۰۹:۰۶ ۱۴۰۴/۰۱/۳۱
اقتصاد معاصر گزارش می‌دهد
صنعت تخم‌مرغ در تنگنا/ بازارهای هدف یکی پس از دیگری از دست می‌رود
در حالی که بازار تخم‌مرغ با مازاد بی‌سابقه، سقوط قیمت درب مرغداری و تهدید ناترازی در تولید مواجه است، صادرات به عنوان تنها روزنه نجات، درگیر انحصار، ناکارآمدی ساختاری و فرصت‌سوزی‌های متوالی شده است؛ وضعیتی که هم تولیدکننده را متضرر کرده و هم امنیت غذایی کشور را به مخاطره انداخته است.
به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ تخم‌مرغ به عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع پروتئینی در سبد غذایی ایرانیان، اکنون در یکی از حساس‌ترین مقاطع تاریخی خود قرار گرفته است. کاهش قیمت درب مرغداری به کمتر از قیمت تمام‌شده، در کنار ثبات نسبی قیمت در خرده‌فروشی و نبود سیاست‌های حمایتی موثر، تولیدکنندگان این محصول را در معرض زیان‌های جدی قرار داده است؛ به ویژه آنکه، صادرات به عنوان یکی از معدود راهکارهای جذب مازاد تولید، با چالش‌های ساختاری، فنی و مدیریتی مواجه است و هیچ‌گونه برنامه منسجمی برای عبور از این بحران دیده نمی‌شود.
در حال حاضر، قیمت هر کیلوگرم تخم‌مرغ درب مرغداری به حدود ۳۲ هزار تومان رسیده و در مواردی حتی پایین‌تر نیز گزارش شده است. این در حالی بوده که قیمت تمام‌شده برای تولیدکننده، بین ۲۰ تا ۲۵ درصد بیشتر برآورد می‌شود.
انباشت مازاد تخم‌مرغ در بازار، علت اصلی این افت قیمت اعلام شده، در حالی که در سطح خرده‌فروشی شهر تهران، قیمت هر شانه تخم‌مرغ ۲ کیلوگرمی همچنان بالای ۱۵۵ هزار تومان باقی مانده است. اختلاف فاحش بین قیمت عمده‌فروشی و مصرف‌کننده، ناشی از عدم تطابق سریع شبکه توزیع با شرایط جدید بازار و سودجویی برخی واسطه‌ها است.
سرانه مصرف و تردیدها در آمار
بررسی آمارهای این بخش نشان می‌دهد که سرانه مصرف تخم‌مرغ در کشور، ۱۴.۵ کیلوگرم اعلام شده که معادل حدود ۲۰۰ عدد در سال به ازای هر نفر است اما کارشناسان مستقل، این رقم را خوش‌بینانه دانسته و معتقدند در بسیاری از استان‌ها، سرانه مصرف بسیار پایین‌تر است.
در سوی دیگر، سرانه تولید در حدود ۱۸ کیلوگرم و سرانه صادرات نزدیک به ۳ کیلوگرم است. با این وجود، بانک‌ها تمایل چندانی برای تامین مالی زنجیره تولید ندارند و سکوت سازمان‌های متولی، از جمله وزارت جهاد کشاورزی و سازمان توسعه تجارت، جای سوال دارد.
صادرات محدود، فرصت‌های از دست‌رفته
با وجود تولید سالانه بیش از یک میلیون و ۳۶۰ هزار تن تخم‌مرغ، ظرفیت صادراتی ایران هنوز به طور کامل فعال نشده و سهم ما از بازارهای جهانی بسیار ناچیز است. در سال گذشته فقط ۱۵۹ هزار تن تخم‌مرغ صادر شده که کمتر از ۱۲ درصد از کل تولید را تشکیل می‌دهد. از این میزان، حدود ۳۵ هزار تن (معادل نزدیک به ۳۰ درصد صادرات) فقط توسط دو واحد خصوصی انجام شده و این تمرکز شدید، موجب تضعیف رقابت و ایجاد فضای رانت شده است.
در مقابل، شرکت‌های تعاونی با تعداد اعضای بالا، مانند تعاونی کشاورزی مرغداران مرکز، فقط ۱۰۰ تن صادرات داشته‌اند.
بازارهای هدف نیز به تدریج از دست می‌روند. ایران پیش‌تر بخش‌هایی از بازار قطر، عمان و افغانستان را تامین می‌کرد اما در سال‌های اخیر به واسطه بی‌اعتمادی به کیفیت محصول صادراتی و ضعف در برندینگ، این بازارها را از دست داده یا در حال واگذاری آن به رقباست. اکنون تنها بازارهای محدود عراق و افغانستان باقی مانده‌اند که آنها نیز در معرض ریسک هستند.
از سوی دیگر، کشورهایی نظیر ایالات متحده و فرانسه که با بحران آنفلوآنزای پرندگان مواجه‌اند، به واردات تخم‌مرغ از سایر کشورها روی آورده‌اند. ترکیه با استفاده از فرصت‌های لجستیکی، توانسته وارد این بازارها شود اما ایران به دلیل ضعف در زیرساخت صادرات، فقدان سیستم پایش بازارهای جهانی و نبود مدیریت یکپارچه زنجیره تامین، از این فرصت‌ها بازمانده است.
ناترازی پولت؛ تهدید پاییزی تولید
بر اساس گزارش اتحادیه میهن، کشور با کمبود شدید پولت (مرغ جوان آماده تخم‌گذاری) روبه‌رو است. با توجه به نیاز سالانه حدود ۴۴ میلیون قطعه و ظرفیت فعلی تولید حدود ۱۸ میلیون، یک شکاف معنادار در زنجیره تامین ایجاد شده است. این موضوع نه فقط تهدیدی برای تامین پایدار تخم‌مرغ در نیمه دوم سال محسوب می‌شود، بلکه به واسطه افزایش قیمت پولت به بیش از ۲۰۰ هزار تومان، هزینه تمام‌شده مرغداری‌ها را نیز افزایش داده است.
بازار بین‌المللی و جایگاه تخم‌مرغ ایرانی
بازار جهانی تخم‌مرغ، بازاری بسیار پویا و در حال گسترش است. آلمان سالانه ۶۲۵ میلیون یورو واردات تخم‌مرغ دارد و ایالات متحده نیز به دلیل کاهش تولید داخلی، واردات خود را افزایش داده است. در حالی که ۹۷ درصد تولید تخم‌مرغ در چین صرف مصرف داخلی می‌شود، ایران با وجود تنوع تولید و موقعیت جغرافیایی مناسب، جایگاه قابل توجهی در این بازار ندارد.
تخم‌مرغ سبک با وزن‌های بین ۱۱ تا ۱۲ کیلوگرم برای صادرات مناسب‌ترند اما به دلیل نبود استانداردهای صادراتی و ضعف در دسته‌بندی محصولات، بسیاری از محموله‌ها در گمرکات کشور مقصد برگشت داده شده‌اند یا اعتماد واردکننده را سلب کرده‌اند.
مسیر اصلاحی؛ سیاست‌ها و پیشنهادها
عبور از بحران فعلی نیازمند اصلاحات فوری و ساختاری در حوزه سیاست‌گذاری، حمایت‌های دولتی و توسعه زیرساخت‌هاست. یکی از مهم‌ترین محورهای پیشنهادی در این بخش که از سوی کارشناسان بارها تاکید شده، اصلاح نظام توزیع و قیمت‌گذاری است. در این راستا کاهش فاصله قیمتی بین تولیدکننده و مصرف‌کننده از طریق شفاف‌سازی زنجیره توزیع و حذف واسطه‌های غیرضرور می‌تواند تاثیرگذار باشد.
افزایش ظرفیت صادرات نیز یکی دیگر از راهکارها است. تعریف مشوق‌های صادراتی، ارتقاء کیفیت، بازسازی اعتبار ایران در بازارهای بین‌المللی و ورود به بازارهای جدید از طریق دیپلماسی تجاری می‌تواند کشور را برای دستیابی به این راهکار هدایت کند.
همچنین حمایت از تولید پولت نیز بارها از سوی کارشناسان این حوزه تاکید شده است. سرمایه‌گذاری در توسعه مزارع پرورش پولت برای کاهش وابستگی و ناترازی فصلی می‌تواند تاثیرگذار باشد.
بازتعریف نقش اتحادیه‌ها و تشکل‌ها نیز از دیگر راهکارها تلقی می‌شود. واگذاری متعادل مسؤولیت‌ها به همه تشکل‌های صنفی برای جلوگیری از تمرکز رانت در نهادهای خاص، مسیر را برای دستیابی به این راهکار هموار می‌کند.
این موارد در حالی هستند که تقویت زیرساخت‌های اطلاعاتی و لجستیکی نیز از سوی کارشناسان مطرح می‌شود که راه‌اندازی سامانه ملی پایش بازارهای جهانی و نظارت بر کیفیت صادرات برای مدیریت هوشمند بازار، می‌تواند تاثیرات مثبتی به همراه داشته باشد.
در مجموع گفتنی است در جهانی که تامین امنیت غذایی به یک مولفه استراتژیک بدل شده، صنعت تخم‌مرغ ایران نیز نیازمند بازتعریف جایگاه خود در سطح ملی و بین‌المللی است. بی‌توجهی به این صنعت، می‌تواند هزینه‌های اقتصادی، اجتماعی و امنیتی سنگینی به دنبال داشته باشد.
لینک کپی شد
گزارش خطا
0
اخبار مرتبط
