به گزارش خبرنگار اقتصاد؛ صنعت برق روسیه از نظر ظرفیت تولید، تنوع منابع و فناوری‌های مورد استفاده، در زمره پیشرفته‌ترین شبکه‌های انرژی جهان قرار دارد. بخش قابل توجهی از برق این کشور از نیروگاه‌های حرارتی تامین می‌شود که به دلیل برخورداری از ذخایر عظیم گاز طبیعی و زغال‌سنگ، نقش مهمی در تداوم عرضه انرژی پایدار ایفا می‌کنند.
در کنار نیروگاه‌های حرارتی، روسیه یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان برق آبی در جهان به شمار می‌رود. وجود رودخانه‌های پرآب در سیبری و مناطق شمالی، ظرفیت بالایی برای احداث سدها و نیروگاه‌های برق‌آبی فراهم کرده است.
نیروگاه برق‌آبی سایانو–شوشنسکایا، بزرگ‌ترین نیروگاه برق‌آبی روسیه، نمونه‌ای از توان این کشور در بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر آبی محسوب می‌شود.
علاوه بر این، روسیه در حوزه برق هسته‌ای نیز پیشرفت‌های چشمگیری داشته است. شرکت دولتی «روس‌اتم» نه فقط نیاز داخلی کشور را تامین می‌کند، بلکه در بسیاری از کشورهای جهان پروژه‌های احداث نیروگاه هسته‌ای را برعهده دارد. نیروگاه‌های هسته‌ای روسیه به دلیل بهره‌مندی از فناوری‌های بومی و پیشرفته، سهم قابل توجهی از برق این کشور را تولید می‌کنند.
در سال‌های اخیر، روسیه سرمایه‌گذاری در انرژی‌های نو و تجدیدپذیر همچون خورشیدی و بادی را نیز آغاز کرده، هرچند این سهم در مقایسه با منابع سنتی هنوز محدود است. با این حال، برنامه‌های توسعه‌ای جدید نشان می‌دهد که کرملین قصد دارد به تدریج از وابستگی به سوخت‌های فسیلی در تولید برق بکاهد و سهم انرژی‌های پاک را افزایش دهد.
کارشناسان معتقدند توسعه صنعت برق روسیه نه فقط تامین‌کننده نیازهای داخلی این کشور است، بلکه ابزاری راهبردی در سیاست خارجی محسوب می‌شود؛ چرا که مسکو از طریق صادرات برق به کشورهای همسایه در آسیای مرکزی و اروپای شرقی، نفوذ اقتصادی و سیاسی خود را تقویت کرده است.
بر اساس گزارش «اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA)» و آمارهای بین‌المللی، ظرفیت کل نصب‌شده تولید برق روسیه در سال ۲۰۲۳ به حدود ۳۰۲ گیگاوات رسیده است. این رقم، روسیه را در ردیف کشورهایی با بزرگ‌ترین زیرساخت‌های تولید برق در جهان قرار می‌دهد.
ترکیب این ظرفیت بدین شکل است که نیروگاه‌های حرارتی (گاز و زغال‌سنگ)، حدود ۷۲ درصد کل ظرفیت را تشکیل می‌دهد، نیروگاه‌های هسته‌ای نزدیک به ۱۹ درصد و نیروگاه‌های برق‌آبی و تجدیدپذیر حدود ۹ درصد را تشکیل می‌دهد.
گزارش‌ها نشان می‌دهد که گاز طبیعی همچنان منبع اصلی تولید برق در روسیه است، در حالی که برق‌آبی به ویژه در مناطق سیبری و شمالی نقش مهمی در شبکه انرژی این کشور دارد. همچنین، نیروگاه‌های هسته‌ای روسیه با فناوری‌های بومی، علاوه بر تامین نیاز داخلی، پشتوانه‌ای برای صادرات خدمات و پروژه‌های انرژی هسته‌ای به سایر کشورها محسوب می‌شوند.
کارشناسان معتقدند این ظرفیت عظیم، علاوه بر تضمین امنیت انرژی داخلی، به روسیه امکان می‌دهد از صادرات برق به عنوان ابزاری راهبردی در سیاست خارجی استفاده کند. با وجود این، وابستگی زیاد به نیروگاه‌های حرارتی و سوخت‌های فسیلی همچنان یکی از چالش‌های اصلی در مسیر گذار به انرژی‌های پاک در این کشور است.
با توجه به ظرفیت بیش از ۳۰۰ گیگاواتی صنعت برق روسیه و تنوع منابع انرژی این کشور، زمینه‌های متعددی برای گسترش همکاری‌های ایران و روسیه در بخش انرژی وجود دارد. ایران که با چالش‌های ناشی از رشد مصرف داخلی و نیاز به نوسازی شبکه‌های فرسوده برق روبه‌رو است، می‌تواند از تجربه و فناوری روسیه در این حوزه بهره‌مند شود.
یکی از مهم‌ترین فرصت‌ها، انتقال فناوری نیروگاه‌های هسته‌ای و برق‌آبی است. روسیه با شرکت «روس‌اتم» سابقه همکاری مشترک با ایران در نیروگاه بوشهر را دارد و این تجربه می‌تواند به اجرای پروژه‌های جدید هسته‌ای یا ارتقا ظرفیت نیروگاه‌های موجود منجر شود. در بخش برق‌آبی نیز روسیه با در اختیار داشتن فناوری ساخت سدها و نیروگاه‌های بزرگ، توانایی کمک به ایران در بهره‌گیری بهتر از منابع آبی را دارد.
در حوزه تجدیدپذیرها نیز، هرچند سهم این بخش در روسیه محدود است اما همکاری در زمینه احداث نیروگاه‌های خورشیدی و بادی با مشارکت شرکت‌های دو کشور می‌تواند به تنوع‌بخشی سبد انرژی ایران کمک کند.
از منظر تجاری، روسیه می‌تواند بخشی از برق تولیدی مازاد خود را از طریق شبکه‌های منطقه‌ای در اختیار ایران قرار دهد یا در پروژه‌های مشترک صادرات برق به کشورهای همسایه ایران مشارکت کند. همچنین سرمایه‌گذاری مشترک در بخش تولید تجهیزات نیروگاهی و توسعه شبکه‌های انتقال، از دیگر فرصت‌های همکاری است که به تقویت صنعت برق ایران کمک خواهد کرد.
کارشناسان تاکید دارند که چنین همکاری‌هایی نه فقط نیازهای داخلی ایران را پوشش می‌دهد، بلکه با ایجاد زیرساخت‌های پایدار، زمینه‌ساز توسعه صادرات برق و افزایش درآمدهای غیرنفتی کشور نیز خواهد شد.