به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ نمایشگاه خودرو تهران، به عنوان یکی از مهم‌ترین رویدادهای صنعت خودروی کشور، امسال با چالش‌ها و سوالات جدی مواجه بود. این نمایشگاه که قرار بود فرصتی برای معرفی نوآوری‌ها و پیشرفت‌های فن‌آوری در صنعت خودرو باشد، بیشتر به بازاری برای واردات خودروهای چینی تبدیل شد.
یکی از نکات قابل توجه در این نمایشگاه، عدم حضور دو خودروسازی داخلی، یعنی ایران‌خودرو و سایپا بود. این در حالی است که انتظار می‌رفت این شرکت‌ها با حضور در نمایشگاه، آخرین دستاورد‌های فن‌آوری و نوآوری‌های خود را به نمایش بگذارند.
این غیبت نه فقط باعث شد که نمایشگاه از نظر تنوع تولیدکنندگان واقعی خودرو ضعیف به نظر برسد، بلکه سوالاتی را درباره آینده صنعت خودروی داخلی ایجاد کرد. آیا خودروسازان داخلی واقعا توانایی رقابت با خودروهای وارداتی را دارند؟ یا اینکه این عدم حضور نشان‌دهنده ضعف‌های ساختاری در این شرکت‌ها است؟
بخش عمده‌ای از خودروهای به نمایش درآمده در نمایشگاه، محصولاتی وارداتی از چین بودند. این خودرو‌ها عمدتا از واسطه‌های غیررسمی خریداری شده‌اند، نه از نمایندگی‌های اصلی. این موضوع نه فقط شیوه قیمت‌گذاری این خودرو‌ها را زیر سوال می‌برد، بلکه نشان می‌دهد که بسیاری از شرکت‌های حاضر در نمایشگاه، بیشتر نقش واردکننده خرد را ایفا می‌کنند تا تولیدکننده.
علاوه بر این، برخی از این شرکت‌ها حتی زیرساخت‌های لازم برای خدمات پس از فروش را ندارند و فقط چند نمایندگی محدود برای پشتیبانی از خودروهای خود، خدمات ارائه کرده‌اند. این موضوع باعث می‌شود که مشتریان با مشکلات جدی در زمینه گارانتی و تامین قطعات یدکی مواجه شوند. آیا چنین شرکت‌هایی واقعا شایسته مقایسه با خودروسازانی هستند که دهه‌ها در حال تولید و عرضه محصول در کشور بوده‌اند؟
خودروسازان داخلی با وجود همه انتقادات، در سال‌های اخیر تلاش کرده‌اند تا با توسعه فناوری‌های جدید، گام‌هایی بردارند. برای مثال ایران‌خودرو و سایپا در حال توسعه خودروهای هیبریدی و الکتریکی هستند. این تلاش‌ها اگرچه قابل تقدیر است اما با محدودیت‌های جدی مواجه شده‌اند. کمبود سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، تحریم‌های بین‌المللی و نبود زیرساخت‌های لازم برای تولید انبوه خودروهای الکتریکی، از جمله چالش‌هایی هستند که خودروسازان داخلی با آنها روبهرو هستند.
یکی دیگر از انتقادات وارد به نمایشگاه، قیمت‌گذاری نامعقول خودروهای چینی بود. بسیاری از این خودرو‌ها با قیمت‌های بسیار بالا و حاشیه سود قابل توجه عرضه شده‌اند. در برخی موارد، به دلیل وجود واسطه‌ها در چین، قیمت این خودرو‌ها ۱۵ تا ۳۰ درصد افزایش یافته است. این در حالی بوده که شرکت‌های داخلی، به رغم مشکلات مدیریتی، ناچارند قیمت‌های خود را در محدوده‌ای که دولت تعیین می‌کند، تنظیم کنند.
خودروهای چینی نمایشگاه، عمدتا قیمتی بالاتر از یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان داشته‌اند و افراد محدودی توانایی خرید آنها را دارند. حتی برای خرید نیز مردم مجبور به شرکت در قرعه‌کشی و ثبت‌نام در سامانه‌های فروش شده‌اند. این شرایط باعث شده که نمایشگاه بیشتر به بازاری برای قشر خاصی تبدیل شود تا فرصتی برای افزایش رقابت و ارائه گزینه‌های باکیفیت‌تر به عموم مردم فراهم شود.
نمایشگاه خودرو تهران که قرار بود محلی برای معرفی نوآوری‌ها و پیشرفت‌های صنعت خودرو باشد، بیشتر به بازاری برای تبلیغات و بازاریابی شرکت‌های واردکننده تبدیل شد. در یک نمایشگاه خودروی واقعی، شرکت‌ها محصولات جدید و کانسپت خود را معرفی کرده و امکان بررسی خودرو‌ها را برای مشتریان فراهم می‌کنند.
در نمایشگاه خودرو در کمال تعجب، برای جذب بازدیدکننده بیشتر، قرعه‌کشی‌هایی برگزار شد که بیشتر به یک بازار تبلیغاتی شبیه بود تا یک رویداد صنعتی؛ این موضوع نشان می‌دهد که هدف اصلی نمایشگاه، نمایش پیشرفت فناوری نبود، بلکه بیشتر به عنوان بستری برای تبلیغات و بازاریابی شرکت‌های واردکننده عمل می‌کرد.
غیبت خودروسازان داخلی و سلطه بلامنازع خودروهای چینی در این نمایشگاه، این سوال را مطرح می‌کند که اگر روزی چین تصمیم بگیرد همکاری خود را با ایران متوقف کند، صنعت خودروی کشور به چه سرنوشتی دچار خواهد شد؟
عدم حضور ایران‌خودرو و سایپا در نمایشگاه امسال، نشان داد که خودروسازان داخلی نه فقط در حوزه فناوری و نوآوری از رقابت با برند‌های خارجی عقب مانده‌اند، بلکه حتی در معرفی محصولات جدید نیز میدان را به واردکنندگان واگذار کرده‌اند. در شرایطی که بازار داخلی به شکلی بی‌سابقه به خودروهای چینی وابسته شده است، غیبت خودروسازان این نگرانی را تشدید می‌کند که اگر چین به هر دلیلی از همکاری با ایران کناره‌گیری کند، صنعت خودروی کشور چه جایگزینی خواهد داشت؟
فرض کنیم چین به دلایلی نظیر تحریم‌های بین‌المللی، تغییرات در سیاست‌های اقتصادی خود، دیگر تمایلی به صادرات خودرو یا قطعات یدکی به ایران نداشته باشد. در این صورت، چه اتفاقی برای بازار خودرو ایران رخ خواهد داد؟
بخش عمده‌ای از قطعات مورد استفاده در خودروهای داخلی، از چین تامین می‌شود. بدون این قطعات، تولید خودروهای داخلی تقریبا غیرممکن خواهد شد و خطوط تولید متوقف می‌شود.
وابستگی بیش از حد به واردات، باعث شده تا هرگونه اختلال در این روند، قیمت‌ها را به شدت افزایش دهد. با قطع واردات خودروهای چینی، قیمت این خودرو‌ها در بازار سرسام‌آور خواهد شد و دسترسی مردم به خودروهای جدید به شدت محدود خواهد شد.
بسیاری از شرکت‌هایی که در نمایشگاه امسال، خودروهای چینی را عرضه کردند، فاقد شبکه خدمات پس از فروش گسترده هستند. در صورت قطع همکاری با چین، تامین قطعات یدکی برای خودروهای وارد شده با بحران جدی مواجه خواهد شد و مشتریان این خودرو‌ها با مشکلات فراوانی روبهرو خواهند شد.
در صورت خروج چین از بازار ایران، کشور مجبور به تامین خودرو و قطعات از کشور‌های دیگر خواهد شد که هزینه‌های بالاتری دارند. این موضوع می‌تواند منجر به افزایش شدید قیمت‌ها و کاهش رقابت‌پذیری صنعت خودرو ایران شود.
نمایشگاه خودرو تهران امسال بیشتر به ویترینی برای واردات خودروهای چینی تبدیل شد تا محلی برای معرفی نوآوری‌ها و پیشرفت‌های صنعت خودرو. بدون شک، صنعت خودروی ایران نیازمند اصلاحات جدی در مدیریت، کیفیت تولید و نوآوری است اما این اصلاحات نباید بهانه‌ای برای تبلیغ بی‌چون‌وچرای واردکنندگانی باشد که خود، عملکردی بسیار ضعیف‌تر در ارائه خدمات پس از فروش و تامین نیاز‌های مشتریان دارند. نمایشگاه خودرو تهران باید به جای تبدیل شدن به بازاری برای واردات، محلی برای معرفی دستاورد‌های واقعی صنعت خودروی کشور باشد.
آینده صنعت خودروی ایران در گرو سرمایه‌گذاری در فن‌آوری‌های جدید، توسعه زیرساخت‌های تولید و حمایت از خودروسازان داخلی است. بدون این اقدامات، صنعت خودروی ایران به جای پیشرفت، به سمت وابستگی بیشتر به واردات و از دست دادن توانایی رقابت در بازارهای جهانی حرکت خواهد کرد.