص ارز و تامین نهاده‌ها، تولید تا پایان سال به بیش از ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تن برسد. با این حال، تولید داخلی هنوز جوابگوی نیاز کامل کشور نیست و برنامه‌های خودکفایی با اهداف بلندمدت، بدون سرمایه‌گذاری و ایجاد زیرساخت‌ها، امکان‌پذیر نخواهد بود.
در مجموع، بازار روغن ایران در نقطه‌ای بحرانی قرار دارد اما اقدامات تازه وزارت جهاد کشاورزی می‌تواند مسیر تولید داخلی را تقویت کند. مشارکت بخش خصوصی واردکننده در تولید داخل و اصلاح سیاست‌های ارزی، راهکارهایی برای کاهش وابستگی، صرفه‌جویی ارزی و تقویت امنیت غذایی کشور هستند. استمرار این سیاست‌ها می‌تواند شانس دستیابی به خودکفایی ۴۰ درصدی دانه‌های روغنی در برنامه هفتم را به واقعیت نزدیک کند.