تحقق اخذ مالیات از دانه‌درشت‌ها و عدالت در نظام مالیاتی با تبصره ماده ۱۰۰

همایون علی‌اکبری، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصاد معاصر؛ با اشاره به اهمیت حذف ممیزمحوری و تحقق نظام مالیاتی داده‌محور بیان کرد: نظام مالیاتی هر کشور ستون اصلی تأمین منابع پایدار برای اداره امور عمومی و توسعه اقتصادی به شمار می‌رود. در ایران نیز سال‌هاست بحث اصلاح ساختار بودجه و کاهش وابستگی به نفت با محوریت افزایش درآمدهای مالیاتی در دستور کار قرار گرفته است. با وجود این، یکی از چالش‌های اساسی کشور همواره ضعف در شفافیت اطلاعاتی و گستردگی فرار مالیاتی بوده است؛ به‌گونه‌ای که سهم مالیات در تولید ناخالص داخلی ایران نسبت به بسیاری از کشورها پایین‌تر باقی مانده و بار اصلی مالیات بیش از همه بر دوش اقشار شفاف و حقوق‌بگیر افتاده است. همین مسئله ضرورت حرکت به سمت نظام مالیاتی هوشمند و داده‌محور را دوچندان کرده است؛ نظامی که در آن اخذ مالیات نه بر اساس سلیقه مأموران مالیاتی بلکه بر پایه داده‌ها و اطلاعات واقعی انجام می‌شود. 

وی در ادامه با اشاره به اهمیت تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم در زمینه تحقق نظام مالیاتی هوشمند در بخش مشاغل خاص و کاهش شکاف مالیاتی در بخش مالیات بر عملکرد مشاغل گفت: در این میان، تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم به‌عنوان یکی از ابزارهای کلیدی اصلاح نظام مالیاتی نقش ویژه‌ای ایفا می‌کند. این تبصره علاوه بر ساده‌سازی فرآیند مالیات‌ستانی برای مودیان خرد، امکان تمرکز بر اخذ مالیات از دانه‌درشت‌ها را نیز فراهم ساخته و عدالت مالیاتی را یک گام به واقعیت نزدیک‌تر کرده است. 

علی‌اکبری در ادامه افزود: تبصره ماده ۱۰۰ نقطه تلاقی دو رویکرد کلیدی در نظام مالیاتی ایران است؛ از یک‌سو کاهش هزینه و ساده‌سازی فرآیند برای مودیان خرد و از سوی دیگر تمرکز بر اخذ مالیات واقعی از پردرآمدها و دانه‌درشت‌ها انجام خواهد پذیرفت. این سازوکار علاوه بر آنکه بار اداری و مالیاتی مشاغل کوچک را سبک کرده است، با داده‌محوری و هوشمندسازی مسیر مالیات‌ستانی، شکاف مالیاتی مشاغل خاص را کاهش داده و عدالت مالیاتی را تقویت کرده است. 

وی با اشاره به مزیت‌های تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم برای مودیان بخش مشاغل خاطرنشان کرد: یکی از مهم‌ترین مزایای تبصره ماده ۱۰۰ این است که دیگر نیازی به مراجعه حضوری مودیان به ادارات مالیاتی و ورود پرونده‌ها به فرآیندهای طولانی رسیدگی وجود ندارد. مودیان می‌توانند بدون الزام به نگهداری دفاتر و اسناد پیچیده و بدون تسلیم اظهارنامه‌های دشوار، صرفاً با تکمیل یک فرم ساده مالیات خود را قطعی کنند. این ویژگی موجب کاهش هزینه‌های مالیاتی برای اصناف و افزایش تمکین مالیاتی آن‌ها شده است. اما در سطح کلان، اهمیت اصلی تبصره ماده ۱۰۰ در آن است که با حذف نقش پررنگ ممیزان و جایگزینی داده‌های سیستمی، امکان پنهان‌سازی درآمد برای دانه‌درشت‌ها بسیار کمتر شده و فشار مالیاتی به‌جای اقشار شفاف به سمت پردرآمدها منتقل می‌شود. 

این کارشناس اقتصادی گفت: تبصره ماده ۱۰۰ با تمرکز بر شفافیت، داده‌محوری و اخذ مالیات از دانه‌درشت‌ها، نه تنها به افزایش درآمدهای پایدار دولت کمک می‌کند بلکه عدالت را در نظام مالیاتی محقق می‌سازد.