تحولات و سیاست‌های موفق نظام بازنشستگی کانادا؛ الگویی برای آینده
اقتصاد معاصر-امیرحسین نامنی، پژوهشگر اقتصادی: نظام بازنشستگی کانادا در طول سه دهه گذشته با چالش‌های متعددی روبه‌رو بوده اما طراحی دقیق و اجرای مستمر اصلاحات، این نظام را به یکی از موفق‌ترین سیستم‌های بازنشستگی در جهان تبدیل کرده است. این یادداشت به بررسی تحولات ساختاری نظام بازنشستگی کانادا و سیاست‌هایی که صندوق‌های بازنشستگی برای رشد و توسعه خود به کار گرفته‌اند، می‌پردازد.
یکی از مهم‌ترین عواملی که به موفقیت نظام بازنشستگی کانادا کمک کرده، استقلال صندوق‌ها از دولت تلقی می‌شود. این استقلال نه فقط به صندوق‌ها اجازه می‌دهد تا تحت نظارت و حمایت دولت فعالیت کنند، بلکه آن‌ها را قادر می‌سازد تا تصمیمات سرمایه‌گذاری را بر اساس اصول حاکمیت شرکتی اتخاذ کنند.
اعضای هیات مدیره صندوق‌ها بر اساس اصول حاکمیت شرکتی تعیین می‌شوند و این موضوع به ایجاد شفافیت و پاسخگویی در مدیریت دارایی‌ها کمک می‌کند. جدا کردن مدیریت و سرمایه‌گذاری دارایی‌ها از بدنه دولت نیز یکی دیگر از سیاست‌های کلیدی بوده که به موفقیت صندوق‌های بازنشستگی کانادا کمک کرده است. تاسیس شرکت‌های سرمایه‌گذاری که مسؤول مدیریت دارایی‌های برنامه بازنشستگی هستند، به صندوق‌ها این امکان را می‌دهد که با استفاده از نیروهای متخصص، برنامه‌های استراتژیک مناسبی برای سرمایه‌گذاری تدوین کنند.
این شرکت‌ها با توجه به نیازهای خاص هر صندوق، بهترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری را ارائه می‌دهند. دولت همچنین با برداشتن محدودیت‌های سرمایه‌گذاری و ارائه مجوز برای ایجاد تنوع در سرمایه‌گذاری‌ها، زمینه را برای بهره‌برداری از دارایی‌های جایگزین مانند زیرساخت‌ها و املاک فراهم کرده است.
این تنوع جغرافیایی و طبقاتی در سرمایه‌گذاری‌ها، به صندوق‌ها این امکان را می‌دهد که ریسک‌ها را کاهش دهند و بازدهی بیشتری کسب کنند. استفاده از متخصصان و مدیران با استعداد نیز نقش به سزایی در موفقیت نظام بازنشستگی ایفا می‌کند. جذب و حفظ این متخصصان با استفاده از سیستم پاداش مبتنی‌بر عملکرد، انگیزه بیشتری برای کار ایجاد کرده است.
یک سازمان قوی برای بازنشستگی نیازمند چیست؟
تجربه کانادا نشان می‌دهد که ایجاد یک سازمان قوی برای بازنشستگی نیازمند حمایت‌های اخلاق‌مدارانه و قوی از جانب مقامات دولتی، اعضای هیات مدیره، رهبری اتحادیه‌ها و متخصصان حوزه سرمایه‌گذاری خواهد بود. نظام بازنشستگی عمومی کانادا که امروز یکی از موفق‌ترین سیستم‌های بازنشستگی جهان محسوب می‌شود، در گذشته با مشکلاتی نظیر وابستگی به اوراق قرضه دولتی و عدم حکمرانی مستقل مواجه بود.
در اواسط دهه ۱۹۸۰، بسیاری از سازمان‌های بازنشستگی عمومی کانادا عمدتا در اوراق قرضه دولتی سرمایه‌گذاری می‌کردند و منابع مالی آن‌ها تقریبا بر مبنای پرداخت جاری تامین می‌شد. با این حال با گذشت زمان و افزایش نرخ فقر سالمندان، دولت فدرال برنامه‌های جدیدی را برای حمایت از سالمندان ایجاد کرد. مدل بازنشستگی کانادا به عنوان یک برنامه عمومی یا مدیریتی شناخته می‌شود که حداقل از یک بخش عمومی به عنوان پشتیبان مالی برخوردار است.
ویژگی‌های اصلی این مدل شامل حکمرانی مستقل، مقیاس بزرگ دارایی‌ها، مدیریت حرفه‌ای توسط متخصصان داخلی، تنوع بالای سرمایه‌گذاری و افق بلندمدت برای سرمایه‌گذاری است. موفقیت نظام بازنشستگی کانادا نتیجه همکاری ذینفعان مختلف شامل دولت، کارفرمایان و کارگران خواهد بود. این همکاری موجب ایجاد اعتماد و ائتلاف پایدار بین ذینفعان می‌شود. همچنین قوانین شفاف و محیط نظارتی مناسب نقش به سزایی در موفقیت این سیستم ایفا می‌کند.
امروز صندوق‌های بازنشستگی کانادا توانسته‌اند تا بیش از ۱.۲ تریلیون دلار دارایی خالص را مدیریت کنند و هزاران نفر متخصص حرفه‌ای را استخدام کنند. آن‌ها به نمایندگی از بیمه‌پردازان کانادایی در زمینه کسب فرصت‌های سرمایه‌گذاری در تمام دنیا به رقابت می‌پردازند.
یکی دیگر از سیاست‌هایی که صندوق‌های بازنشستگی کانادا برای رشد خود اتخاذ کرده، تقویت برنامه‌های آموزشی و پژوهشی در زمینه مدیریت دارایی‌ها است. این برنامه‌ها به متخصصان کمک می‌کند تا با آخرین روندها و تکنیک‌های سرمایه‌گذاری آشنا شوند و بتوانند تصمیمات بهتری اتخاذ کنند. علاوه بر این، توسعه همکاری‌های بین‌المللی نیز یکی دیگر از رویکردهای موثر بوده است.
صندوق‌های بازنشستگی کانادا با همکاری با سایر کشورها و سازمان‌های بین‌المللی توانسته‌اند تا تجربیات خود را گسترش دهند و بهترین شیوه‌ها را در زمینه مدیریت دارایی‌ها به کار گیرند.
ایجاد زیرساخت‌های مناسب هم یکی دیگر از سیاست‌هایی بوده که موجب تقویت نظام بازنشستگی شده است. دولت کانادا با تامین مالی پروژه‌های زیرساختی بزرگ توانسته تا فرصت‌های سرمایه‌گذاری جدیدی برای صندوق‌ها فراهم کند که نه فقط موجب افزایش درآمد آن‌ها شده، بلکه به توسعه اقتصادی کشور نیز کمک کرده است.
در نهایت، توجه به مسائل اجتماعی نیز یکی دیگر از جنبه‌هایی بوده که موجب موفقیت نظام بازنشستگی کانادا شده است. صندوق‌های بازنشستگی با توجه به مسؤولیت اجتماعی خود تلاش دارند تا در پروژه‌هایی مشارکت کنند که منجر به توسعه پایدار جامعه شود. علاوه بر این موارد، توسعه فناوری اطلاعات نیز یکی دیگر از جنبه‌هایی بوده که موجب افزایش کارآیی نظام بازنشستگی شده است.
استفاده از فناوری اطلاعات پیشرفته در تحلیل داده‌ها و پیش‌بینی روندهای آینده بازارهای مالی باعث شده تا تصمیمات سرمایه‌گذاری بر مبنای داده‌های دقیق‌تر اتخاذ شود. صندوق‌های بازنشستگی کانادا همچنین با استفاده از مشاوران خارجی در زمینه تحلیل بازارهای جهانی توانسته‌اند تا ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهند. این مشاوران با ارائه اطلاعات دقیق درباره شرایط اقتصادی کشورهای مختلف، کمک شایانی به مدیران صندوق‌ها در انتخاب بهترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
همچنین توجه ویژه به پایداری مالی یکی دیگر از سیاست‌هایی بوده که صندوق‌ها برای رشد خود اتخاذ کرده‌اند. آن‌ها تلاش دارند تا با استفاده از روش‌های پایدار در سرمایه‌گذاری، علاوه بر افزایش سودآوری، اثرات منفی بر محیط زیست را نیز کاهش دهند. در نهایت، پاسخگویی اجتماعی نیز یکی دیگر از جنبه‌هایی بوده که موجب تقویت اعتماد عمومی نسبت به نظام بازنشستگی شد.
انتشار گزارشات شفاف توسط صندوق‌ها
صندوق‌ها با انتشار گزارشات شفاف درباره عملکرد خود و تاثیرات اجتماعی فعالیت‌های خود توانسته‌اند تا اعتماد جامعه را جلب کنند. به طور کلی، تجربیات کانادا نشان‌دهنده اهمیت ترکیب سیاست‌های صحیح مدیریتی با توجه به نیازهای اجتماعی و اقتصادی کشور است. مدل موفق نظام بازنشستگی کانادا نه فقط الگویی برای کشورهای دیگر محسوب می‌شود، بلکه تجربیات آن می‌تواند راهگشای بسیاری از مشکلات موجود در نظام‌های مشابه باشد.
یادگیری از مدل کانادایی می‌تواند کشورهای نوظهور را در مسیر اصلاحات نظام‌های خود یاری دهد تا بتوانند امنیت مالی سالمندان خود را تضمین کنند. سیاست‌هایی همچون تقویت روابط بین نهادهای دولتی و خصوصی نیز نقش مهمی در رشد نظام بازنشستگی داشته‌اند. این روابط باعث شده تا تبادل اطلاعات بین بخش خصوصی و دولتی تسهیل شود و تصمیمات بهتر و سریع‌تر اتخاذ شود.
همچنین همکاری نزدیک بین نهادهای مختلف موجب شده تا چالش‌هایی که ممکن است در آینده پیش بیاید زودتر شناسایی شوند. در نهایت باید گفت که موفقیت نظام بازنشستگی کانادا نتیجه تلاش مستمر تمامی ذینفعان شامل دولت، کارفرمایان، کارگران و متخصصان حوزه مالی بوده است. این همکاری منجر به ایجاد سیستمی پایدار شده که نه فقط نیازهای فعلی سالمندان را تامین می‌کند، بلکه آینده‌ای روشن برای نسل‌های آینده فراهم خواهد کرد.
