به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال ۱۴۰۳، بازار گوشت قرمز در ایران همچنان درگیر نوسانات قیمتی و تشکیل صف‌های طولانی خرید است. این در حالیست که آمارها از افزایش تولید داخلی و دو برابر شدن حجم واردات گوشت نسبت به سال گذشته حکایت دارند. همچنین بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که اختلاف قیمت گوشت تنظیم بازار با نرخ‌های مغازهها به ۲ تا ۳ برابر رسیده و این شکاف قیمتی، فشار مضاعفی بر مصرف‌کنندگان وارد کرده است.
بر اساس آمار رسمی، تولید گوشت قرمز در کشور طی سال جاری به ۹۲۳ هزار تن رسیده که نسبت به سال گذشته، رشد ۱۶ هزار تنی را نشان می‌دهد. این افزایش تولید که بخشی از آن مرهون احیای دام‌های مولد پس از سال‌های خشکسالی است، در کنار واردات چشمگیر گوشت، باید به تعادل بازار کمک می‌کرد.
همچنین داده‌ها حاکی از آن است که در سال جاری بیش از ۲۰۰ هزار تن گوشت قرمز گرم و منجمد با ارزش تقریبی ۱.۲ میلیارد دلار وارد کشور شده، در حالی که این رقم در مدت مشابه سال قبل حدود ۱۰۰ هزار تن با ارزش ۴۸۰ میلیون دلار بوده است. با این حال، این رشد دو برابری در واردات و افزایش تولید داخلی نتوانسته ثبات قیمتی را به بازار بازگرداند.
مصرف سالانه گوشت قرمز در ایران بین یک میلیون تا ۱.۱ میلیون تن برآورد می‌شود. با توجه به تولید ۹۲۳ هزار تنی و واردات ۲۰۰ هزار تنی، عرضه کل گوشت در سال جاری به حدود ۱.۱۲۳ میلیون تن می‌رسد که از نیاز سالانه کشور فراتر می‌رود. این مازاد عرضه در تئوری، باید به کاهش قیمت‌ها منجر شود اما واقعیت بازار چیز دیگری را نشان می‌دهد؛ چراکه قیمت شقه گوسفندی بین ۷۴۰ تا ۷۷۰ هزار تومان، ران گوسفندی ۹۷۰ تا ۹۹۰ هزار تومان، گوشت گوساله ۵۳۰ تا ۶۰۰ هزار تومان و راسته گوساله ۷۵۰ تا ۹۰۰ هزار تومان است. این نرخ‌ها به وضوح با منطق عرضه و تقاضا همخوانی ندارد.
یکی از کلیدی‌ترین عوامل این نابه‌سامانی، ضعف در نظام توزیع است. در حالی که تولیدکنندگان، دام زنده را با قیمتی حدود ۳۰۰ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم عرضه می‌کنند، در نتیجه قیمت لاشه در بازار باید حول ۶۰۰ هزار تومان و گوشت قطعه‌بندی شده حدود ۷۰۰ هزار تومان باشد اما فاصله قابل توجه این نرخ‌ها با قیمت‌های مغازهها نشان‌دهنده وجود واسطه‌گری گسترده و ناکارآمدی زنجیره توزیع است.
تولیدکنندگان به دلیل عدم دسترسی مستقیم به مصرف‌کنندگان، ناچارند دام خود را به کشتارگاه‌ها یا واسطه‌ها واگذار کنند و پرداخت‌ها اغلب به صورت چک‌های ۲ تا ۳ ماهه انجام می‌شود. این تاخیر در تسویه، همراه با سودجویی واسطه‌ها، هزینه‌های اضافی را به زنجیره عرضه تحمیل می‌کند که در نهایت به مصرف‌کننده منتقل می‌شود.
در همین راستا افشین دادرس، مدیرعامل اتحادیه مرکزی دام سبک در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصاد معاصر بیان کرد: «تولیدکننده پس از تحویل دام به کشتارگاه، عملا از بازار خارج می‌شود و این توزیع‌کنندگان هستند که قیمت گوشت را تعیین می‌کنند.»
از سوی دیگر، انباشتگی دام در بخش تولید داخلی، به ویژه در دام سنگین با ۱۴۰ تا ۱۵۰ هزار راس، حکایت از عدم هماهنگی بین تولید و توزیع دارد. این انباشتگی که می‌توانست فرصتی برای کاهش قیمت‌ها باشد، به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب برای عرضه مستقیم به بازار، عملا بی‌اثر مانده است.
افزایش واردات گوشت عمدتا برای تامین گوشت تنظیم بازار صورت گرفته اما توزیع ناپیوسته و حجم ناکافی آن، صف‌های طولانی را به دنبال داشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در برخی روزها، گوشت گرم وارداتی یا توزیع نمی‌شود یا مقدار آن به قدری محدود است که پاسخگوی تقاضا نیست.
در همین راستا صندوق‌دار یکی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای در سطح شهر تهران در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصاد معاصر بیان کرد: «عرضه گوشت بسیار محدود شده است. برخی روزها صف‌های طولانی برای خرید گوشت تنظیم بازار شکل می‌گیرد، در حالی که تعداد بسته‌های گوشت متناسب با تعداد متقاضیان نیست و ما شرمنده آنها می‌شویم.»
این وضعیت، مصرف‌کنندگان را ناچار به انتظار چندساعته در صف‌ها کرده و نارضایتی عمومی را تشدید کرده است. در مقابل، گوشت تولید داخل با قیمت‌هایی به مراتب بالاتر در مغازهها عرضه می‌شود و همین اختلاف قیمت، تقاضا را به سمت گوشت تنظیم بازار سوق داده است.
اظهارات مسؤولان وزارت جهاد مبنی بر ثبات قیمت لاشه در میدان بهمن، در حالی که ملاک مصرف‌کنندگان گوشت قطعه‌بندی شده در خرده‌فروشی‌هاست، نشان‌دهنده شکاف میان دیدگاه سیاست‌گذاران و واقعیت بازار است. این عدم هم‌راستایی در معیارهای قیمت‌گذاری، سیاست‌های تنظیم بازار را از کارایی انداخته است.
برای برون‌رفت از این وضعیت، اتخاذ رویکردهای چندجانبه ضروری است. توزیع گوشت داخلی از طریق کالابرگ الکترونیکی می‌تواند فشار تقاضا بر گوشت تنظیم بازار را کاهش دهد و بخشی از انباشتگی دام را به مصرف برساند.
همچنین توسعه زنجیره‌های تولید و عرضه، با هدف حذف واسطه‌ها و اتصال مستقیم تولیدکنندگان به مصرف‌کنندگان، می‌تواند هزینه‌های اضافی را کاهش دهد و قیمت تمام‌شده را به سطح منطقی‌تری برساند. از همین‌رو نیز اخیرا فروشگاه «جاهد بازار» افتتاح شده و باید دید که آیا این فروشگاه می‌تواند به معنای واقعی موجب کنترل بازار شود و جوابگوی همه متقاضیان باشد یا خیر.
بازار گوشت قرمز در ایران، با وجود افزایش تولید و واردات، همچنان از ناکارآمدی نظام توزیع و سیاست‌گذاری رنج می‌برد. در حالی که عرضه کل گوشت از تقاضا پیشی گرفته، قیمت‌ها نه فقط کاهش نیافته، بلکه شکاف قیمتی میان گوشت تنظیم بازار و مغازهها، نارضایتی عمومی را به دنبال داشته است.
با توجه به نزدیکی به پایان سال و افزایش تقاضای خانوارها، دولت ناچار است با تسریع در اصلاح زنجیره توزیع و استفاده از ابزارهایی مانند کالابرگ، ثبات را به این بازار بازگرداند. در غیر این صورت، تداوم این روند نه فقط اعتماد عمومی را خدشه‌دار کرده، بلکه منابع ارزی و ظرفیت‌های تولید داخلی را نیز به هدر خواهد داد.