به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ با واگذاری مدیریت ایران‌خودرو، بزرگ‌ترین خودروساز خاورمیانه به شرکت کروز و همچنین در اختیار گرفتن بخشی از مدیریت بهمن موتور توسط این مجموعه قطعه‌ساز، احتمال افزایش سهم مونتاژ خودروهای چینی در این شرکت‌ها بیش از هر زمان دیگری تقویت شده است.
نگاهی به عملکرد خودروسازان خصوصی کشور نشان می‌دهد که تقریبا تمامی محصولات تولیدی آن‌ها از برندهای چینی تامین می‌شود. دانگ فنگ، JAC، چری و سایر خودروسازان چینی در سال‌های اخیر، سهم خود را در بازار ایران افزایش داده‌اند و حالا به نظر می‌رسد که مدیریت جدید ایران‌خودرو نیز در همین مسیر گام برداشته است.
واگذاری پر حاشیه ایران خودرو، نشان‌دهنده انتقال مدیریت ایران‌خودرو به بخش خصوصی و افزایش نقش شرکت‌هایی مانند کروز و بهمن موتور در تصمیم‌گیری‌های این خودروساز بزرگ کشور است. شرکت بهمن موتور در حال حاضر خودروهای چینی نظیر دانگ فنگ، جتور (از زیرمجموعه‌های چری) و ژانگ ژینگ را مونتاژ می‌کند. اگر این مدل مدیریتی به ایران‌خودرو نیز سرایت کند، می‌توان انتظار داشت که بخش زیادی از تولیدات این شرکت به محصولات مونتاژی چینی اختصاص یابد. نشانه‌هایی از این رویکرد را می‌توان در معرفی پژو ۴۰۸X توسط ایران‌خودرو مشاهده کرد. این خودرو که قرار است ابتدا به صورت وارداتی و سپس به عنوان محصول مونتاژی در بازار داخلی عرضه شود، این پژو محصول مستقیم پژو فرانسه نیست، بلکه تحت همکاری مشترک پژو و دانگ فنگ در چین تولید می‌شود و از آنجا وارد ایران خواهد شد.
با این حال، شرکت پژو رسما اعلام کرده که هیچ‌گونه فعالیتی در بازار ایران ندارد و به کارکنان و شرکای تجاری خود دستور داده که از هرگونه همکاری با ایران خودداری کنند. این موضوع نشان می‌دهد که عرضه ۴۰۸X در ایران، نه بر مبنای توافق رسمی با پژو، بلکه از طریق مسیرهای جایگزین و عمدتا چینی انجام خواهد شد.
با در نظر گرفتن این روند، چندان دور از ذهن نیست که مدیران جدید ایران‌خودرو، همان رویکردی را که در سایر شرکت‌های تحت مدیریت خود داشته‌اند، در این خودروسازی بزرگ نیز دنبال کنند. در نتیجه، ایران‌خودرو که زمانی نماد خودروسازی ملی محسوب می‌شد، به سمت تبدیل شدن به یک مونتاژکار صرف، محصولات دانگ فنگ و سایر برندهای چینی حرکت خواهد کرد.
در مورد سایپا، دومین خودروساز بزرگ کشور نیز وضعیت مشابهی محتمل است. در صورتی که کرمان موتور مدیریت سایپا را در دست بگیرد، الگوی عملکردی این شرکت که تاکنون عمدتا بر مونتاژ خودروهای برندهای JAC و جیلی متمرکز بوده، احتمالا در سایپا نیز دنبال خواهد شد. به این ترتیب، سایپا نیز به سمت تولید گسترده خودروهای چینی حرکت خواهد کرد و سهم محصولات داخلی در سبد تولید این شرکت کاهش خواهد یافت.
نکته قابل توجه در این میان، خروج ناگهانی چانگان از همکاری با سایپا است. این اتفاق در حالی رخ داده که سایپا پیش‌تر برنامه‌هایی را برای گسترش همکاری با این خودروساز چینی طراحی کرده بود. خروج چانگان به عنوان یکی از شرکای مهم سایپا، به طور رسمی به دلیل تحریم‌ها اعلام شد اما نمی‌توان این احتمال را نادیده گرفت که تغییر استراتژی مدیریتی در سایپا و جایگزینی برندهای رقیب دیگر چینی، یکی از دلایل اصلی تصمیم چانگان برای ترک بازار ایران بوده باشد.
واگذاری خودروسازان به بخش خصوصی، در صورت اجرای صحیح، می‌تواند زمینه‌ساز افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها و بهبود کیفیت شود اما نگرانی اصلی اینجاست که این واگذاری‌ها، نه با هدف توسعه صنعت خودروسازی ملی، بلکه با رویکرد گسترش مونتاژ خودروهای خارجی در حال انجام است.
بررسی عملکرد شرکت‌های خصوصی فعال در صنعت خودرو ایران نشان می‌دهد که تقریبا هیچ‌کدام از آن‌ها استراتژی توسعه داخلی‌سازی را در پیش نگرفته‌اند. در نتیجه، خصوصی‌سازی در عمل به معنای جایگزینی خودروهای داخلی با محصولات چینی خواهد بود. این روند نه فقط موجب وابستگی بیشتر صنعت خودرو ایران به شرکای خارجی می‌شود، بلکه فرصت توسعه توانمندی‌های داخلی را نیز از بین می‌برد.
در نهایت، اگر سیاست‌گذاران قصد دارند خصوصی‌سازی را به ابزاری برای تقویت صنعت خودرو تبدیل کنند، باید مکانیزم‌هایی برای نظارت بر عملکرد خودروسازان خصوصی در نظر بگیرند. در غیر این صورت، خصوصی‌سازی خودروسازان بزرگ کشور، نه فقط به بهبود کیفیت و کاهش قیمت خودرو منجر نخواهد شد، بلکه صرفا مسیر مونتاژ و وابستگی به خودروهای چینی را هموار خواهد کرد.
با این حال به تازگی هیات تجدیدنظر شورای رقابت، پس از بررسی اعتراضات و مستندات، رای نهایی خود را در خصوص پرونده شرکت کروز صادر کرد و بر عدم اهلیت شرکت کروز برای حضور در هیات مدیره ایران‌خودرو تاکید کرد. این تصمیم، هر گونه دخالت کروز در مدیریت بزرگ‌ترین خودروساز خاورمیانه را غیرقانونی دانسته و احتمال تغییرات اساسی در ساختار مدیریتی ایران‌خودرو را افزایش داده است.
در این شرایط باید دید که آیا این رای اجرایی خواهد شد و مدیریت این شرکت تغییر خواهد کرد یا احتمال اجرای برنامه مونتاژ خودروهای چینی در ایران‌خودرو پیگیری خواهد شد.