ماجرای گم‌شدن یک میلیون تن برنج

 به گزارش اقتصاد معاصر؛ادعای عجیب گم‌شدنِ یک میلیون برنج توسط فردی در برنامه‌ای تلویزیونی که معادلِ بارِ ۵۰۰ کیلومتریِ ۴۰ هزار تریلی یا ۵۰ کشتی است با وجود اینکه واکنش‌های زیادی در فضای مجازی به همراه داشت، اما پاسخی منطقی به همراه نداشته است.

طی روزهای گذشته فردی ادعایی درباره گم شدن یک میلیون تن برنج در سال 1401 مطرح کرد اما به این موضوع پاسخ نداد که این حجم بزرگ از برنج کجاست یا چه سرنوشتی داشته است.

در صورتی که این موضوع مورد صحت‌سنجی قرار گیرد، احتمالاً خطاهای مشخصی به آن وارد است که در این گزارش به آن پرداخته می‌شود.

بر اساس برآوردی که در این مدت کوتاه توسط تشکل‌های برنج انجام شده است، گم شدن این حجم برنج یا امکان نگهداری آن  در انبارها را خالی از منطق می‌دانند و خواستار پاسخ‌گویی شده‌اند.

یک میلیون تن برنج معادل بار 40 هزار تریلی به مسافت 500 کیلومتر

در یکی از این استدلال‌ها به شکل جالبی این فرضیه رد شده است به طوری که اگر این حجم برنج  بار چندین تریلی (40 هزار) شود و به‌صورت قطاری پشت هم قرار گیرند، 500 کیلومتر فضا اشغال می‌کند که معادل 50 کشتی نیز است و بنابراین امکان نگهداری یا احتکار این حجم از برنج در انبارها وجود ندارد.

جنگ اوکراین و روسیه و افزایش واردات غلات

به دلیل جنگ اوکراین و روسیه در سال 1400 میزان واردات غلات و برنج به کشور به شکل بی‌سابقه‌ای در سال 1401 افزایش یافت تا نگرانی‌ها درباره عدم امکان واردات غلات در سال‌های آینده رفع شود.

 با توجه به واردات بیش از نیاز در سال 1401،  واردات در سال‌های آتی کم شد تا نیاز بازار به‌تدریج به تعادل برسد؛ بر اساس این فرضیه، این یک میلیون تن برنج همان واردات اضافه است.

آماردهی غلط وزارت جهاد کشاورزی

وزارت جهاد کشاورزی در سال گذشته میزان تولید برنج در کشور را رقم بالای 2 میلیون و 500 تا 2 میلیون و 700 هزار تن اعلام کرد  و در سال‌های گذشته نیز میزان واردات برنج حدود 2 میلیون و 200 هزار تن اعلام شده است،در حالی واقعیت عرصه با این اعداد همخوانی نداشته است.

برآورد آمار تولید برنج در سال جاری به‌روز و منطقی شد به طوری که در سال جاری با در نظر گرفتن خشکسالی یک میلیون و 600 هزار تن تا یک میلیون و 800 هزار تن اعلام شده است.

حتی دلیل تغییر ماه های اخیر یکی از مدیران بلندپایه وزارت جهاد کشاورزی نیز به خاطر همین دادن اطلاعات غلط درباره میزان تولید برنج دانسته می‌شود که  در واقع منجر به اخلال در نظام تصمیم‌گیری برای تنظیم بازار شده است.

احتکار و نگهداری خانگی برنج

یکی از استدلال‌های دیگری که درباره این ادعا مطرح است که البته به‌طور کامل منطقی نیز به نظر نمی‌رسد، احتکار برنج در انبارها و نگهداری خانگی است.

 این روایت این‌طور مطرح شده که 26 تا 30 میلیون خانوار در کشور وجود دارد و در صورتی که هر کدام به‌طور متوسط 20 کیلوگرم برنج در خانه های خود ذخیره داشته باشند، معادل 600 هزار تن برنج می‌شود و ادعا شده که مابقی نیز در انبارها احتکار شده است.

نظر تشکل های برنج درباره این ادعا

بنابراین گزارش، با توجه به برخی فضاسازی‌های هیجانی که در فضای مجازی درباره ادعای گم شدن یک میلیون تن برنج ایجاد شده است در این گزارش به این موضوع پرداخته شد.

 در ذیل مطلب، اظهارات دو تشکل برنج در این ارتباط آورده شده است.

اخلال در نظام تصمیم‌گیری وزارت جهادکشاورزی با ارائه آمار اشتباه

 مسیح کشاورز، دبیر انجمن تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان برنج ایران،  اظهار داشت: امسال با اعلام تولید واقعی یک‌ میلیون و 600 هزار تن و لغو ممنوعیت واردات، زیرساخت‌های تأمین امنیت غذایی تقویت شده است. به گفته وی، امسال 360 هزار تن برنج وارد کشور شده و برای جبران کسری، باید 1 میلیون و 240 هزار تن دیگر نیز تا پایان سال وارد شود.

دبیر انجمن تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان برنج ایران ضمن انتقاد از برخی آمارهای دولتی که تولید سال 1403 را 2 میلیون و 700 هزار تن اعلام کرده بودند،اظهار داشت: با انحراف حدود 1 میلیون و 100 هزار تن بین این آمار و آمار واقعی، برنامه‌ریزی‌ها به اشتباه انجام شد.

وی گفت: بر اساس مصرف سرانه 36 کیلوگرمی، نیاز کشور حدود 3 میلیون و 300 هزار تن برنج است و هرگونه تفاوت میان تولید داخل و واردات برنامه‌ریزی‌شده، کسری قابل‌توجهی بر جای می‌گذارد.

کشاورز درباره ادعای گم شدن یک میلیون تن برنج، با مرور تجربه بحران برنج سال 1401 اظهار داشت: در آن سال باوجود واردات 1 میلیون و 360 هزار تن برنج توسط بخش خصوصی و 420 هزار تن توسط دولت (که عمدتا برای تکمیل ذخایر دولتی بود)، برخی ناظران از مازاد یک میلیون تنی صحبت کردند که به گفته وی ناشی از تفسیر غلط از میزان کل واردات به میزان یک میلیون و 780 هزار تن که معادل کل واردات در آن سال است.

وی با بیان اینکه این تفسیر غلط عامدانه یا ناآگاهانه موجب تشویش اذهان عمومی شد، افزود: قبل از اینکه فردی در جایگاه کارشناس در رسانه قرار می‌گیرد در ابتدا باید وجاهت جایگاه و صلاحیت او، بررسی شود.

گم شدن نیمی از تولید برنج کشور درست نیست

مجیدرضا خاکی، دبیر انجمن واردکنندگان برنج ایران، درباره ادعای گم‌شدن یک میلیون تن برنج در سال 1401 اظهار داشت: امیدواریم فردی که چنین ادعایی را مطرح کرده، در صورت در اختیار داشتن مستندات کافی، موضوع را از مسیرهای قانونی پیگیری کند تا در صورت لزوم، ابعاد آن برای افکار عمومی روشن شود؛ در غیر این صورت، چنین اظهاراتی ممکن است منجر به ابهام و برداشت‌های نادرست از واقعیت موجود شود.
این مقام تشکلی با اشاره به وضعیت واردات برنج در آن سال توضیح داد:در سال 1401، در مجموع کمتر از یک میلیون و 800 هزار تن برنج به کشور وارد شد که حدود 20 درصد آن توسط شرکت بازرگانی دولتی و با هدف تقویت ذخایر راهبردی صورت گرفت و باقی‌مانده این میزان  در حدود یک میلیون و 400 هزار تن، توسط بازرگانان بخش خصوصی وارد شد.

وی افزود: علت اصلی افزایش واردات در آن مقطع، کاهش میزان تولید در سال قبل، وقوع جنگ اوکراین و شرایط نامطمئن بازار جهانی غلات بود. در چنین فضایی، تصمیم‌گیران ترجیح دادند میزان واردات را کمی بیش از نیاز واقعی در نظر بگیرند تا از بروز بحران احتمالی جلوگیری شود.

خاکی گفت: با این حال، سهم افزایش‌یافته واردات بخش خصوصی نسبت به سال 1400 به 250 هزار تن هم نرسید و از این رو، طرح ادعای واردات اضافی یک میلیون تن، غیر کارشناسی و محل تردید است.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: حجم یک میلیون تن برنج معادل تقریباً نیمی از تولید سالانه داخلی و برابر با حدود 50 کشتی بزرگ 20هزارتنی است؛ چنین حجمی را نمی‌توان به‌راحتی «ناپدیدشده» تلقی کرد.

خاکی گفت:از سوی دیگر، فرایند واردات به‌گونه‌ای است که بازرگان ابتدا محموله را ترخیص و به فروش می‌رساند، و پس از گذشت چند ماه انتظار طولانی، ارز آن تخصیص می‌یابد؛ بنابراین احتمال انباشت یا «گم‌شدن» چنین حجمی با منطق تجاری نیز همخوان نیست.

خاکی درباره سرنوشت برنج مازاد واردشده گفت:طی سال‌های 1402 و 1403، سالانه حدود یک میلیون تن برنج وارد کشور شده است. این میزان، با توجه به سرانه مصرف و نیاز واقعی بازار، کفاف تقاضای سالانه را نمی‌داد. با این حال، تا نیمه نخست سال  1403 نیز، بازار در وضعیت نسبتاً باثباتی قرار داشت، چراکه مازاد واردات سال‌ 1401، بخشی از کسری بازار را جبران کرده بود.

وی افزود:  از نیمه دوم سال گذشته، به‌دلیل کاهش ذخایر انباری، محدود شدن واردات و بیش برآوردی از تولید داخلی، روند افزایشی قیمت‌ها آغاز شد و به سال جاری نیز تسری یافت.

وی در پایان تأکید کرد:واقع‌نگری در برآورد میزان تولید داخلی و استمرار تأمین برنج وارداتی، برای حفظ ثبات بازار کاملاً ضروری است. خوشبختانه در سال جاری، سیاست‌گذار با رویکردی دقیق‌تر وارد عمل شده و شاهد نزولی شدن قیمت‌ها در بازار هستیم. با آغاز عرضه برنج داخلی، انتظار می‌رود این روند کاهشی تداوم یابد.

تشویق اذهان عمومی با برنج

بنابراین گزارش، طرح ادعای بزرگ دربارهٔ گم‌شدن یک میلیون تن برنج، بدون ارائه پاسخ، می‌تواند منجر به تشویش اذهان عمومی شود و لازم است طرح هرگونه شائبه، همراه با پاسخ یا دلیل منطقی باشد.