اثر مقطعی مکانیسم ماشه بر حوزه صنعت و معدن ایران

مینا جعفری، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصاد معاصر پیرامون مکانیسم ماشه و اثرات آن بر ابعاد اقتصادی ایران اظهار کرد: این مکانیسم در واقع یک ابزار بازدارنده در برجام بود که به طرف‌های اروپایی این امکان را می‌داد تا در صورت ادعای نقض تعهدات، پس از طی فرآیند ۶۰ روزه، تحریم‌های چندجانبه را مجددا فعال کنند. 

این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این سوال که در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه، بخش صنعت و معدن ایران با چه چالش‌هایی روبه‌رو خواهد شد، گفت: تاثیرات این امر چندلایه و پیچیده خواهد بود. در کوتاه‌مدت، ما با محدودیت در دسترسی به تکنولوژی‌های پیشرفته، قطعات یدکی و مواد اولیه خاص مواجه می‌شویم. 

وی تصریح کرد: میزان آسیب‌پذیری  صنایع نسبت به این موضوع متفاوت است. صنایع خودروسازی و پتروشیمی بیشترین آسیب‌پذیری را دارند، چرا که وابستگی بالایی به قطعات و تکنولوژی خارجی دارند. در مقابل، صنایع معدنی پایه مانند استخراج مس و سنگ آهن مقاوم‌تر هستند، زیرا بر منابع داخلی تکیه دارند. البته حتی این صنایع نیز در بحث تجهیزات سنگین و تکنولوژی استخراج با محدودیت‌هایی مواجه خواهند شد.

جعفری بیان کرد: البته باید به این نکته هم توجه داشت که تجربه تحریم در دوره ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۶ نشان داد که اقتصاد ایران قابلیت تطبیق بالایی دارد. در آن دوره، ما شاهد رشد قابل توجهی در تولید داخلی، مهندسی معکوس و توسعه بازارهای جایگزین بودیم. صنعت فولاد در همان دوره توانست تولید خود را از ۱۱ به ۱۶ میلیون تن افزایش دهد. این تجربه ما را برای مواجهه با شرایط جدید آماده‌تر کرده است. 

این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان اثرات منفی مکانیسم ماشه بر اقتصاد ایران را کاهش داد، گفت: اولین اولویت، ایجاد انبارهای استراتژیک از قطعات و مواد اولیه حیاتی است. دوم، تسریع در برنامه‌های بومی‌سازی تکنولوژی، خصوصا در حوزه کاتالیست‌های پتروشیمی و تجهیزات معدنی است و سوم، توسعه زنجیره‌های تامین منطقه‌ای با کشورهایی مانند چین، هند، و روسیه خواهد بود. چهارم نیز، تقویت روابط تجاری با کشورهای آسیایی و آفریقایی برای جبران کاهش صادرات به اروپا است. 

وی تصریح کرد: ما منابع معدنی منحصربه‌فردی داریم که می‌توانند نقش کلیدی ایفا کنند. به طور مثال، ذخایر لیتیوم هامون جازموریان با ظرفیت ۲۰ هزار تن سالانه، می‌تواند نیاز رو به رشد صنعت باتری خودروهای برقی را تامین کند. همچنین معادن عناصر نادر خاکی کاشمر فرصت بزرگی برای ورود به بازار فناوری‌های پیشرفته است. این شرایط می‌تواند محرک توسعه صنایع پایین‌دستی و افزایش ارزش افزوده باشد. 

جعفری در ادامه تاکید کرد: در کوتاه‌مدت ممکن است تعدیل‌هایی در برخی صنایع صورت گیرد اما تجربه گذشته نشان می‌دهد که این تعدیل‌ها موقتی هستند. در دوره تحریم‌های قبلی، بخش صنعت و معدن نه فقط اشتغال خود را حفظ کرد، بلکه در برخی حوزه‌ها رشد نیز کرد. البته نیاز به سیاست‌های حمایتی دولت از کارگران و تولیدکنندگان داریم. 

این کارشناس اقتصادی گفت: تاریخ نشان داده ملت ایران در شرایط دشوار، خلاق‌تر و نوآورتر عمل می‌کند. ما ظرفیت‌های بی‌نظیری در منابع طبیعی، نیروی انسانی ماهر و تجربه مدیریت بحران داریم. این شرایط فرصتی برای کاهش وابستگی‌ها، تقویت زنجیره‌های داخلی و ساخت اقتصادی مقاوم‌تر است.